Czy na zwolnieniu lekarskim będzie można legalnie pracować? Rząd chce jasno określić zasady korzystania z L4. Zmiany w ustawie mają doprecyzować, kiedy pracownik może wykonywać inne obowiązki bez ryzyka utraty zasiłku. ZUS zyska natomiast większe możliwości kontroli, by zapobiec nadużyciom i ujednolicić przepisy.
- Dlaczego nowelizacja jest potrzebna?
- Definicja pracy zarobkowej i aktywności niezgodnej z celem zwolnienia
- Możliwość pracy w czasie zwolnienia lekarskiego
- Zasady kontroli zwolnień lekarskich
- Kiedy zmiany mają wejść w życie?
- Co zmiany oznaczają dla pracowników i pracodawców?
- Podsumowanie
- Podstawa prawna
Dlaczego nowelizacja jest potrzebna?
Obecnie art. 17 ustawy o świadczeniach pieniężnych w razie choroby i macierzyństwa zabrania pracownikowi na L4 wykonywania pracy zarobkowej albo wykorzystywania zwolnienia w sposób niezgodny z jego celem. Przepisy nie precyzują jednak, czym dokładnie jest praca zarobkowa i aktywność niezgodna z celem zwolnienia. W efekcie Zakład Ubezpieczeń Społecznych i pracodawcy różnie interpretują te pojęcia, a błędna interpretacja grozi utratą zasiłku chorobowego. Projekt rządu definiuje te pojęcia i określa sytuacje, w których pracownik może jednocześnie przebywać na L4 i pracować na rzecz innego pracodawcy.
Definicja pracy zarobkowej i aktywności niezgodnej z celem zwolnienia
W projekcie rząd doprecyzowuje przesłanki utraty prawa do zasiłku chorobowego. Praca zarobkowa ma oznaczać każdą czynność o charakterze zarobkowym, niezależnie od formy zatrudnienia (umowa o pracę, zlecenie, działalność gospodarcza), z wyłączeniem czynności incydentalnych podejmowanych z powodu ważnych okoliczności. Ważną okolicznością nie będzie polecenie pracodawcy.
Za aktywność niezgodną z celem zwolnienia uznaje się wszelkie działania, które utrudniają lub wydłużają proces leczenia albo rekonwalescencję, z wyłączeniem zwykłych czynności dnia codziennego lub incydentalnych czynności wynikających z istotnych okoliczności. Definicje te mają ujednolicić stosowanie przepisów i zapobiec utracie zasiłku z powodu drobnych zajęć, które nie kolidują z powrotem do zdrowia.
Możliwość pracy w czasie zwolnienia lekarskiego
Najważniejszą zmianą jest dopuszczenie pracy u innego pracodawcy podczas zwolnienia lekarskiego u pierwszego pracodawcy, jeśli rodzaj wykonywanej pracy na to pozwala. Obecnie każda praca zarobkowa podczas L4 skutkuje utratą zasiłku chorobowego. Projekt przewiduje, że ubezpieczeni zatrudnieni w kilku miejscach będą mogli na własny wniosek wykonywać obowiązki w drugim zakładzie. Pod warunkiem, że zwolnienie lekarskie dotyczy innej pracy. Przykładem są pracownicy o różnych profesjach: chirurg ze złamanym palcem mógłby prowadzić zajęcia akademickie, a dziennikarz radiowy z chrypką nadal pisać artykuły.
W zaproponowanym art. 17 ust. 1c i 1d ustawy o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego wskazano, że przy co najmniej dwóch tytułach ubezpieczenia niezdolność do pracy dotyczy każdego z nich, chyba że rodzaj pracy pozwala na jej wykonywanie. Lekarz może więc wystawić zwolnienie tylko z jednego tytułu, jeśli drugi rodzaj pracy nie jest zagrożony schorzeniem.
Pracownik musi jednak poinformować pracodawcę, u którego będzie kontynuował pracę, o okresie zwolnienia wydanym z innego tytułu. Dzięki temu możliwe będzie pobieranie 100% zasiłku z jednego tytułu i 100% wynagrodzenia za pracę u drugiego pracodawcy.
Zasady kontroli zwolnień lekarskich
Projekt wprowadza także jasne zasady kontroli prawidłowości korzystania z L4. ZUS zyska prawo kontrolowania również osób, które zakończyły ubezpieczenie chorobowe (np. po rozwiązaniu umowy). Kontrola ma być przeprowadzana wyłącznie przy użyciu środków adekwatnych do celu i z poszanowaniem prywatności osoby kontrolowanej, a także bez narażania jej zdrowia czy zakłócania leczeni. Nowelizacja ureguluje też zasady wydawania orzeczeń lekarskich do świadczeń takich jak renta z tytułu niezdolności do pracy, dodatek pielęgnacyjny czy renta socjalna, tak aby standardy postępowania były spójne we wszystkich rodzajach spraw.
Kiedy zmiany mają wejść w życie?
Projekt ustawy o zmianie ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych znajduje się w wykazie prac legislacyjnych rządu (poz. UD114). Na 13 października 2025 r. zaplanowano jego rozpatrzenie na posiedzeniu Rady Ministrów. Jeśli rząd przyjmie projekt, trafi on do Sejmu, a następnie, po uchwaleniu i podpisie prezydenta, zostanie opublikowany w Dzienniku Ustaw. Dopiero wtedy wejdzie w życie. Nie wiadomo jednak, kiedy dokładnie regulacje zaczną obowiązywać, to zależy od tempa prac parlamentarnych i vacatio legis.
Co zmiany oznaczają dla pracowników i pracodawców?
Plusy dla pracowników
Dla zatrudnionych to przede wszystkim większa elastyczność w wykorzystaniu chorobowego. Osoby pracujące na kilka etatów lub łączące etat z umową zlecenia będą mogły kontynuować pracę w miejscu, gdzie ich stan zdrowia nie utrudnia wykonywania obowiązków. Dzięki temu nie stracą wynagrodzenia z drugiego źródła, a jednocześnie otrzymają zasiłek z pierwszego tytułu.
Wprowadzenie jednoznacznych definicji pracy zarobkowej i aktywności niezgodnej z celem zwolnienia zmniejszy natomiast ryzyko utraty świadczenia z powodu drobnych, incydentalnych czynności czy niejasnych interpretacji przepisów. Dodatkowo nowelizacja ma wzmocnić ochronę prywatności, kontrola ZUS będzie musiała być proporcjonalna, przeprowadzana w sposób, który nie naruszy prywatności ani nie pogorszy stanu zdrowia osoby kontrolowanej.
Wyzwania dla pracodawców
Z kolei dla pracodawców nowe regulacje oznaczają konieczność dostosowania procedur i wprowadzenia dokładniejszego monitoringu. Będą oni musieli upewnić się, że pracownik korzystający z L4 u innego pracodawcy właściwie poinformował o okresie niezdolności i nie przekracza dopuszczalnych aktywności. Pojawić się może też ryzyko nadużyć, zwłaszcza w sytuacjach, gdy trudno będzie jednoznacznie ocenić, czy wykonywana praca faktycznie nie utrudnia procesu leczenia. Dlatego przedsiębiorcy będą musieli ściślej współpracować z lekarzami i ZUS, by uniknąć sporów interpretacyjnych.
Podsumowanie
Zmiany są na razie na etapie rządowego projektu. Jeśli zostaną przyjęte, wejdą w życie po uchwaleniu przez parlament i publikacji w Dzienniku Ustaw. Do tego czasu obowiązują dotychczasowe przepisy, w których każda praca zarobkowa w trakcie L4 może pozbawić pracownika zasiłku.
Podstawa prawna
Projekt ustawy o zmianie ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych oraz niektórych innych ustaw