Odwołanie darowizny, gdy obdarowany nie chce dobrowolnie zwrócić np. nieruchomości, wymaga złożenia do sądu żądania zobowiązania obdarowanego do złożenia oświadczenia woli o przeniesienia własności podarowanej nieruchomości. Przy czym sam alkoholizm obdarowanego zazwyczaj nie jest podstawą odwołania darowizny. Chyba że są wyzwiska i pobicie [art. 64 k.c. i art. 1047 k.p.c].
Wynika to z dwóch przepisów:
Prawomocne orzeczenie sądu stwierdzające obowiązek danej osoby do złożenia oznaczonego oświadczenia woli, zastępuje to oświadczenie.
§ 1. Jeżeli dłużnik jest obowiązany do złożenia oznaczonego oświadczenia woli, prawomocne orzeczenie sądu zobowiązujące do złożenia oświadczenia zastępuje oświadczenie dłużnika.
§ 2. Jeżeli złożenie oświadczenia woli jest uzależnione od świadczenia wzajemnego wierzyciela, skutek wymieniony w paragrafie poprzedzającym powstaje dopiero z chwilą prawomocnego nadania orzeczeniu klauzuli wykonalności.
Alkoholizm jako przykład przesłanki, która nie pozwala odwołać darowizny
Sam alkoholizm nie daje podstawy do automatycznego odwołania darowizny. Dopiero, gdy skutki nadużywania alkoholu krzywdzą darczyńcę, zyskuje on to prawo. Do odwołania darowizny potrzebny jest "pakiet" w postaci wyzwisk albo pobicia obdarowanego przez darczyńcę, który popadł w alkoholizm.
Sądy rozpoznając pozwy o odwołanie darowizny z uwagi na alkoholizm wskazują, że nadużywaniem alkoholu obdarowany szkodzi sam sobie, a nie darczyńcom.
Ważne jest też to, czy alkoholizm obdarowanego był problem przed dokonaniem darowizny. Jeżeli darczyńca wiedział o tym, to alkoholizm nie daje podstawy do odwołania darowizny (w praktyce). Inną sprawą jest połączenie alkoholizmu z pobiciem darczyńcy, znęcaniem się nad nim albo wyzywaniem go.
Tak więc mitem jest możliwość odwołania darowizny przez alkoholizm obdarowanego jako jedyną przesłankę.
Polecamy także artykuł o nieetycznym odwołaniu darowizny: Sąd: Złośliwe odwołanie darowizny skończyło się zapłatą 10 800 zł bez szans na zwolnienie
Źródło przykładu: Sąd Okręgowy w Płocku I C 492/1
Link do wykorzystanego wyroku:
W sprawie tej sędziowie zajęli takie stanowisko:
1) Z całą pewnością uzależnienie pozwanego od alkoholu stanowi okoliczność obarczającą emocjonalnie powodów i wywołującą ich cierpienie jako rodziców.
2) Jednak – podobnie jak zaniedbania pracy w gospodarstwie - okoliczność ta sama w sobie nie jest działaniem pozwanego intencjonalnie skierowanym przeciwko darczyńcom.
3) Konsekwencje alkoholizmu obarczają w sposób negatywny przede wszystkim alkoholika.
Sędziowie tak dalej argumentowali:
4) W tym miejscu przypomnieć należy, iż – jak przyznali obydwoje powodowie oraz świadkowie przesłuchani na ich wniosek – pozwany nadużywał alkoholu także przed zawarciem umowy darowizny, chociaż wówczas jego stan nie był jeszcze tak poważny. Relacje między D. G. a darczyńcami już wtedy nie układały się prawidłowo; doszło nawet do użycia przemocy przez pozwanego wobec powoda w roku 1995 (darowizna gospodarstwa rolnego była 5 lat później w 2000 r.). Pomimo tego K. i T. G. zdecydowali się na darowanie nieruchomości synowi, żywiąc nadzieję, że skłoni go to do zmiany trybu życia. Ich kalkulacje okazały się zawodne. Nie mniej jednak w tych okolicznościach fakt, iż po dokonaniu darowizny pozwany nadal nadużywał alkoholu (co doprowadziło do pogorszenia jego stanu) nie może być uznany za rażącą niewdzięczność wobec obdarowanych z punktu widzenia normy art. 898 § 1 k.c.
Komentarz: Sędziowie uznali, że alkoholizm to czynnik szkodzący alkoholikowi. Klęska kalkulacji rodziców, że "syn się zmieni po darowiźnie i przestanie pić" jest przesłanką nieznaną kodeksowi cywilnego w sprawach o odwołanie darowizny.
I drugi przykład:
Obdarowany nadużywał alkoholu, ale nie bił
Przykład pochodzi z wyroku Sądu Okręgowego w Płocku. I C 280/21. Link to wyroku
Opis stanu faktycznego:
Rodzice postanowili odebrać darowiznę na rzecz syna i jego żony (gospodarstwo rolne). Bo żona się rozwiodła z ich synem. Odwołanie darowizny wobec syna było taktyczne. Mężczyzna miał długi i odebranie mu gospodarstwa rolnego sprawiało, że wierzycieli tracili cenny aktyw. Rodzice w toku realizacji planu starali się przedstawić w jak najgorszym świetle swojego syna, ale sąd się na to nie nabrał. Sędziowie po zapoznaniu się z przerysowanym opisem rodziców skutków alkoholizmu syna odpowiedzieli tak:
"Pozwany nadużywał alkoholu i ostatecznie wyprowadził się z przedmiotowej nieruchomości. Jednakże nie jest prawdą, iż pozwany znęcał się fizycznie i psychicznie nad powodami. Nigdy takie sytuacje nie miały miejsca. Pozwany nie bił rodziców, nie wyzywał ich, a jego relacje z nimi były i w ocenie Sądu nadal są dobre. Wbrew twierdzeniom powodów utrzymuje on z nimi relacje, pomaga im w prowadzeniu gospodarstwa, na ich prośbę wykonuje w nim prace np. w okresie żniw, ma z nimi kontakt telefoniczny. W ocenie Sądu działania powodów w sprawie niniejszej również są próbą ratowania sytuacji pozwanego i konsekwencją złożenia przez pozwaną wniosku o podział majątku wspólnego."
Komentarz: Sędziowie mówią w powyższym fragmencie: "Próbujecie wykorzystać alkoholizm obdarowanego (jest on faktem) do obejścia prawa i odwołania darowizny, kiedy nie są spełnione przesłanki ustawowe dla tej instytucji."
Podstawa prawna odwołania darowizny:
§ 1. Darczyńca może odwołać darowiznę nawet już wykonaną, jeżeli obdarowany dopuścił się względem niego rażącej niewdzięczności.
§ 2. Zwrot przedmiotu odwołanej darowizny powinien nastąpić stosownie do przepisów o bezpodstawnym wzbogaceniu. Od chwili zdarzenia uzasadniającego odwołanie obdarowany ponosi odpowiedzialność na równi z bezpodstawnie wzbogaconym, który powinien się liczyć z obowiązkiem zwrotu.