Te sklepy będą otwarte w Wigilię w 2025 roku. W jakich zawodach poza handlem praca jest dozwolona w Wigilię i inne święta? Jakie kary grożą pracodawcom?

• Wigilia Bożego Narodzenia dniem wolnym od pracy - pierwszy raz w 2025 roku
• Jakie zawody mogą zgodnie z prawem pracować także w niedziele i święta
• Które sklepy będą otwarte w Wigilię?
• Wyjątki od zakazu handlu w niedziele i święta (czyli także w Wigilię Bożego Narodzenia i pozostałych dniach tych świąt - 25 i 26 grudnia)
• Kary za powierzenie (dopuszczenie do) pracy w niedziele i święta
• PIP skontroluje pracodawców ale raczej w styczniu

Wigilia Bożego Narodzenia dniem wolnym od pracy - pierwszy raz w 2025 roku

Ustawa z 6 grudnia 2024 r. o zmianie ustawy o dniach wolnych od pracy oraz niektórych innych ustaw (Dziennik Ustaw - poz. 1965), która weszła w życie 1 lutego 2025 r. wprowadziła od 2025 roku dodatkowy dzień wolny od pracy: 24 grudnia – Wigilię Bożego Narodzenia.

Jakie zawody mogą zgodnie z prawem pracować także w niedziele i święta

Są też prace, których nie można przerwać w dni świąteczne i musi być ona wykonywana w trybie 7 dni w tygodniu. Na podstawie art. 151¹⁰ Kodeksu pracy praca w niedziele i święta (czyli także w Wigilię Bożego Narodzenia), jest dozwolona w następujących przypadkach:

1) w razie konieczności prowadzenia akcji ratowniczej w celu ochrony życia lub zdrowia ludzkiego, ochrony mienia lub środowiska albo usunięcia awarii;
2) w ruchu ciągłym;
3) przy pracy zmianowej;
4) przy niezbędnych remontach;
5) w transporcie i w komunikacji;
6) w zakładowych strażach pożarnych i w zakładowych służbach ratowniczych;
7) przy pilnowaniu mienia lub ochronie osób;
8) w rolnictwie i hodowli;
9) przy wykonywaniu prac koniecznych ze względu na ich użyteczność społeczną i codzienne potrzeby ludności, w szczególności w:
a) (uchylona)
b) zakładach świadczących usługi dla ludności,
c) gastronomii,
d) zakładach hotelarskich,
e) jednostkach gospodarki komunalnej,
f) zakładach opieki zdrowotnej (aktualnie zakładach leczniczych podmiotów leczniczych) i innych placówkach służby zdrowia przeznaczonych dla osób, których stan zdrowia wymaga całodobowych lub całodziennych świadczeń zdrowotnych,
g) jednostkach organizacyjnych pomocy społecznej oraz jednostkach organizacyjnych wspierania rodziny i systemu pieczy zastępczej zapewniających całodobową opiekę,
h) zakładach prowadzących działalność w zakresie kultury, oświaty, turystyki i wypoczynku;
10) w stosunku do pracowników zatrudnionych w systemie czasu pracy, w którym praca jest świadczona wyłącznie w piątki, soboty, niedziele i święta;
11) przy wykonywaniu prac:
a) polegających na świadczeniu usług z wykorzystaniem środków komunikacji elektronicznej w rozumieniu przepisów o świadczeniu usług drogą elektroniczną lub urządzeń telekomunikacyjnych w rozumieniu przepisów prawa komunikacji elektronicznej, odbieranych poza terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, jeżeli zgodnie z przepisami obowiązującymi odbiorcę usługi, dni, o których mowa w art. 151⁹§ 1, są u niego dniami pracy,
b) zapewniających możliwość świadczenia usług, o których mowa w lit. a.

Osobom, dla których 24 grudnia będzie dniem roboczym w związku z powyższymi okolicznościami, pracodawca będzie musiał oddać inny dzień wolny od pracy do końca okresu rozliczeniowego (zob. art. 151¹¹ Kodeksu pracy).

Które sklepy będą otwarte w Wigilię?

Wigilia Bożego Narodzenia jest (oprócz ww. wyjątków) dniem wolnym od pracy dla wszystkich pracowników, w tym również zatrudnionych w handlu detalicznym (w sklepach). Na podstawie Art. 151^9b kodeksu pracy ograniczenia w wykonywaniu pracy w placówkach handlowych w niedziele i święta oraz w sobotę bezpośrednio poprzedzającą pierwszy dzień Wielkiej Nocy określają przepisy ustawy z 10 stycznia 2018 r. o ograniczeniu handlu w niedziele i święta oraz w niektóre inne dni (tekst jednolity: Dz. U. z 2025 r., poz. 301).

Zgodnie z art. 5 tej ustawy w niedziele i święta w placówkach handlowych zakazany jest handel oraz wykonywanie czynności związanych z handlem, a także powierzanie wykonywania pracy w handlu oraz wykonywania czynności związanych z handlem. Zakaz ten dotyczy także osób zatrudnionych w placówce handlowej na podstawie umów cywilnoprawnych.

Placówką handlową w myśl tej ustawy jest: obiekt, w którym jest prowadzony handel oraz są wykonywane czynności związane z handlem, w szczególności: sklep, stoisko, stragan, hurtownię, skład węgla, skład materiałów budowlanych, dom towarowy, dom wysyłkowy, biuro zbytu – jeżeli w takiej placówce praca jest wykonywana przez pracowników lub zatrudnionych.

A handel, to proces sprzedaży polegający na wymianie towaru lub wyrobu na środki pieniężne.

Wyjątki od zakazu handlu w niedziele i święta (czyli także w Wigilię Bożego Narodzenia i pozostałych dniach tych świąt - 25 i 26 grudnia)

Ale zakaz handlu w niedziele i święta nie dotyczy samego przedsiębiorcy. Może on pracować w swoim sklepie w Wigilię oraz może skorzystać z nieodpłatnej pomocy najbliższych, tj. małżonka, dzieci czy rodziców. Warunkiem jest jednak, że na co dzień nie zatrudnia tych osób na umowę o pracę czy umowę cywilnoprawną.

Od zakazu pracy w handlu obowiązują też inne wyjątki. Przewiduje je art. 6 ustawy o ograniczeniu handlu w niedziele i święta oraz w niektóre inne dni. Zgodnie z nim, zakaz pracy w handlu w święto wolne od pracy nie obowiązuje:

1) na stacjach paliw płynnych;
2) w placówkach handlowych, w których przeważająca działalność polega na handlu kwiatami;
3) w aptekach i punktach aptecznych;
4) w zakładach leczniczych dla zwierząt;
5) w placówkach handlowych, w których przeważająca działalność polega na handlu pamiątkami lub dewocjonaliami;
6) w placówkach handlowych, w których przeważająca działalność polega na handlu prasą, biletami komunikacji miejskiej, wyrobami tytoniowymi, kuponami gier losowych i zakładów wzajemnych;
7) w placówkach pocztowych w rozumieniu art. 3 pkt 15 ustawy z dnia 23 listopada 2012 r. – Prawo pocztowe (Dz. U. z 2023 r. poz. 1640 oraz z 2024 r. poz. 467, 1222 i 1717), w których przeważająca działalność polega na świadczeniu usług pocztowych, o których mowa w art. 2 ust. 1 tej ustawy;
8) w placówkach handlowych w obiektach infrastruktury krytycznej, o której mowa w ustawie z dnia 26 kwietnia 2007 r. o zarządzaniu kryzysowym (Dz. U. z 2023 r. poz. 122 oraz z 2024 r. poz. 834, 1222, 1473, 1572 i 1907); 9) w placówkach handlowych w zakładach hotelarskich;
10) w placówkach handlowych w zakładach prowadzących działalność w zakresie kultury, sportu, oświaty, turystyki i wypoczynku;
11) w placówkach handlowych organizowanych wyłącznie na potrzeby festynów, jarmarków i innych imprez okolicznościowych, tematycznych lub sportowo--rekreacyjnych, także gdy są one zlokalizowane w halach targowych;
12) w placówkach handlowych w zakładach leczniczych podmiotów leczniczych i innych placówkach służby zdrowia przeznaczonych dla osób, których stan zdrowia wymaga całodobowych lub całodziennych świadczeń zdrowotnych;
13) w placówkach handlowych na dworcach w rozumieniu ustawy z dnia 16 grudnia 2010 r. o publicznym transporcie zbiorowym (Dz. U. z 2023 r. poz. 2778 oraz z 2024 r. poz. 1853), w portach i przystaniach morskich w rozumieniu ustawy z dnia 20 grudnia 1996 r. o portach i przystaniach morskich (Dz. U. z 2023 r. poz. 1796) oraz w portach i przystaniach w rozumieniu ustawy z dnia 21 grudnia 2000 r. o żegludze śródlądowej (Dz. U. z 2025 r. poz. 18) – w zakresie związanym z bezpośrednią obsługą podróżnych;
14) w przypadku sprzedaży ryb w gospodarstwach rybackich, ze statku rybackiego i w placówkach handlowych zajmujących się wyłącznie odbiorem produktów rybnych;
15) w placówkach handlowych w portach lotniczych w rozumieniu ustawy z dnia 3 lipca 2002 r. – Prawo lotnicze (Dz. U. z 2023 r. poz. 2110, z 2024 r. poz. 731 i 1222 oraz z 2025 r. poz. 31 i 179);
16) w strefach wolnocłowych;
17) w środkach transportu, na statkach, a także na morskich statkach handlowych, statkach powietrznych, platformach wiertniczych i innych morskich budowlach hydrotechnicznych;
18) na terenie jednostek penitencjarnych;
19) w placówkach handlowych na terenie jednostek wojskowych;
20) w sklepach internetowych i na platformach internetowych;
21) w przypadku handlu towarami z automatów;
22) w przypadku rolniczego handlu detalicznego w rozumieniu ustawy z dnia 25 sierpnia 2006 r. o bezpieczeństwie żywności i żywienia (Dz. U. z 2023 r. poz. 1448);
23) w hurtowniach farmaceutycznych;
24) w okresie od dnia 1 czerwca do dnia 30 września każdego roku kalendarzowego – w placówkach handlowych prowadzących handel wyłącznie maszynami rolniczymi, częściami zamiennymi do tych maszyn, materiałami eksploatacyjnymi do maszyn rolniczych, materiałami używanymi w trakcie bieżącej pracy maszyn rolniczych lub narzędziami do wymiany części zamiennych w maszynach rolniczych;
25) w przypadku handlu kwiatami, wiązankami, wieńcami i zniczami przy cmentarzach;
26) w zakładach pogrzebowych;
27) w placówkach handlowych, w których handel jest prowadzony przez przedsiębiorcę będącego osobą fizyczną wyłącznie osobiście, we własnym imieniu i na własny rachunek;
28) w piekarniach, cukierniach i lodziarniach, w których przeważająca działalność polega na handlu wyrobami piekarniczymi i cukierniczymi;
29) w placówkach handlowych, w których przeważającą działalnością jest działalność gastronomiczna;
30) na terenie rolno-spożywczych rynków hurtowych prowadzonych przez spółki prawa handlowego, których przeważająca działalność polega na wynajmie i zarządzaniu nieruchomościami na użytek handlu hurtowego artykułami rolno--spożywczymi;
31) w placówkach handlowych prowadzonych przez podmioty nabywające towary na terenie rolno-spożywczych rynków hurtowych, o których mowa w pkt 30, w zakresie czynności związanych z handlem oraz powierzania pracownikowi lub zatrudnionemu wykonywania tych czynności;
32) w placówkach handlowych, w których jest prowadzony wyłącznie skup produktów pochodzenia rolniczego, w szczególności zboża, rzepaku, rzepiku, buraków cukrowych, roślin białkowych, innych upraw polowych, owoców, warzyw, mleka surowego lub runa leśnego.

Przy czym przeważająca działalność, o której mowa w ust. 1 pkt 2, 5–7, 28 i 29, oznacza rodzaj przeważającej działalności wskazany we wniosku o wpis do krajowego rejestru urzędowego podmiotów gospodarki narodowej, o którym mowa w ustawie z dnia 29 czerwca 1995 r. o statystyce publicznej (Dz. U. z 2024 r. poz. 1799), jeżeli działalność ta jest wykonywana w danej placówce handlowej i stanowi co najmniej 40 % miesięcznego przychodu ze sprzedaży detalicznej w rozumieniu ustawy z dnia 6 lipca 2016 r. o podatku od sprzedaży detalicznej (Dz. U. z 2023 r. poz. 148). W przypadku, o którym mowa w ust. 1 pkt 30, przepis zdania pierwszego stosuje się odpowiednio.

Placówki handlowe, korzystające z wyłączeń, o których mowa w ust. 1 pkt 2, 5–7 i 28–30, mają obowiązek prowadzenia ewidencji miesięcznego przychodu ze sprzedaży, z podziałem na przychód z działalności określonej w ust. 1 pkt 2, 5–7 i 2830 oraz przychód z pozostałej działalności.

Kary za powierzenie (dopuszczenie do) pracy w niedziele i święta

Praca w Wigilię w innych przypadkach, niż pozwala na to art. 151¹⁰ Kodeksu pracy, jest oczywiście zabroniona. Jeżeli mimo tego zakazu pracodawca nakaże (lub dopuści) pracownikowi wykonywanie pracy, popełni wykroczenie, za które grozi grzywna od 1000 zł do 30 000 zł.
Przedsiębiorca, który powierzy pracę w handlu w Wigilię, w innym przypadku niż ww. dopuszczalne ustawowe wyjątki, naraża się na grzywnę w wysokości od 1000 do nawet 100 000 zł.

PIP skontroluje pracodawców ale raczej w styczniu

Państwowa Inspekcja Pracy sprawdzi, czy Wigilia była dniem wolnym od pracy - poinformował PAP główny inspektor pracy Marcin Stanecki. To nie oznacza jednak, że inspektorzy ruszą z kontrolami 24 grudnia bo tego dnia ... również mają wolne. Jak wyjaśnił szef PIP, to czy ktoś pracował, można ustalić nawet w styczniu.
Główny Inspektor Pracy wyraźnie poinformował, że Wigilia nie będzie dniem pracy dla inspektorów. - Nie będziemy przeprowadzać kontroli w Wigilię i sprawdzać, czy wszystko jest pozamykane czy nie. Natomiast można zgłaszać do nas skargi, na każdy sygnał będziemy reagować. Nawet jeżeli rozpatrzymy skargę po świętach, to i tak jesteśmy w stanie ustalić, czy ktoś pracował w Wigilię czy nie - powiedział Stanecki w wypowiedzi dla Polskiej Agencji Prasowej.

Podstawa prawna:
Ustawa z dnia 18 stycznia 1951 r. o dniach wolnych od pracy.
Ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy.
Ustawa z 10 stycznia 2018 r. o ograniczeniu handlu w niedziele i święta oraz w niektóre inne dni.