Badania lekarskie
Przepisy Kodeksu pracy nakładają na pracodawców zatrudniających małoletnich obowiązek właściwej opieki medycznej (lekarskiej). W myśl art. 201 § 1 pracownicy młodociani podlegają wstępnym badaniom lekarskim przed przyjęciem do pracy oraz badaniom okresowym i kontrolnym w czasie zatrudnienia. Zakres tych badań oraz terminy ich przeprowadzania szczegółowo określony został w rozporządzeniu MZiOS z dnia 30.5.1996 r. w sprawie przeprowadzania badań lekarskich pracowników, zakresu profilaktycznej opieki zdrowotnej nad pracownikami oraz orzeczeń lekarskich wydawanych do celów przewidzianych Kodeksem pracy (Dz. U. Nr 69, poz. 332 ze zm.). Zgodnie z powołanymi przepisami jako badania wstępne traktowane są również badania oparte o tzw. o tzw. wskazówki metodyczne w sytuacji, kiedy zatrudniony już młodociany zostaje przeniesiony na inne stanowisko pracy w tej samej jednostce zatrudniającej.
Jeżeli lekarz orzeknie, że dana praca zagraża zdrowiu młodocianego, pracodawca ma obowiązek zmienić rodzaj wykonywanej pracy. W sytuacji gdy nie ma takiej możliwości powinien niezwłocznie rozwiązać z młodocianym umowę o pracę, i nie ma tu znaczenia czy jest to umowa o pracę w celu przygotowania zawodowego, czy też „zwykła” umowa o pracę. W przypadku takim pracodawca zobowiązany jest wypłacić młodocianemu odszkodowanie w wysokości wynagrodzenia za okres wypowiedzenia, a także ekwiwalent pieniężny za niewykorzystany urlop wypoczynkowy.
Pracodawca ma także obowiązek informowania pracownika młodocianego o informacje o ryzyku zawodowym i związaną z tym ochroną zdrowia. Ze względu na fakt, że młodociany ma ograniczoną zdolność do czynności prawnych informacje te powinny „trafić” także do rodziców lub opiekunów prawnych danego młodocianego.
Skrócony czas pracy
Młodocianego obowiązuje skrócony czas pracy i nie ma tu znaczenia czy pracuje na podstawie „zwykłej” umowy o pracę czy też umowy w celu przygotowania zawodowego. Oznacza to też iż pracownicy młodociani nie mogą być zatrudniani w ramach równoważnego, a także elastycznego czasu pracy. Kodeks pracy stanowi, że czas pracy osoby przed ukończeniem 16 lat nie może przekraczać 6 godzin na dobę, a po ukończeniu 16 roku życia, ale przed osiągnięciem pełnoletniości - 8 godzin na dobę. Taka regulacja nie stanowi przeszkody by młodociany pracował w niedziele i święta ustawowe na zasadach podobnych - jak praca dorosłych.
Do czasu pracy młodocianego wlicza się czas nauki w wymiarze wynikającym z obowiązkowego programu zajęć szkolnych, bez względu na to, czy odbywa się ona w godzinach pracy, czy też po pracy (np. w dni wolne od pracy). Nauka rozumiana jest tu jako teoretyczne podnoszenie kwalifikacji a nie praktyczną naukę zawodu.
Zgodnie z przepisami, młodociany pracujący dłużej niż 4,5 godziny na dobę ma prawo do nieprzerwanej 30 minutowej przerwy w pracy. Czas tej przerwy wyliczany jest do czasu pracy młodocianego.
Jeśli pracodawca, mimo określonego maksymalnego czasu pracy młodocianego, wydłużyłby ten czas to popełniłby wykroczenie i ponosiłby z tego tytułu odpowiedzialność.
Praca w godzinach nadliczbowych i w porze nocnej
Kodeks pracy zakazuje w sposób bezwzględny zatrudniania młodocianego pracownika zarówno w godzinach nadliczbowych jak i w porze nocnej. Przy czym pora nocna dla młodocianego, który skończył 16 lat została określona pomiędzy godzinami 22 a 6, a dla osób poniżej 16 roku życia jest dłuższa i zaczyna się o godzinie 20 a kończy o 6. Ponadto przerwa w pracy młodocianego obejmująca porę nocną powinna trwać nieprzerwanie nie mniej niż 14 godzin, to znaczy że powinna być ona dłuższa od pory nocnej o 6 godzin.
Pracodawca zatrudniający pracownika młodocianego w godzinach nadliczbowych lub w porze nocnej łamie zakaz ustawowy a tym samym popełnia wykroczenie przeciwko prawom pracowniczym.
W każdym tygodniu pracy młodocianemu przysługuje także prawo do co najmniej 48 godzin nieprzerwanego odpoczynku, który powinien obejmować niedzielę.
Prace wzbronione
Zgodnie z regulacją kodeksową nie wolno zatrudniać młodocianych przy pracach wzbronionych, których, wykaz zawarty jest w rozporządzeniu Rady Ministrów z dnia 24.8.2004 r. w sprawie wykazu prac wzbronionych młodocianym i warunków ich zatrudnienia przy niektórych z tych prac (Dz. U. Nr 200, poz. 2047 ze zm.). Celem tego zakazu jest ochrona życia i zdrowia pracowników niepełnoletnich.
W prawie unijnym kwestia ta uregulowana jest w dyrektywie Nr 94/33/WE z 22.6.1994 r., w sprawie ochrony pracy ludzi młodych (Dz.U. WE L 216 z 20.8.1994 r.).
Złamanie prze pracodawcę zakazu dotyczącego niezatrudniania młodocianych przy pracach wzbronionych obłożone jest sankcją w postaci kary grzywny.
Zobacz również: