Kodeks rodziny i opiekuńczy gwarantuje pomoc rodzicom w wykonywaniu przysługującej im względem dziecka władzy rodzicielskiej.
W szczególności każde z rodziców może zwrócić się do sądu opiekuńczego o odebranie dziecka od osoby nieuprawnionej (art. 100 § 1 kro).
Postępowanie toczy się zgodnie z przepisami art. 5981 - 59814 Kodeksu postępowania cywilnego.
Dotyczy osób podlegających władzy rodzicielskiej lub pozostających pod opieką.
Osoby podlegające władzy rodzicielskiej to niepełnoletni (dzieci), natomiast osoby pozostające pod opieką to ubezwłasnowolnieni całkowicie.
Wniosek do sądu
Postępowanie wszczynane jest na wniosek.Może go złożyć każde z rodziców, któremu przysługuje władza rodzicielska. W przypadku odebrania osoby pozostającej pod opieką wnioskodawcą jest opiekun.
Pismo należy złożyć do sądu opiekuńczego miejsca zamieszkania osoby, której dotyczy postępowanie (dziecka). (W braku tej podstawy właściwy jest sąd miejsca pobytu dziecka, a gdy i ta podstawa nie wchodzi w grę – sąd rejonowy dla miasta stołecznego Warszawy).
Od wniosku nie pobiera się opłaty.
Postępowanie ma charakter nieprocesowy. O toczącym się postępowaniu zawiadamia się prokuratora, dołączając mu odpis wniosku oraz informując o terminach rozpraw.
Kwestia odebrania dziecka może być również przedmiotem innych postępowań m. in. sprawy o rozwód lub separację, czy też sprawy dotyczącej zmiany wyroku rozwodowej w kwestii władzy rodzicielskiej.
Zobacz również: Jak przebiega odebranie dziecka przez policję w związku z przemocą?
Dobro dziecka przede wszystkim
Podstawowym kryterium, jakie sąd bierze pod uwagę przy rozpoznawaniu spraw o odebranie dziecka jest dobro małoletniego. W praktyce może się zatem zdarzyć, iż sąd wprawdzie przychyli się do żądania rodzica o odebranie dziecka, jednak zarządzi umieszczenie go w rodzinie zastępczej.
W sprawach o odebranie dziecka sąd może stosować uproszczony sposób wzywania świadków, biegłych i innych osób. Przykładem może tu być wezwanie telefoniczne lub za pomocą faksu.
Postanowienie sądu
Postanowienie wydawane jest po przeprowadzeniu rozprawy.
W postanowieniu o odebraniu dziecka sąd określa termin, w jakim dziecko powinno zostać wydane osobie uprawnionej.
Jeżeli nie jest znane miejsce pobytu dziecka, sąd może podejmować wszelkie dozwolone działania, aby to ustalić.
Postanowienie sądu o odebraniu osoby jest skuteczne i wykonalne z chwilą jego ogłoszenia.
Orzeczenie sądu kończy pierwszą fazę, nazywaną fazą rozpoznawczą. Kolejną jest faza wykonawcza. Ma ona miejsce w sytuacji, gdy po wydaniu orzeczenia nie dochodzi do dobrowolnego wydania dziecka osobie uprawnionej.
Przymusowe odebranie
Osobą, która dokonuje odebrania dziecka jest kurator sądowy. W razie potrzeby może to być kurator sądowy, działający w sądzie miejsca, w którym dziecko faktycznie przebywa.
Pomocy przy czynnościach związanych z odebraniem dziecka może kuratorowi udzielić policja.
Ponadto kurator może zawiadomić prokuratora, jeżeli odebranie dziecka napotyka przeszkody, na skutek ukrycia dziecka lub na skutek innej czynności przedsięwziętej w celu udaremnienia wykonania orzeczenia.
Również w tej fazie nie należy zapominać o dobru dziecka. Dlatego kurator dokonujący odebrania powinien zachować szczególną ostrożność i uczynić wszystko, aby dobro dziecka nie zostało naruszone, a zwłaszcza aby nie doznało ono krzywdy fizycznej lub moralnej.
Zobacz również serwis: Dziecko i prawo