Czy przez cały rok trzeba być „osobą samotnie wychowującą dziecko”? Wystarczające jest, aby taki stan zaistniał w ciągu roku, a nie trwał przez cały rok. Przepisy ustawy o PIT nie uzależniają prawa podatnika do preferencyjnego opodatkowania jego dochodów od tego, czy przez cały rok był osobą samotnie wychowującą dziecko.
- Kto ma prawo do rozliczenia jako „osoba samotnie wychowująca dzieci"?
- Prawo przysługuje wyłącznie jednemu z rodziców/opiekunów prawnych, tj. temu, który samotnie wychowuje dziecko/dzieci
- Co oznacza określenie „osoba samotnie wychowująca dzieci”?
- Czy przez cały rok trzeba być "osobą samotnie wychowującą dziecko"?
Kto ma prawo do rozliczenia jako „osoba samotnie wychowująca dzieci"?
Ustawodawca uzależnił prawo do skorzystania z preferencyjnych zasad obliczania podatku dochodowego dla osób samotnie wychowujących dzieci od spełnienia łącznie następujących warunków:
- posiadania przez rodzica statusu osoby samotnie wychowującej dziecko (dzieci);
- wychowywania przez rodzica samotnie w roku podatkowym dziecka (dzieci);
- nieuzyskiwania przez rodzica i dziecko (dzieci) przychodów/dochodów, do których zastosowanie mają przepisy art. 30c ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, ustawy o zryczałtowanym podatku dochodowym, z wyjątkiem art. 6 ust. 1a tej ustawy w zakresie osiągniętych w roku podatkowym przychodów, poniesionych kosztów uzyskania przychodów, zobowiązania lub uprawnienia do zwiększania lub pomniejszenia podstawy opodatkowania albo przychodów, zobowiązania lub uprawnienia do dokonywania innych doliczeń lub odliczeń;
- niepodlegania przez rodzica i dziecko (dzieci) opodatkowaniu na zasadach wynikających z ustawy z dnia 24 sierpnia 2006 r. o podatku tonażowym lub ustawy z dnia 6 lipca 2016 r. o aktywizacji przemysłu okrętowego i przemysłów komplementarnych.
Prawo przysługuje wyłącznie jednemu z rodziców/opiekunów prawnych, tj. temu, który samotnie wychowuje dziecko/dzieci
Dyrektor Krajowej Informacji Skarbowej w interpretacji podatkowej z 22 stycznia 2024 roku, nr 0112-KDIL2-1.4011.807.2023.KP wyjaśnił, że "przepis art. 6 ust. 4 i art. 6 ust. 4c ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych precyzuje pojęcie „osoby samotnie wychowującej dzieci” w taki sposób, aby nie budziło wątpliwości, iż prawo do preferencyjnego opodatkowania dochodów nie przysługuje wszystkim osobom stanu wolnego posiadającym dzieci własne lub przysposobione (o których mowa w tym przepisie), a wyłącznie jednemu z rodziców/opiekunów prawnych, tj. temu, który samotnie wychowuje dziecko/dzieci".
"Do skorzystania z tej preferencji, niewystarczające jest samotne troszczenie się o byt materialny i rozwój emocjonalny dziecka bez udziału innej osoby, tj. w szczególności ojca lub matki dziecka. Równie istotne jest legitymowanie się określonym stanem cywilnym (przepisy art. 6 ust. 4 i art. 6 ust. 4c ustawy wymienia enumeratywnie osoby, którym przysługuje status osób samotnie wychowujących dzieci, odwołując się zarówno do statusu cywilnoprawnego osoby wychowującej dzieci – panna, kawaler, wdowa, wdowiec, rozwódka, rozwodnik)" - zaznaczył Dyrektor KIS, wskazując co następuje:
"W sytuacji, gdy każdy z rodziców aktywnie oraz w porównywalnym stopniu uczestniczy w wychowywaniu dziecka – co przejawia się między innymi dzieleniem się wszelkimi obowiązkami związanymi z procesem wychowawczym dziecka, niezależnie od tego u kogo i pod czyją w danym momencie roku podatkowego opieką dziecko przebywa – nie można mówić o samotnym wychowywaniu dziecka przez któregokolwiek z rodziców.
Przy wychowywaniu dziecka należy wziąć pod uwagę całokształt działań i czynności wykonywanych przez każdego z rodziców, w tym także tych o charakterze niewymiernym jak kształtowanie osobowości, światopoglądu, systemu wartości, postaw emocjonalnych.
Przyjęcie odmiennej wykładni stałoby w sprzeczności z uzasadnieniem wprowadzenia tej ulgi, z którego jednoznacznie wynika, że ustawodawca kierował ją tylko do osób, które samotnie troszczą się o codzienne zaspokojenie potrzeb dzieci, posiadając ściśle określony status cywilny.
Ustawodawca w ustawie o podatku dochodowym od osób fizycznych nie zawarł definicji pojęcia „wychowywać”, należy odwołać się zatem do jego definicji słownikowych. „Wychowywać” w słownikowym rozumieniu oznacza: zapewniając byt doprowadzić do osiągnięcia pełnego rozwoju psychicznego i fizycznego. Wychowywanie polega na stałym troszczeniu się o byt materialny dziecka oraz o jego rozwój emocjonalny. Wychowanie dziecka można określić jako kształtowanie osobowości dziecka poprzez kształtowanie jego samodzielności, obowiązkowości, rozwijanie predyspozycji intelektualnych i umiejętności praktycznych, kształtowanie światopoglądu, systemu wartości oraz postaw emocjonalnych.
Co oznacza określenie „osoba samotnie wychowująca dzieci”?
Użycie określenia „osoba samotnie wychowująca dzieci” - zdaniem organu skarbowego - oznacza, że intencją ustawodawcy było przyznanie prawa do rozliczenia dochodów jako osoba samotnie wychowująca dziecko jednemu z rodziców lub opiekunów prawnych, który faktycznie wychowuje dziecko.
W przypadku, gdy żadne z rodziców nie jest pozbawione władzy rodzicielskiej, rodzic który faktycznie w roku podatkowym dziecko wychowuje, czyli sprawuje nad nim ciągłą opiekę, ma prawo do przedmiotowej preferencji podatkowej. Nie jest przy tym konieczne, aby drugi z rodziców był całkowicie wyeliminowany z opieki i wychowania dziecka. W sytuacji, gdy dziecko zamieszkując wraz z jednym rodzicem, pozostaje pod jego stałą, codzienną opieką, a drugi rodzic jest zobowiązany do płacenia alimentów oraz zajmowania się dzieckiem doraźnie (w określonych, ustalonych przez sąd przedziałach czasowych, np. niektóre święta, tydzień ferii, miesiąc wakacji, co drugi weekend każdego miesiąca oraz ściśle określone dni powszednie), status samotnego rodzica ma ten, przy którym dziecko zamieszkuje i który wykonuje wszystkie obowiązki, dzięki którym dziecko będzie wychowywane w sposób zapewniający jego prawidłowy rozwój. Rodzic, o którym mowa w art. 6 ust. 4 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, który w pojedynkę troszczy się o zaspokojenie bieżących potrzeb dziecka, nie traci statusu osoby samotnie wychowującej dziecko z racji utrzymywania sporadycznych kontaktów z dzieckiem przez drugiego rodzica lub płacenia przez niego alimentów.
Podstawową kwestią jest ustalenie, który z rodziców faktycznie wychowuje dziecko, gdy rodzice nie pozostają w związku małżeńskim i żadnemu z rodziców sąd nie ograniczył władzy rodzicielskiej. Wychowywanie dziecka nie sprowadza się jedynie do łożenia na jego utrzymanie oraz do czasowego (doraźnego) z nim przebywania. Wychowywanie dziecka obejmuje bowiem ogół czynności zmierzających do należytego ukształtowania człowieka w sferze duchowej, emocjonalnej i psychicznej wraz z materialną podstawą rozwoju. Oznacza to, że wykonywanie władzy rodzicielskiej polega na tym, że rodzic osobiście zajmuje się sprawami małoletniego dziecka, czyli podejmuje trud wykonywania wszystkich obowiązków, dzięki którym dziecko będzie wychowywane w sposób zapewniający jego prawidłowy rozwój.
Czy przez cały rok trzeba być "osobą samotnie wychowującą dziecko"?
Jednocześnie przepisy ustawy o PIT nie uzależniają prawa podatnika do preferencyjnego opodatkowania jego dochodów od tego, czy przez cały rok był osobą samotnie wychowującą dziecko. Wystarczające jest zatem, aby taki stan zaistniał w ciągu roku, a nie trwał przez cały rok.
Z opisu sprawy wynika, że jest Pan osobą rozwiedzioną. Zgodnie z wyrokiem sądu w latach 2017-2020 powierzono Panu wykonywanie władzy rodzicielskiej nad małoletnim synem z pozostawieniem władzy rodzicielskiej matce w zakresie wychowania małoletniego oraz do współdecydowania o istotnych sprawach dziecka w tym dotyczących pobytu, wykształcenia i leczenia. Matce dziecka sąd ustalił kontakty z małoletnim dzieckiem w konkretnych terminach.
Ponadto, jak wynika z uzupełnienia wniosku, w okresie, którego dotyczy wniosek wykonywał Pan władzę rodzicielską w stosunku do swojego dziecka poprzez jego wychowanie, zabezpieczenie potrzeb bytowych (dokonał Pan zakupu mieszkania, w którym dziecko miało swój własny pokój), zdrowotnych i edukacyjnych. Dostarczał Pan dziecku niezbędnych w codziennym funkcjonowaniu jak i rozwijaniu zainteresowań dóbr materialnych m.in. ubrania, książki i materiały dydaktyczne niezbędne w szkole, organizowanie czasu wolnego po zajęciach lekcyjnych ((...)). Była żona mieszkająca w innej miejscowości nie była w stanie brać czynnego udziału w życiu dziecka z wyłączeniem dni wyznaczonych przez sąd. Nie uczestniczyła ona w podejmowaniu decyzji dotyczących zdrowia, rozwoju oraz wychowania (nie zabezpieczała jego potrzeb bytowych, edukacyjnych, zdrowotnych, rozwojowych). W latach, w których sprawował Pan opiekę, była żona była zobowiązana przez sąd do płacenia alimentów.
Mając na uwadze przedstawiony opis stanu faktycznego i powołane przepisy prawa wskazać należy, że skoro w latach 2017-2020 Pan jako rozwodnik, samotnie i osobiście wychowywał małoletniego syna, zapewniał mu opiekę, troszcząc się o jego byt materialny, zdrowie, rozwój intelektualny oraz społeczny a jego matka nie sprawowała regularnej opieki bezpośredniej a jedynie realizowała zasądzone kontakty z synem i płaciła alimenty, to w latach 2017-2020 spełniał Pan warunki określone w art. 6 ust. 4 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych.
Tym samym przysługiwało Panu prawo do preferencyjnego rozliczenia dochodów w sposób przewidziany dla osoby samotnie wychowującej dziecko za lata 2017-2020".