Zjawisko przemocy w rodzinie stanowi obecnie jeden z najpoważniejszych problemów z jakim zmaga się współczesne społeczeństwo. Jak stanowi ustawa o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie, przemoc w rodzinie stanowi jednorazowe albo powtarzające się umyślne działanie lub zaniechanie naruszające prawa lub dobra osobiste członków rodziny.
Chodzi tu w szczególności o działania lub zaniechania narażające członków rodziny na niebezpieczeństwo utraty życia, zdrowia, naruszające ich godność, nietykalność cielesną, wolność, w tym seksualną, powodujące szkody na ich zdrowiu fizycznym lub psychicznym, a także wywołujące cierpienia i krzywdy moralne u osób dotkniętych przemocą.
Z tej definicji wynika więc, że przemoc w rodzinie nie musi mieć charakteru znęcania się fizycznego. Przemocą w rodzinie są także wszelkie szkodliwe oddziaływania o charakterze psychicznym, ekonomicznym czy seksualnym.
Zobacz też: Małżeństwo
Niebieska karta
Podejmowanie interwencji w środowisku wobec rodziny dotkniętej przemocą odbywa się w oparciu o procedurę Niebieskiej Karty. Procedura ta może zostać zainicjowana przez m.in:
- policjanta;
- pracownika socjalnego;
- lekarza;
- pielęgniarkę;
- ratownik medycznego;
- psychologa szkolnego;
- nauczyciela
- jeżeli mają uzasadnione podejrzenia istnienia przemocy w danej rodzinie lub w wyniku zgłoszenia dokonanego przez członka rodziny lub przez osobę będącą świadkiem przemocy w rodzinie.
Procedurę niebieskiej karty wszczyna się poprzez wypełnienie przez w/w osoby tzw. "Niebieskiej Karty –A". Wypełnienie tego formularza powinno odbyć się w obecności osoby co do której istnieje podejrzenie, że jest dotknięta przemocą w rodzinie.
Do samego zainicjowania procedury Niebieskiej Karty nie jest wymagana zgoda osoby, której przemoc domowa dotyczy.
Należy przy tym zaznaczyć, że samo zainicjowanie procedury Niebieskiej Karty nie jest równoznaczne z zawiadomieniem o popełnieniu przestępstwa. Oznacza to, że na tej podstawie nie jest możliwe ukarania sprawcy.
Dalsza procedura
Po wypełnieniu formularza "Niebieska Karta - A" osobie, co do której istnieje podejrzenie, że jest dotknięta przemocą w rodzinie, przekazuje się formularz "Niebieska Karta - B". Formularz stanowi pouczenie dla osób dotkniętych przemocą domową. Zawiera on m.in. numery telefonów do odpowiednich instytucji udzielających wsparcia w tego typu przypadkach oraz zalecenia co do postępowania w razie wystąpienia ponownych trudności.
Jeżeli osobą, co do której istnieje podejrzenie, że jest dotknięta przemocą w rodzinie, jest dziecko, formularz "Niebieska Karta - B" przekazuje się rodzicowi, opiekunowi prawnemu lub faktycznemu albo osobie, która zgłosiła podejrzenie stosowania przemocy w rodzinie.
Formularz "Niebieska Karta - A" jest przekazywany do zespołu interdyscyplinarnego lub grupy roboczej. Następnie osobę dotkniętą przemocą w rodzinie zaprasza się na posiedzenie zespołu lub grupy gdzie analizowana jest sytuacja rodziny, opracowywany jest indywidualny plan pomocy rodzinie i wypełniany jest formularz ‘’Niebieska Karta – C’’.
Na spotkanie grupy roboczej zapraszana jest również osoba podejrzana o stosowanie przemocy w rodzinie. Z jej udziałem sporządza się formularz ‘’ Niebieska Karta – D’’ Formularz ten ma formę wywiadu i zawiera wskazówki co do dalszego postępowania.
Zakończenie procedury następuje w przypadku:
- ustania przemocy w rodzinie i uzasadnionego przypuszczenia zaprzestania dalszego stosowania przemocy w rodzinie oraz po zrealizowaniu indywidualnego planu pomocy albo
- rozstrzygnięcia o braku zasadności podejmowania działań.
Ograniczenie władzy rodzicielskiej
Istnienie Niebieskiej Karty może być ważnym dowodem w postępowaniu przed sądem. Chodzi tu głównie o sprawy rozwodowe, uregulowania kontaktu z dzieckiem lub ograniczenia/pozbawienia władzy rodzicielskiej i powierzenia jej wykonania.
Fakt, że Niebieska Karta jest sporządzana przez osobę cieszącą się autorytetem (np. policjant, nauczyciel) może przekonać Sąd, że określona osoba stosowała przemoc w rodzinie a więc należy ograniczyć jej władzę rodzicielską.
Władza rodzicielska może zostać ograniczona do prawa interesowania się zdrowiem, postępami w nauce, rozwojem i bieżącymi sprawami dziecka albo np. przez obowiązek składania sprawozdań kuratorowi sądowemu (patrz: postanowienie Sądu Rejonowego w Białymstoku z dnia 9 września 2011 r. sygn. akt V Nsm 598/10)
W przypadku gdy wiarygodność lub prawidłowość Niebieskiej Karty jest kwestionowana, sąd przesłuchuje w charakterze świadka osobę, która ją sporządziła.
Opracowano na podstawie:
Ustawa z dnia 29 lipca 2005 r. o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie (j.t Dz.U. z 2015. poz.1390)
Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 13 września 2011 r. w sprawie procedury „Niebieskie Karty” oraz wzorów formularzy „Niebieska Karta” (Dz.U. 2011 nr 209 poz. 1245)
Postanowienie Sądu Rejonowego w Białymstoku z dnia 9 września 2011 r. sygn. akt V Nsm 598/10