Administracyjny podział nieruchomości uregulowany jest w ustawie o gospodarce nieruchomościami (Dz. U. z 2010 r. Nr 102, poz. 651 ze zm.) oraz Rozporządzeniu Rady Ministrów w sprawie sposobu i trybu dokonywania podziałów nieruchomości (Dz. U. z 2004 r. Nr 268, poz. 2663).
Na wstępie należy zaznaczyć, iż przepisów Ustawy oraz Rozporządzenia nie stosuje się do nieruchomości położonych na obszarach przeznaczonych w planach miejscowych na cele rolne i leśne, a w przypadku braku planu miejscowego do nieruchomości wykorzystywanych na cele rolne i leśne, chyba że dokonanie podziału spowodowałoby konieczność wydzielenia nowych dróg niebędących niezbędnymi drogami dojazdowymi do nieruchomości wchodzących w skład gospodarstw rolnych albo spowodowałoby wydzielenie działek gruntu o powierzchni mniejszej niż 0,3 ha. Podział nieruchomości nie jest również dopuszczalny jeżeli projektowane działki gruntu nie mają dostępu do drogi publicznej (za dostęp do drogi publicznej uważa się również wydzielenie drogi wewnętrznej wraz z ustanowieniem na tej drodze służebności).
Podziału nieruchomości można dokonać w sytuacji, gdy jest on zgodny z ustaleniami miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego, a w przypadku braku takiego planu jeżeli podział nieruchomości nie jest sprzeczny z przepisami odrębnymi albo jest zgodny z warunkami określonymi w decyzji o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu.
Zobacz: Jak napisać wniosek o zniesienie współwłasności?
Niezależnie od ustaleń miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego, a w przypadku braku planu niezależnie od decyzji o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu, podział nieruchomości może nastąpić między innymi w celu:
- zniesienia współwłasności nieruchomości zabudowanej co najmniej dwoma budynkami, wzniesionymi na podstawie pozwolenia na budowę, jeżeli podział ma polegać na wydzieleniu dla poszczególnych współwłaścicieli, wskazanych we wspólnym wniosku, budynków wraz z działkami gruntu niezbędnymi do prawidłowego korzystania z tych budynków;
- wydzielenia działki budowlanej, jeżeli budynek został wzniesiony na tej działce przez samoistnego posiadacza w dobrej wierze;
- wydzielenia części nieruchomości, której własność lub użytkowanie wieczyste zostały nabyte z mocy prawa;
- wydzielenia działki budowlanej niezbędnej do korzystania z budynku mieszkalnego;
- wydzielenia działek gruntu na terenach zamkniętych.
Administracyjny podział nieruchomości z reguły odbywa się na wniosek i koszt osoby, która ma w tym interes prawny, np. Inwestora, który chce rozpocząć roboty budowlane (możliwy jest również administracyjny podział nieruchomości z urzędu w przypadkach wskazanych w ustawie). Powyższy wniosek należy złożyć do wójta, burmistrza, prezydenta miasta właściwego ze względu na położenie nieruchomości. Do wniosku należy dołączyć dokumenty:
- wstępny projekt podziału;
- stwierdzające tytuł prawny do nieruchomości;
- wypis z katastru nieruchomości i kopię mapy katastralnej obejmującej nieruchomość podlegającą podziałowi (dokumenty te można pozyskać z Ośrodka Dokumentacji Geodezyjnej i Kartograficznej)
- decyzję o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu, w przypadku gdy nie ma miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego.
Zobacz: Zgłoszenie budowy do starosty
Wstępny projekt podziału nieruchomości, wskazany powyżej, opracowuje się na kopii mapy zasadniczej, a w przypadku jej braku na kopii mapy katastralnej (oczywiście uzupełnionej o niezbędne dla projektu podziału elementy zagospodarowania terenu). Wstępny projekt powinien zawierać:
- granice nieruchomości podlegającej podziałowi;
- oznaczenie nieruchomości podlegającej podziałowi według danych z katastru nieruchomości oraz księgi wieczystej, a w razie jej braku – według innych dokumentów określających stan prawny nieruchomości;
- powierzchnię nieruchomości podlegającej podziałowi;
- naniesione w kolorze czerwonym granice projektowanych do wydzielenia działek gruntu;
- przedstawione w kolorze czerwonym powierzchnie projektowanych do wydzielenia działek gruntu;
- przedstawione w formie graficznej w kolorze czerwonym lub w formie opisowej propozycję sposobu zapewnienia dostępu projektowanych do wydzielenia działek gruntu do drogi publicznej.
Po złożeniu powyższych dokumentów wójt, burmistrz lub prezydent miasta wydaję opinię o zgodności z planem zagospodarowania przestrzennego. Opinia wydawana jest w formie postanowienia, na które przysługuje zażalenie. W przypadku, gdy brak jest planu, a gmina ogłosiła o przystąpieniu do sporządzenia planu, postępowanie w sprawie podziału zawiesza się do czasu uchwalenia tego planu, jednak nie dłużej niż na 6 miesięcy.
Zobacz: Jak przeprowadzić odrolnienie gruntu
Pozytywna opinia jest podstawą do opracowania operatu podziału nieruchomości (operat sporządzany jest przez osobę posiadającą stosowne uprawnienia geodezyjne). W operacie zamieszcza się:
- protokół z przyjęcia granic nieruchomości (geodeta uprawniony dokonuje czynności geodezyjnych zmierzających do odszukania punktów załamania granic oraz dokładnego określenia powierzchni nieruchomości podlegającej podziałowi. Czynność ta zakończona jest okazaniem granic zainteresowanym stronom i sporządzeniem przedmiotowego protokołu);
- wykaz zmian gruntowych;
- wykaz synchronizacyjny, jeżeli oznaczenie działek gruntu w katastrze nieruchomości jest inne niż w księdze wieczystej;
- mapę z projektem podziału.
Operat podziału nieruchomości przekazuje się przed wydaniem decyzji zatwierdzającej podział nieruchomości do Ośrodka Dokumentacji Geodezyjnej i Kartograficznej, celem kontroli i przyjęcia do Państwowego Zasobu Geodezyjnego i Kartograficznego. Po pozytywnej kontroli wójt, burmistrz, prezydent miasta wydaje decyzję o podziale nieruchomości.
Zobacz serwis: Nieruchomości
Prawomocna decyzja administracyjna jest podstawą do wprowadzenia zmian w operacie ewidencji gruntów i budynków.
Ostatnim etapem procesu podziału nieruchomości jest wyznaczenie w terenie nowych granic. Odbywa się to po uprawomocnieniu się decyzji o podziale nieruchomości, poprzez wytyczenie przez geodetę nowych punktów granicznych i ich stabilizacji, w obecności właścicieli sąsiadujących nieruchomości.