Podstawa prawna i komentarz
Zgodnie z art.1 §1 Kodeksu karnego (dalej: k.k.) odpowiedzialności karnej podlega ten tylko, kto popełnia czyn zabroniony pod groźbą kary przez ustawę obowiązującą w czasie jego popełnienia. Nadto, w myśl art. 2 k.k. odpowiedzialności karnej za przestępstwo skutkowe popełnione przez zaniechanie podlega ten tylko, na kim ciążył prawny, szczególny obowiązek zapobiegnięcia skutkowi.
Innymi słowy popełniony czyn zabroniony należy rozumieć w taki sposób, w jaki został określony w przepisach ustawy (art. 115 §1 k.k.), a "nie według uznania czy wręcz w sposób dalece odbiegający od brzmienia właściwego przepisu ustawy", co wynika z wyroku SA w Gdańsku o sygn. akt II AKa 250/15 z dnia 9 września 2015 roku.
Polecamy: Kodeks kierowcy - zmiany 2019
Powyższy pogląd jest słuszny z uwagi na fakt, że stanowi swoistą gwarancję dla potencjalnego sprawcy, iż czyn, którego się dopuścił jest obecnie spenalizowany i aby został popełniony muszą być wypełnione znamiona, które z kolei decydują, o tym, że sprawca może zostać pociągnięty do odpowiedzialności karnej. Mówiąc najprościej, jeżeli nie zostały wypełnione znamiona danego czynu zabronionego albo jeśli domniemany czyn nie jest zabroniony przez ustawę, wówczas sprawca nie podlega odpowiedzialności karnej.
Celem doprecyzowania omawianego zagadnienia warto jeszcze przytoczyć fragment wyroku SN o sygn. akt V KK 372/16 z dnia 6 kwietnia 2017 roku, zgodnie z którym "ustawowe znamię zawarte w opisie czynu przestępnego, wymagane dla przypisania sprawcy odpowiedzialności karnej według reguły z art. 1 §1 k.k. i art. 115 §1 k.k., może być opisane innymi słowami, ale takimi, które je zastępują znaczeniowo, są równoważne."
Jeżeli chodzi o wykładnię art. 2 k.k. to również warto posłużyć się orzecznictwem, a konkretnie postanowieniem SN o sygn. akt II KK 218/18 z dnia 14 marca 2019 roku, z którego wynika, że "dla ustalenia warunków odpowiedzialności za przestępstwo skutkowe popełnione przez zaniechanie, konieczne jest stwierdzenie, że dana osoba miała prawny szczególny obowiązek zapobieżenia nastąpienia skutku w danych, konkretnych okolicznościach.". W tym miejscu jako przykłady można wskazać ratownika medycznego, urzędnika czy przedstawiciela służb mundurowych, gdyż na tych osobach ciąży szczególny prawny obowiązek wynikający z odrębnych przepisów.
Podsumowując problematykę odpowiedzialności karnej należy pamiętać, że sprawca odpowiada za swój czyn. Dodatkowo należy pamiętać o zasadzie, że nie ma przestępstwa gdy nie zostało ono wprost uregulowane w momencie jego popełnienia, zaś przepisy ustawy karnej należy stosować bezpośrednio, a nie przez wykładnię na niekorzyść sprawcy.
Polecamy serwis: Kodeks karny