Wskazany przepis ustanawia dodatkowe, szczególne dyrektywy wymiaru kary w stosunku do nieletnich i młodocianych.
Za nieletniego w świetle prawa karnego uważa się osobę, która nie ukończyła lat 17 w chwili popełnienia czynu. Odpowiada on jedynie wyjątkowo na zasadach określonych w przepisie art. 10 Kodeksu karnego tj. odpowiada za określone ustawowo czyny jeżeli dopuścił się ich po ukończeniu lat 15 i jeżeli okoliczności sprawy oraz stopień rozwoju sprawcy, jego właściwości i warunki osobiste za tym przemawiają, a w szczególności, jeżeli poprzednio stosowane środki wychowawcze lub poprawcze okazały się bezskuteczne (art. 10 § 2 Kodeksu karnego). Katalog wskazanych czynów zabronionych jest zamknięty.
Za młodocianego (zgodnie z kodeksową definicją zawartą w art. 115 § 10 Kodeksu karnego) uważa się sprawcę, który w chwili popełnienia czynu zabronionego nie ukończył 21 lat i w czasie orzekania w pierwszej instancji 24 lat. Wskazana górna granica wieku dotyczy momentu orzekania przez sąd, tj. wydania przez sąd wyroku pierwszoinstancyjnego.
Zobacz serwis: Wymierzanie kar
Analizowany przepis ustanawia nadrzędny cel, jaki ma przyświecać sądowi przy orzekaniu kary, tj. to aby kara miała przede wszystkim charakter wychowawczy (tzw. prewencja indywidualna). Wynika to z faktu, iż zarówno nieletni jak i młodociani nie mają jeszcze w pełni ukształtowanej osobowości, są podatni na wpływy a zatem właściwy dobór kary oddziałującej wychowawczo może doprowadzić do sytuacji „poprawienia się” sprawcy, stworzenia takiej sytuacji w której nie powróci on już na drogę przestępstwa.
Należy jednocześnie wskazać, że z wskazanego przepisu nie wynika nakaz automatycznego orzekania kary łagodniejszego rodzaju do sprawcy, albowiem treść wskazanego przepisu nie wyklucza nadrzędnej dyrektywy wymiaru kary tj. tego aby była ona współmierna do stopnia winy i szkodliwości społecznej czynu. Sąd każdorazowo będzie oceniał te elementy, z tym że szczególną uwagę będzie zwracał na to, która z kar będąc adekwatna do czynu sprawcy, będzie jednocześnie mogła najefektywniej go wychowywać. Takiemu wymogowi sprzyjać może warunkowe zawieszenie wykonania kary wobec sprawcy.
Jeżeli nieletni popełni czyn z art. 280 § 1 Kodeksu karnego (tj. rozbój) to istnieje szansa orzeczenie wobec niego kary 2 lat pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem wykonania tej kary na okres do 5 lat.
Wydaje się, iż w sytuacji w której nieletni popełnia ten czyn nie będąc do cna zdemoralizowanym, bez nasilonej przemocy, a jedynie przykładowo z tzw. głupoty - wskutek zadawania się ze „złym towarzystwem” czy dla popisu przed kolegami to można mu dać szansę poprawy i naprawienia swojego błędu. Powszechnie wiadomo bowiem, iż skierowania tak młodej osoby do zakładu karnego najprawdopodobniej nie spowoduje ukształtowania dobrego i praworządnego obywatela (zgodnie z hasłem resocjalizacji) a raczej wręcz odwrotnie, tj. może negatywnie ukształtować postawy i światopogląd tak młodego człowieka.
Zobacz: Darmowe porady prawne
Analizowany przepis poza dyrektywą orzekania kary o wychowawczym charakterze zawiera również drugą istotną dyrektywę, a mianowicie wskazuje iż nie można orzec kary dożywotniego pozbawienia wolności w stosunku do osoby która w chwili czynu nie miała ukończonych lat 18.
Zwraca uwagę fakt, iż ustawodawca nie był konsekwentny ustanawiając wskazaną regułę , albowiem w myśl treści tego przepisu nieletni w chwili popełnienia czynu zawsze będzie objęty „dobrodziejstwem” tego przepisu, natomiast młodocianemu można wymierzyć karę dożywotniego pozbawienia wolności jeśli popełni on czyn po ukończeniu 17 roku życia a przed ukończeniem 18 roku życia.
Podstawa prawna: Art. 54 Kodeksu karnego.