Ogólnie rzecz biorąc, w celu przyznania obywatelstwa Państw istnieją dwie zasady: ius sanguinis (prawo krwi), kiedy z chwilą narodzin na dziecko przechodzi obywatelstwo rodziców lub ius soli (prawo ziemi), kiedy dziecko otrzymuje obywatelstwo Państwa, w którym się urodziło.
Historycznie rzecz ujmując, można stwierdzić, że Kraje rozwinięte stosowały zasadę ius sanguinis, w krajach rozwijających się lub krajach kolonialnych (jak miało miejsce w XIX wieku, Stany Zjednoczone Ameryki, kraje Ameryki Łacińskiej, Australii, etc.) stosowano zasadę ius soli, aby zwiększyć liczbę obywateli.
Obecnie są kraje, które stosują obydwie możliwości, a ze względu na tę różnorodność kryteriów, może się zdarzyć, że dana osoba ma więcej niż jedno obywatelstwo, lub która nie posiada żadnego obywatelstwa (bezpaństwowa).
Rozpatrzmy pierwszą możliwość, zakładając, że pani Beata (obywatelka Polski), wychodzi za mąż, za pana Giorgio (obywatela Włoch), zamieszkują wspólnie na terytorium Włoch, a następnie, przychodzi na świat syn Robert również we Włoszech. Jakiej narodowości jest mały Robert?
Zgodnie z art. 1 I akapit a) ustawy z 05/02/1992 roku, nr 91 (“Nowe zasady dotyczące obywatelstwa”) jest obywatelem włoskim z racji swojego urodzenia “syn ojca lub matki obywateli Włoch”; w przypadku Roberta, jego ojciec jest obywatelem włoskim, więc Robert nabywa obywatelstwo włoskie.
Ale Robert jest również obywatelem polskim, ponieważ - zgodnie z art. 34 § 1 Konstytucji Rzeczpospolita Polskiej – “nabycie obywatelstwa polskiego przez urodzenie z rodziców będących obywatelami polski”.
Wobec powyższego, Robert ma prawo do podwójnego obywatelstwa, włoskiego i polskiego.
Zobacz również serwis: Dowód osobisty
Identyczna sytuacja miałaby miejsce, jeśli Robert urodziłby się w Polsce, miałyby zastosowanie te same przepisy art 1 I a) z 05.02.1992, nr 91.
Rozważmy teraz przypadek Ewy, która urodziła się we Włoszech, i jest córką Stanisława i Anny, będących obywatelami polskimi.
Ewa na pewno będzie posiadać obywatelstwo polskie, na podstawie art. 34 § 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, wspomnianego, powyżej, ale czy również nabędzie prawo do obywatelstwa włoskiego?
Tutaj, odpowiedź na postawione pytanie będzie bardziej złożona.
Ewa, nie nabędzie obywatelstwa włoskiego z urodzenia, ponieważ jej rodzice nie posiadają obywatelstwa włoskiego (przypadek przewidziany w art. 1 I akapit pkt. a) z 05.02.1992 r, nr 91), jak również nie urodziła się na terenie Włoch z nieznanych rodziców lub bezpaństwowców (art. 1 I akapit punkt b) z 05.02.1992r, nr 91), ale z rodziców, których obowiązuje, ich prawo miejscowe, które to, przewiduje przekazywanie obywatelstwa potomstwu urodzonemu również za granicą (art. 2 D.P.R. z 12.10.1993r, nr 572 "Wdrażanie przepisów ustawy z 05.02.1992r, nr 91, ustanawiającej nowe zasady dotyczące obywatelstwa”), ale nie wyklucza, późniejszego nabycia obywatelstwa włoskiego, przez Ewę.
W rzeczywistości, art. 4 II akapit, ustawy z 05.02.1992r, nr 91 stanowi, że "cudzoziemiec urodzony we Włoszech i który przebywa legalnie, aż do uzyskania pełnoletniości, staje się obywatelem. Pod warunkiem złożenia oświadczenia, że chce nabyć obywatelstwo włoskie w ciągu jednego roku od tej daty"; dlatego Ewa, jeżeli będzie mieszkała we Włoszech do ukończenia 18 roku życia, może żądać przyznania jej (przed ukończeniem dziewiętnastego roku) obywatelstwa włoskiego.
Ewa nabędzie również włoskie obywatelstwo na skutek małżeństwa, (jeśli zdecyduje się wstąpić w związek małżeński z obywatelem Włoch), ponieważ art. 5 ustawy z 05.02.1992 nr 91 stanowi, że "cudzoziemiec lub bezpaństwowiec, zwierając związek małżeński z obywatelem włoskim nabywa obywatelstwo włoskie, jeśli przebywa legalnie, przez co najmniej sześć miesięcy na terytorium Republiki Włoch lub po trzech latach od daty ślubu, jeśli małżeństwo nie zostało rozwiązanie, unieważnione lub nie zostało wydane orzeczenie o separacji.
Zobacz również serwis: Sprawy rodzinne
Jest wyjątek od reguły nabycia obywatelstwa przez małżeństwo: “gdy cudzoziemiec (Ewa, w naszym przypadku) zostałaby skazana za przestępstwo przeciwko państwu włoskiemu, lub popełniła ciężkie przestępstwo (wyrok- nie mniej, niż trzy lata pozbawienia wolności) lub jeśli istniałyby powody stanowiące zagrożenie bezpieczeństwa Republiki Włoch”.
Istnieje jeszcze inna możliwość nabycia obywatelstwa: z decyzji-dekretu Prezydenta Republiki Włoch (na podstawie propozycji wystosowanej przez Ministra Spraw Wewnętrznych i po konsultacji z Radą Państwa) można przyznać włoskie obywatelstwo, obywatelom innego kraju UE, który przebywa na terytorium Włoch, co najmniej cztery lata (art. 9 I ustęp punkt d) ustawy z 05.02.1992r, nr 91), w takim przypadku osoba zainteresowana - w terminie sześciu miesięcy od dekretu Prezydenta - musi złożyć przysięgę "wierności Republice Włoch, przestrzegania Konstytucji i ustaw państwa "(art. 10 ustawy 5.2.1992 n. 91), inaczej dekret będzie nieskuteczny.
Wreszcie, należy zauważyć różnicę między dwoma systemami prawa: włoski obywatel może utracić swoje obywatelstwo, jeśli przyjmie pełnie funkcji publicznych państwa obcego lub instytucji międzynarodowej, w której Włochy nie uczestniczą albo, jeżeli posiada obywatelstwo obcego państwa, które znajduje się w stanie wojny z Włochami (art. 12 ustawy z 05.02.1992r, nr 91), natomiast nie może być pozbawiony obywatelstwa z powodów politycznych (art. 22 Konstytucji Republiki Włoskiej), podczas gdy obywatel polski, nigdy nie może być pozbawiony obywatelstwa polskiego, chyba, że sam się go zrzeknie, co zostało wyraźnie zapisane w 34 § 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej.
Zobacz również: Urodzenie dziecka we Włoszech a obywatelstwo