W sklepach, zwłaszcza dyskontach, jeszcze tego nie widać, bo kawa jest jednym z ulubionych produktów wykorzystywanych w akcjach promocyjnych – od października jednak kawa mocno drożeje na giełdach. Może nie tak szybko jak oliwa, która w rok stała się towarem luksusowym. Kto jednak jest zwolennikiem arabiki, zwłaszcza brazylijskiej, ten przy najbliższej okazji powinien pomyśleć o zapasie. Lada moment bowiem także ceny detaliczne kawy w Polsce mogą pójść śladem bijącej rekordy cenowe oliwy.
- Zakaz ponownej certyfikacji kawy: o co chodzi
- Brazylia rządzi na rynku kawy
- Co dalej z cenami kawy – prognozy
Ten wzrostowy trend cen to tym razem nie tylko efekt gorszych zbiorów kawy w Brazylii, ale i zmiany przepisów. Od 1 grudnia 2023 roku zakazane jest ponowne certyfikowanie kawy, która już raz podlegała procesowi certyfikacji. Dlatego na kilka miesięcy przed tą datą zaczęło się opróżnianie magazynów, by certyfikowaną kawę stanowiącą zapasy certyfikować ponownie przed 1 grudnia 2023 r.
W ten sposób zapasy kawy mocno stopniały. A niskie zapasy to, oprócz słabych zbiorów, impuls do wzrostu cen na giełdach. W konsekwencji zaś także podwyżki cen detalicznych.
Rynek surowców kojarzy się przede wszystkim z ropą naftową, gazem czy również złotem. W przypadku tego grona często mówimy również o zbożach, ale zdecydowanie rzadziej mówi się o kawie, choć jest to duży błąd, gdyż rynek kawy jest jednym z najbardziej aktywnych rynków surowcowych na świecie, zaraz po rynku ropy naftowej. Przez rynek czasami uważany za towar luksusowy, a przez konsumentów za towar niezbędny. Czy obecnie możemy mówić o deficycie na rynku kawy i obawie o tym, że niedługo może zabraknąć czarnego napoju?
Zakaz ponownej certyfikacji kawy: o co chodzi
1 grudnia 2023 r. zmieniają się zasady certyfikacji kawy w magazynach ICE.
– Do tej pory kawa, która zbyt długo leżała w magazynach mogła otrzymać „karę za starość”, która wynosiła od kilku do kilkunastu centów na funcie kawy. W celu uniknięcia sprzedaży kawy za niższe kwoty traderzy wyciągali kawę z magazynów i certyfikowano ją na nowo lub sprzedawali poza rynkiem kontraktów – tłumaczy Michał Stajniak, CFA Wicedyrektor Działu Analiz XTB.
– Od 1 grudnia taki proceder będzie już zabroniony i raz certyfikowana kawa nie będzie mogła jej przejść na nowo. Wielu uczestników tego rynku przez ostatnie miesiące wyciągało zapasy z giełdy, aby unikać kary za starość, czego wynikiem był potężny spadek zapasów. Po pierwszym grudnia zobaczymy czy rynek był faktycznie tak napięty i czy wcześniej wyciągnięte zapasy nie wrócą po raz ostatni na rynek. Reuters ocenił, że na certyfikacje czeka nawet 160 tys. worków, co stanowiło ponad połowę obecnie dostępnych zapasów – dodaje ekspert.
Brazylia rządzi na rynku kawy
Oczywiście trzeba wiedzieć, że kawy nie da się trzymać w nieskończoność, tak jak jest to w przypadku np. złota. Na rynku towarów rolnych możliwości składowania są ograniczone – produkty rolne po prostu ulegają zepsuciu. Dzięki temu pomimo ogromnej nadpodaży na rynku w ostatnich latach obserwowaliśmy spadek zapasów końcowych na sezon, które są obecnie w okolicach najniższych poziomów do 10 lat.
W takim razie skąd wzrost cen, skoro na rynku miała miejsce ogromna nadpodaż?
– Było to związane z niskimi cenami kawy certyfikowanej, najwyższej jakości. Chociaż Brazylia jest największym producentem kawy na świecie, to jednak prym w produkcji kawy „najlepszej” wiodą kraje Ameryki Środkowej, wliczając w to również Kolumbię. Zapasy kawy certyfikowanej w magazynach giełdy ICE topniały od wielu lat, osiągając tak ekstremalnie niskie poziomy, że zapasy nie starczały nawet na 1 dzień globalnej konsumpcji – tłumaczy Michał Stajniak.
Brak dostępności kawy do dostaw stanowił problem, czego wynikiem były bardzo mocne wzrosty cen kawy w okolice 250 centów za funta w 2022 roku. Były to najwyższe poziomy od ponad 10 lat. To właśnie 2011 roku mieliśmy ceny niemal najwyższe w historii w okolicach 300 centów za funta. Niewiele wyżej było jedynie w połowie lat 90.
Niskie zapasy kawy certyfikowanej to efekt nadmiernych zbiorów kawy na świecie, co spowodowało w pewnym momencie spadek cen poniżej 100 centów za funta. Ocenia się, że koszty krańcowe produkcji kawy na mniejszych plantacjach to minimum 120 centów za funta. Wobec tego, że ceny utrzymywały się nisko przez lata, produkcja kawy certyfikowanej znacząco spadła – wyjaśnia ekspert.
Brazylia jest niekwestionowanym liderem pod względem produkcji kawy na świecie, choć tyczy się to głównie kawy rodzaju arabika. To ta kawa, która jest używana przede wszystkim w ekspresach. Brazylia jest również drugim na świecie producentem pod względem wielkości produkcji kawy rodzaju robusta. Z kolei ten rodzaj kawy jest używany przede wszystkim do produkcji kawy rozpuszczalnej. Najwięcej robusty uprawia się w Azji, głównie w Wietnamie oraz Indonezji.
Problemy produkcyjne w Brazylii powodują nierzadko potężne wzrosty cen kawy na świecie, natomiast z drugiej strony dobre zbiory powodują wyraźne spadki.
Co dalej z cenami kawy – prognozy
Spadek zapasów spowodowany ucieczką przed „karą za starość” to nie jedyny powód zwyżkowego trendu cen kawy. Przy niesprzyjających okolicznościach pogodowych zbiory arabiki i robusty w Brazylii mogą być zdecydowanie niższe niż zwykle.
Ma to związek z niepewnością dotyczącą zjawiska atmosferycznego – El Nino. El Nino wpływa zwykle na znacznie zmiany pod względem temperatury i opadów, co może narazić uprawy kawy na niższe zbiory.
Przy takiej destabilizacji rynku do gry cenowej włączają się także spekulanci, a wtedy trendy cenowe zmieniają się na przekór faktom i nawet wbrew logice. Tak jest też i teraz.
Brazylia eksportuje obecnie niemal najwięcej w historii, co kłóci się z obrazem ekstremalnie niskich zapasów kawy. Mimo to spekulanci znacznie zredukowali liczbę krótkich pozycji na rynku, co sugeruje dalsze odbicie cen. To samo mówi sezonowość na rynku kawy, która sugeruje zwykle wyższe ceny na koniec roku – wyjaśnia analityk XTB.
Michał Stajniak uważa, że to co na rynku kawy zdarzy się w 2024 roku pozostaje zagadką.
– Oczekuje się ekstremalnie dużej produkcji na świecie, rzędu 174 milionów worków – każdy to 60kg kawy – przy rekordowym popycie przekraczającym 170 mln worków. Jeśli tak obraz rynku się utrzyma, trudno będzie o kontynuację wzrostów – ocenia Michał Stajniak.
Jednak jeśli okaże się, że produkcja kawy w Brazylii wcale nie odbije, a El Nino zbierze swoje negatywne żniwa, to rynek może być bliski deficytu na sezon 2023/2024. W takim wypadku może się okazać, że ekstremalnie niskie zapasy cen kawy na giełdzie ICE odegrają decydującą rolę w tym, że na rynku faktycznie zacznie brakować kawy, przynajmniej tej najwyższej jakości.