Zasiłek macierzyński to świadczenie pieniężne przysługujące osobom objętym ubezpieczeniem chorobowym. Jest to bez wątpienia pewnego rodzaju wsparcie finansowe w okresie związanym z narodzinami dziecka lub jego przyjęciem na wychowanie. Jego celem jest zapewnienie środków do życia matkom, ojcom lub innym osobom opiekującym się dzieckiem, w sytuacjach wymagających czasowego wyłączenia z aktywności zawodowej. Prawo do zasiłku macierzyńskiego mają nie tylko kobiety, które urodziły dziecko, ale również ojcowie oraz osoby, które przejmują opiekę nad dzieckiem w ramach adopcji lub rodziny zastępczej. Oprócz standardowych sytuacji posiadania prawa do zasiłku macierzyńskiego przysługuje on również w kilku innych, nietypowych przypadkach, które zostaną omówione w dalszej części tego artykułu.
Urodzenie martwego dziecka
Choć okres macierzyństwa na ogół kojarzony jest jako czas niezwykły, który niesie za sobą wiele radości i szczęścia, to czasem bywa także i okrutny. Zdarza się niestety tak, że podczas ciąży lub porodu powstają różnego rodzaju powikłania, których skutkiem jest urodzenie martwego dziecka lub zgonu dziecka po porodzie. W tym szczególnym przypadku matce dziecka przysługuje jednak prawo do zasiłku. Zasiłek ten może pobierać przez 8 tygodni po porodzie, jeśli dziecko zmarło przed upływem 8 tygodnia życia, natomiast jeśli zgon nastąpi po 8 tygodniach, zasiłek macierzyński przysługuje jeszcze 7 dni od dnia zgonu dziecka.
Śmierć matki dziecka
Niestety może zdarzyć się również tak, że to matka dziecka umrze. W takiej sytuacji zgodnie z art. 29 ustawy z dnia 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa, zasiłek macierzyński przysługuje: „ubezpieczonemu - ojcu dziecka albo innemu ubezpieczonemu członkowi najbliższej rodziny, który uzyskał prawo do urlopu macierzyńskiego, urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego albo urlopu rodzicielskiego lub przerwał działalność zarobkową w celu sprawowania osobistej opieki nad dzieckiem”. Ubezpieczony – inny członek najbliższej rodziny to osoba ubezpieczona, która jest spokrewniona z dzieckiem lub jego rodzicami. Osoby spokrewnione to np. dziadkowie, pełnoletnie rodzeństwo dziecka, czy rodzeństwo rodziców dziecka.
Porzucenie dziecka
Świadome opuszczenie dziecka, pozostawienie go bez opieki, czy brak zainteresowania jego losem to nic innego, jak porzucenie dziecka. W sytuacji, gdy dopuści się tego matka dziecka, prawo do zasiłku tak, jak w przypadku śmierci matki dziecka, przechodzi na ojca lub innego ubezpieczonego członka najbliższej rodziny, nie wcześniej jednak niż po 8 tygodniach wykorzystania zasiłku po porodzie przez matkę dziecka. Oczywiście, aby móc otrzymać zasiłek macierzyński w takim przypadku, należy m.in. uzupełnić oświadczenie o porzuceniu dziecka przez matkę. Wniosek taki obowiązuje również w przypadku śmierci matki dziecka.
Podobnie sytuacja wygląda w przypadku, gdy matka dziecka posiada orzeczenie o niezdolności do samodzielnej egzystencji lub legitymuje się znacznym stopniem niepełnosprawności. Ze względu na stan zdrowia, nie ma możliwości samodzielnie sprawować opieki nad dzieckiem, dlatego też prawo do zasiłku przysługuje ojcu lub innemu członkowi rodziny, który zajmuje się dzieckiem.
Hospitalizacja
Przypadek, kiedy dziecko lub matka dziecka wymaga opieki szpitalnej, również należy do tych szczególnych, który wpływa na prawo do świadczenia. Jeśli to matka dziecka wymaga opieki szpitalnej, podczas której nie jest w stanie opiekować się noworodkiem, to ojciec dziecka ma prawo do przejęcia zasiłku macierzyńskiego. Warunkiem jest jednak to, że pracownica wykorzysta pierwsze 8 tygodni urlopu. Ojciec dziecka zaś pobiera zasiłek macierzyński tylko za okres pobytu w szpitalu matki dziecka, a łączny okres pobierania zasiłku nie może przekroczyć limitów określonych przepisami prawa. Natomiast, jeśli w trakcie obowiązkowych 8 tygodni pracownica – matka dziecka przebywa w szpitalu i nie może sprawować opieki nad dzieckiem, wtedy ojciec dziecka uprawniony jest do pobierania dodatkowego zasiłku opiekuńczego. Wymiar tego zasiłku nie może przekroczyć 8 tygodni, jednak jest on niezależny od podstawowego zasiłku opiekuńczego określonego w art. 32 ustawy zasiłkowej.
Szczególne przypadki, takie jak porzucenie dziecka, hospitalizacja matki lub dziecka są przykładem, że zasiłek macierzyński nie zawsze jest przyznawany standardowo i wymaga rozważenia indywidualnych okoliczności. Ważne jest, by osoby ubiegające się o zasiłek znały swoje prawa i procedury, które mogą się różnić w zależności od sytuacji życiowej.
Justyna Kurbiel, specjalista ds. kadr i płac