Zgodnie z § 13 ust. 1 Kodeksu cywilnego osoba, która ukończyła lat trzynaście, może być ubezwłasnowolniona całkowicie, jeżeli wskutek choroby psychicznej, niedorozwoju umysłowego albo innego rodzaju zaburzeń psychicznych, w szczególności pijaństwa lub narkomanii, nie jest w stanie kierować swym postępowaniem. Zaś zgodnie z §16 ust. 1 Kodeksu cywilnego osoba pełnoletnia może być ubezwłasnowolniona częściowo z powodu choroby psychicznej, niedorozwoju umysłowego albo innego rodzaju zaburzeń psychicznych, w szczególności pijaństwa lub narkomanii, jeżeli stan tej osoby nie uzasadnia ubezwłasnowolnienia całkowitego, lecz potrzebna jest pomoc do prowadzenia jej spraw.
Zobacz: Opieka prawna dla osoby ubezwłasnowolnionej
W obu przypadkach ubezwłasnowolnienia, tj. zarówno przy ubezwłasnowolnieniu całkowitym jak i częściowym, aby sąd mógł je orzec, niezbędne jest wykazanie, że dana osoba cierpi na chorobę psychiczną, niedorozwój umysłowy lub innego rodzaju zaburzenia psychiczne. Hulaszczy tryb życia oraz trwonienie własnego majątku może stanowić podstawę do częściowego ubezwłasnowolnienia, jeżeli w ten sposób przejawia się zaburzenie psychiczne (orz. SN z dnia 5 luty 1965 roku sygn. akt I CR 399/64, OSN 1966, poz. 5). Jeśli jednak hazardzisty to nie dotyczy, wniosek o ubezwłasnowolnienie będzie bezprzedmiotowy i podlegać będzie oddaleniu. Choroba psychiczna bądź niedorozwój umysłowy udowadniana jest na drodze wszelkich środków dowodowych – wnioskodawca może przykładowo żądać by sąd zobowiązał określone placówki medyczne do przedłożenia dokumentacji z leczenia tej osoby, przesłuchania świadków itd. Bardzo ważnym dowodem, o ile nie kluczowym, jest jednak przede wszystkim opinia biegłego. Postępowania takie toczą się zawsze z udziałem prokuratora.
Zobacz serwis: Sprawy rodzinne
Pamiętać należy, że osoba, która złożyła wniosek o ubezwłasnowolnienie w złej wierze lub lekkomyślnie może być ukarana przez sąd grzywną. Przed założeniem sprawy warto więc skonsultować się z prawnikiem, jakie są szanse i czy istnieją przesłanki do ubezwłasnowolnienia hazardzisty. Prawnik może też w takim przypadku zarekomendować alternatywne do ubezwłasnowolnienia środki prawne, dostępne dla strony na podstawie Kodeksu rodzinnego, takie jak nakazanie przekazywania przez pracodawcę wynagrodzenia do rąk drugiego małżonka czy pozbawienie jednego z małżonków zarządu rzeczą wspólną.
Aleksandra Dalecka, adwokat
Kancelaria Radców Prawnych Marek Zdanowicz i Wspólnicy Sp. K.