Zgoda jako warunek skuteczności
Kodeks rodzinny i opiekuńczy wymaga zgody drugiego małżonka do podjęcia przez współmałżonka czynności prawnej prowadzącej do:
- zbycia, obciążenia, odpłatnego nabycia lub wydzierżawienia przedsiębiorstwa lub gospodarstwa rolnego;.
- zbycia, obciążenia, odpłatnego nabycia nieruchomości lub użytkowania wieczystego, jak również prowadzącej do oddania nieruchomości do używania lub pobierania z niej pożytków
- zbycia, obciążenia, odpłatnego nabycia prawa rzeczowego, którego przedmiotem jest lokal lub budynek (np. zbycia spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu);
- darowizny z majątku wspólnego z wyjątkiem darowizn drobnych zwyczajowo przyjętych.
Zgoda jest niezbędna do ważności takiej czynności prawnej.
Warto zauważyć, że nabycia przedsiębiorstwa i budynku można dokonać bez zgody małżonka gdy jest nieodpłatne.
Nabycie odpłatne jest czynnością zarządu majątkiem wspólnym tylko wtedy, gdy nastąpiło w zamian za fundusze wspólne. Uważa się, że odpłatne nabycie nieruchomości do majątku wspólnego ze środków z majątku osobistego nie wymaga zgody drugiego małżonka.
Małżonek nabywa nieruchomość, która ma służyć jako mieszkanie dla jego rodziny. Cenę nabycia opłaca z funduszy odziedziczonych po zmarłym rodzicu. W takim przypadku przyjmuje się, że nie zaciąga zobowiązania dotyczącego majątku wspólnego. Sprzedaż jest ważna i zgoda małżonka nie jest potrzebna. Małżonek odpowiada za zapłatę majątkiem osobistym.
Wyrażenie zgody może nastąpić zarówno przed jak i po dokonaniu takiej czynności. W razie zawarcia umowy, kontrahent może wyznaczyć małżonkowi termin do jej zawarcia. Nie jest to jednak jego obowiązek. Może on równie dobrze zażądać zajęcia stanowiska bezzwłocznie, bądź w razie stwierdzenia, że czynność nie została potwierdzona przez małżonka, może odstąpić od umowy bez wyznaczania terminów.
Brak takiej zgody, w tym bezskuteczny upływ terminu do jej wyrażenia skutkuje nieważnością czynności prawnej od samego początku. Przyjmuje się, że taka czynność w ogóle nie została dokonana.
Do kiedy można wyrazić zgodę
Do momentu wyrażenia zgody przyjmuje się, że czynność charakteryzuje bezskuteczność zawieszona. Zgodę można wyrazić nawet po ustaniu małżeństwa i wspólności majątkowej. Wszystko zależy od wierzyciela, który decyduje, kiedy wystąpić o takie potwierdzenie.
Gdy wierzyciel nie występuje o zgodę, małżonek kontrahent może przerwać ten stan niepewności, występując do sądu z wnioskiem o wyrażenie zgody przez sąd na dokonanie czynności. Sąd udzieli takiego zastępczego zezwolenia, gdy uzna, że wymaga tego dobro rodziny (też wtedy, gdy porozumienie z małżonkiem napotyka przeszkody trudne do przezwyciężenia).
Zgoda sądu ma takie skutki jak zgoda małżonka i otwiera wierzycielowi drogę do poszukiwania zaspokojenia z majątku wspólnego małżonków.
Zgoda powinna być złożona w formie, jakiej prawo wymaga dla ważności potwierdzanej czynności prawnej.
Zgoda na zbycie nieruchomości powinna być ujęta w formie aktu notarialnego.
Należy pamiętać, że stroną czynności jest tylko ten małżonek, który jej dokonał.
Wyrażenie zgody powoduje, że czynność taka jest skuteczna i prowadzi do powstania odpowiedzialności majątkowej obejmującej majątek osobisty małżonka-dłużnika i składniki majątku wspólnego.
Nie rozciąga się natomiast na majątek osobisty małżonka dłużnika.
Brak zgody nie zawsze wiąże wierzyciela
Rzeczy ruchome
Nabywca rzeczy ruchomej np. samochodu staje się jej właścicielem, gdy jest w dobrej wierze tzn. gdy nie miał możliwości dowiedzenia się, że małżonek działa wbrew woli współmałżonka.
Małżonek, który nie chce dopuścić do zrealizowania czynności musi taką wiedzą wykazać. Sama wiedza o pozostawaniu kontrahenta w związku małżeńskim może nie wystarczyć!