Jakie jest zadanie rzecznika praw obywatelskich? Jakie skargi składają rodacy? RPO Marcin Wiącek podsumował działalność za rok 2022.
- Jakie są zadania RPO?
- Działalność RPO w liczbach
- Na co najczęściej wpływały skargi?
- Co powinno się zmienić?
Jakie są zadania RPO?
Osoba piastująca funkcję RPO „stoi na straży wolności i praw człowieka i obywatela określonych w Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej oraz w innych aktach normatywnych, w tym również na straży realizacji zasady równego traktowania” jak głosi Ustawa z dnia 15 lipca 1987 r. o Rzeczniku Praw Obywatelskich. Zadaniem RPO jest rozpatrywanie skarg obywateli, badanie, czy nie doszło do naruszenia wolności i praw człowieka i obywatela oraz sprawiedliwości społecznej.
Skargi wysłane do rzecznika to głosy ludzi, którzy nie są zadowoleni z tego jak funkcjonują instytucje publiczne i czują pokrzywdzeni lub traktowani niesprawiedliwie. - Tych ludzi RPO ma obowiązek reprezentować; tak rozumiem rolę urzędu – powiedział Rzecznik na posiedzeniu plenarnym Sejmu, na którym przedstawił informację o swojej działalności za rok 2022.
Działalność RPO w liczbach
W 2022 r. do Biura RPO wpłynęło ponad 75 tys. skarg, co jest największym wynikiem w historii działania urzędu. Chociaż jeszcze nie ma podsumowania 2023 r., to już wiadomo, że i miniony rok był równie obfitujący w napływające skargi od obywateli. Polacy również chętnie dzwonili do Biura z wątpliwościami odnośnie do działań różnych instytucji, łącznie udzielono ponad 35 tys. porad telefonicznych.
W 2022 r. RPO wystosował 254 wystąpienia generalne, 3 wnioski do Trybunału Konstytucyjnego i zgłosił udział w 21 postępowaniach przed TK, w tym m.in. dotyczących świadczeń pielęgnacyjnych dla opiekunów, emerytur czerwcowych czy nowelizacji Kodeksu karnego.
Jak wyglądała sprawa kasacji i skarg kasacyjnych w 2022 r.? Do sądu Najwyższego RPO wniósł ich 88, do Naczelnego Sądu Administracyjnego 16. Ponadto 26 skarg nadzwyczajnych do SN i 23 skargi do wojewódzkich sądów administracyjnych. Duża część skarg została uwzględniona przez SN.
Ponadto RPO wziął udział w 8 postępowaniach przed Europejskim Trybunałem Praw Człowieka lub Trybunałem Sprawiedliwości Unii Europejskiej, odbyło się także 79 wizytacji miejsc pozbawienia wolności w Polsce przez Krajowy Mechanizm Prewencji Tortur działający w ramach Biura RPO.
Zobacz także: RPO dla DGP: Z orzeczenia ETPC wynika, że Polska musi wprowadzić związki partnerskie
Rozwody z czasów pandemii nieważne? "Zbieramy owoce bałaganiarskiego i niechlujnego ustawodawstwa"
Na co najczęściej wpływały skargi?
Ze skarg wpływających w 2022 r. można wyodrębnić trzy obszary, w których było ich najwięcej.
24 lutego 2022 roku rozpoczęła się inwazja Rosji na Ukrainę. To spowodowało lawinę pytań zarówno od uchodźców, jak i od pomagających Polaków o przysługujące uprawnienia i obowiązki. Ponadto uruchomiona została infolinia dla uchodźców w języku ukraińskim i rosyjskim.
Kolejną ważną i wzbudzającą niepokoje rodaków sprawą były zmiany w prawie podatkowym związane z Polskim Ładem. Pojawiły się skargi na wynagrodzenia netto, emerytury, świadczenia, problemy ze składką zdrowotną, ulgą dla klasy średniej.
Bardzo dużo skarg wpłynęło w związku z nowelizacją Kodeksu karnego wykonawczego. Najwięcej z nich dotyczyło ograniczenia liczby przysługujących osadzonym połączeń telefonicznych.
Co powinno się zmienić?
RPO Marcin Wiącek w wystąpieniu na posiedzeniu plenarnym Sejmu podniósł kwestię nadużywania instytucji tymczasowego aresztowania. Warto wiedzieć, że w Polsce czas aresztu jest o połowę dłuższy niż w innych krajach Unii, często spowodowane jest to np. opieszałością sądów czy ich innymi problemami. Obecnie, zdaniem RPO, sądy zbyt pochopnie podchodzą do wymierzania akry pozbawienia wolności. Ponadto jest wielka potrzeba pochylenia się nad przepisami dotyczącymi zatrzymania obywateli przez Policję czy inne służby, w tym możliwością rozmowy z adwokatem.
Również standardy naruszania prywatności obywateli powinny zostać poddane dyskusji. - Ingerencja w tę sferę jest dopuszczalna tylko na podstawie wyraźnego przepisu ustawy i tylko wtedy gdy jest to konieczne i po dokonaniu indywidualnej oceny takiej konieczności przez sąd – wskazał RPO. I dodał: - Rolą prawa jest zagwarantowanie, że obywatela można podsłuchiwać, śledzić, czy obserwować jego aktywność z Internecie tylko wówczas, gdy niezawisły sąd uzna to za bezwzględnie konieczne dla ochrony bezpieczeństwa publicznego, bezpieczeństwa państwa czy walki z poważną przestępczością.
Na ten moment zdobycie wielu informacji o obywatelu nie wymaga nawet zgody sądu.
Nie można pominąć również kwestii pomocy osobom wymagającym szczególnego wsparcia. Państwo i jego instytucje powinny solidaryzować się z takimi osobami, wyrównywać szansę i gwarantować prawo do życia w poczuciu godności. Organizacje pozarządowe nie mogą zastępować w tych dziedzinach państwa, chociaż robią wiele dobrego.
Powyższe skargi i problemy to jedynie wycinek z działalności Rzecznika Praw Obywatelskich. Każdego dnia do Biura wpływają skargi obywateli związane z naruszeniami dotyczącymi niemal każdej wolności i prawa człowieka.
Ustawa z dnia 15 lipca 1987 r. o Rzeczniku Praw Obywatelskich (Dz. U. z 2023 r., poz. 1058 t.j.).
Więcej ważnych informacji znajdziesz na stronie głównej Infor.pl