Co zmieni się w opłatach za czynności adwokatów i radców prawnych. Rząd przygotowuje nowelizację rozporządzeń regulujących honoraria adwokackie i radcowskie

• Opłaty za postępowanie zażaleniowe
• Opłaty w sprawach niewymagających rozprawy
• Rozporządzenia dostosowane do zmian w kodeksach

Adwokaci i radcowie prawni za swoje czynności otrzymują co do zasady wynagrodzenie określone na podstawie umowy zawartej z klientem. Wynagrodzenie określone w taki sposób nie może jednak być niższe niż stawki minimalne określone przez Ministra Sprawiedliwości. Zgodnie z przepisami Prawa o adwokaturze oraz ustawy o radcach prawnych szef resortu sprawiedliwości określa wysokość stawek minimalnych „mając na względzie rodzaj i zawiłość sprawy oraz wymagany nakład pracy” adwokata lub radcy prawnego. Resort kierowany przez Adama Bodnara przygotował projekty nowelizacji rozporządzeń w sprawie opłat za czynności adwokatów oraz radców prawnych. Oba projekty zawierają identyczne rozwiązania. Projekty są przedmiotem uzgodnień międzyresortowych i opiniowania. 

Opłaty za postępowanie zażaleniowe

Nowelizacje przewidują określenie wysokości opłaty w sprawach rozpoznawanych w postępowaniu zażaleniowym, w sytuacji gdy organem odwoławczym jest sąd rejonowych. Chodzi o przypadki, w których zażalenie na postanowienie sądu rejonowego rozpoznawał inny skład tego samego sądu. Do tej pory rozporządzenia regulujące opłaty za czynności adwokatów oraz radców prawnych nie określały wprost, jaka jest wysokość stawki minimalnej należnej odpowiednio adwokatom i radcom prawnych w takich przypadkach.

Resort sprawiedliwości projektuje wobec tego rozwiązanie, w myśl którego stawki minimalne za prowadzenie spraw w postępowaniu zażaleniowym, w którym organem odwoławczym jest sąd rejonowy będą wynosić:

• 25% stawki minimalnej (ustalanej ze względu na wartość przedmiotu sporu lub rodzaj sprawy),
• 50% stawki minimalnej – jeżeli w pierwszej instancji nie prowadził sprawy ten sam adwokat lub radca prawny

– w obu przypadkach jednak opłata za prowadzenie sprawy w postępowaniu zażaleniowym nie może być niższa niż 120 zł. W ten sposób stawki minimalne opłat za postępowanie zażaleniowe, w którym zażalenie na postanowienie sądu rejonowego rozpoznaje inny skład tego samego sądu będą takie same jak w przypadku postępowania zażaleniowego, które toczy się przed sądem okręgowym.

Opłaty w sprawach niewymagających rozprawy

Trybunał Konstytucyjny stwierdził niezgodność z Konstytucją przepisu rozporządzenia w sprawie opłat za czynności adwokackie, na podstawie którego opłata w sprawach niewymagających przeprowadzenia rozprawy ustala była w wysokości równej stawce minimalnej. Wskutek wyroku Trybunału z 4 października 2023 r. przepis ten utracił moc z dniem 13 października tego roku. Przepis w takim samym brzmieniu zawiera nadal rozporządzenie w sprawie opłat za czynności radców prawnych. Nowelizacja ma ten przepis uchylić, a w obu rozporządzeniach w sposób jednolity ma zostać uregulowana kwestia opłat zarówno w sprawach, które wymagają przeprowadzenia rozprawy, jak i takich, w których rozprawa nie jest wymagana. 

Nowy przepis w obu rozporządzeniach będzie wobec tego brzmiał: Opłatę ustala się w wysokości przewyższającej stawkę minimalną, która nie może przekroczyć sześciokrotności tej stawki, ani wartości przedmiotu sprawy, jeśli uzasadnia to:

• niezbędny nakład pracy adwokata/radcy pranego, w szczególności poświęcony czas na przygotowanie się do prowadzenia sprawy, liczba stawiennictw w sądzie, w tym na rozprawach i posiedzeniach, czynności podjęte w sprawie, w tym czynności podjęte w celu polubownego rozwiązania sporu, również przed wniesieniem pozwu;
• wartość przedmiotu sprawy;
• wkład pracy adwokata/radcy prawnego w przyczynienie się do wyjaśnienia okoliczności faktycznych istotnych dla rozstrzygnięcia sprawy, jak również do wyjaśnienia i rozstrzygnięcia istotnych zagadnień prawnych budzących wątpliwości w orzecznictwie i doktrynie;
• rodzaj i zawiłość sprawy, w szczególności tryb i czas prowadzenia sprawy, obszerność zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego, w szczególności dopuszczenie i przeprowadzenie dowodu z opinii biegłego lub biegłych sądowych, dowodu z zeznań świadków, dowodu z dokumentów, o znacznym stopniu skomplikowania i obszerności.

Rozporządzenia dostosowane do zmian w kodeksach

Nowelizacje obu rozporządzeń przewidują ponadto usunięcie z nich opłaty za sporządzenie opinii o braku podstaw do stwierdzenia nieważności orzeczenia w postępowaniu karnym. Jest to konsekwencja uchylenia w 2003 r. przepisów Kodeksu postępowania karnego regulujących instytucję nieważności orzeczeń z mocy prawa w postępowaniu karnym.

Z rozporządzeń w sprawie opłat za czynności adwokatów oraz radców prawnych znikną także odniesienia do czynności związanych z powództwem cywilnym w postępowaniu karnym. Możliwość wniesienia w postępowaniu karnym powództwa cywilnego (w szczególności o odszkodowanie) przez pokrzywdzonego została bowiem zlikwidowana w 2015 r. Nowelizacja Kodeksu postępowania karnego, która weszła wtedy w życie uchyliła przepisy o powództwie cywilnym.