W dniu 4 lutego 2025 r. Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej w Luksemburgu orzekł w wyroku, że prawo UE nie sprzeciwia się (pod pewnymi warunkami), by beneficjenci ochrony międzynarodowej (w tym uchodźcy, azylanci) mieli obowiązek zdania egzaminu z integracji społecznej. Ale zdaniem TSUE niezdanie takiego egzaminu nie może być karane w sposób systemowy. Grzywnę można nałożyć jedynie w wyjątkowych przypadkach, takich jak przypadki świadczące o udowodnionym i uporczywym braku woli integracji.
- Erytrejczyk w Holandii (Niderlandy) - przebywał 3 lata i nie zdał egzaminów z integracji społecznej
- TSUE: Grzywnę można nałożyć jedynie w wyjątkowych przypadkach, takich jak przypadki świadczące o udowodnionym i uporczywym braku woli integracji
Erytrejczyk w Holandii (Niderlandy) - przebywał 3 lata i nie zdał egzaminów z integracji społecznej
Trybunał rozpatrywali przypadek Erytrejczyka, który przybył do Niderlandów (Holandia) w wieku 17 lat, gdzie udzielono mu ochrony międzynarodowej jako uchodźcy. Gdy ukończył 18 lat, władze holenderskie poinformowały go, że na podstawie ustawodawstwa w tym państwie ma obowiązek uczestniczyć w szkoleniu z integracji społecznej. A potem - co do zasady w terminie trzech lat powinien zdać wszystkie części egzaminu z integracji społecznej. Termin ten został przedłużony łącznie o rok, dlatego że ów Erytrejczyk przebywał na stałe w ośrodku recepcyjnym dla osób ubiegających się o azyl. Młody Erytrejczyk nie zgłosił się na niektóre szkolenia i egzaminy, a tych, na które się stawił – nie zdał.
Władze holenderskie nałożyły na niego grzywnę w wysokości 500 EUR oraz zobowiązały do spłaty pożyczki w kwocie 10 000 EUR, która została mu przyznana przez administrację na sfinansowanie kosztów programu integracji społecznej – z tego powodu, że nie ukończył on programu w wyznaczonym terminie.
Następnie został on zwolniony z obowiązku pomyślnego ukończenia programu, ponieważ podjął na tamtą chwilę wystarczające starania w celu jego ukończenia.
Zwolnienie to nie miało jednak wpływu na obowiązek zapłaty grzywny i spłaty pożyczki.
Erytrejczyk odwołał się od tych decyzji do sądów niderlandzkich.
Niderlandzka rada stanu postanowiła przedłożyć Trybunałowi pytania prejudycjalne dotyczące zgodności systemu niderlandzkiego z dyrektywą w sprawie ochrony międzynarodowej. Chodzi o Dyrektywę Parlamentu Europejskiego i Rady 2011/95/UE z 13 grudnia 2011 r. w sprawie norm dotyczących kwalifikowania obywateli państw trzecich lub bezpaństwowców jako beneficjentów ochrony międzynarodowej, jednolitego statusu uchodźców lub osób kwalifikujących się do otrzymania ochrony uzupełniającej oraz zakresu udzielanej ochrony.
TSUE: Grzywnę można nałożyć jedynie w wyjątkowych przypadkach, takich jak przypadki świadczące o udowodnionym i uporczywym braku woli integracji
Trybunał Sprawiedliwości UE podkreślił znaczenie uzyskania zarówno znajomości języka, jak i wiedzy o społeczeństwie przyjmującego państwa członkowskiego dla wspierania integracji beneficjentów ochrony międzynarodowej (w szczególności osób ze statusem uchodźcy) ze społeczeństwem przyjmującego państwa członkowskiego oraz ułatwienia ich dostępu do rynku pracy i kształcenia zawodowego.
Ponadto TSUE stwierdził, że państwa członkowskie mają – pod pewnymi warunkami – możliwość wprowadzenia obowiązku uczestnictwa w programach integracji społecznej oraz zdania związanych z tymi programami egzaminów. Nie sprzeciwiają się temu przepisy ww. Dyrektywy 2011/95/UE.
Ale zdaniem TSUE trzeba brać pod uwagę osobiste i bardzo zróżnicowane okoliczności, w których znajdują się beneficjenci ochrony międzynarodowej, takie jak wiek, poziom wykształcenia, sytuacja finansowa lub stan zdrowia zainteresowanej osoby.
Ponadto - jak wskazał TSUE - wiedza wymagana do pomyślnego zdania egzaminu powinna być ustalona na odpowiednim poziomie i nie wykraczać poza to, co jest konieczne do wspierania integracji beneficjentów ze społeczeństwem przyjmującego państwa członkowskiego, a także uwzględniać fakt, że zainteresowane osoby nie osiedliły się jeszcze na stałe w danym państwie członkowskim.
Ponadto zdaniem TSUE beneficjenta ochrony międzynarodowej należy zwolnić z obowiązku pomyślnego złożenia tego egzaminu, jeżeli zdoła on wykazać, że jest już skutecznie zintegrowany.
W opinii TSUE grzywnę można nałożyć jedynie w wyjątkowych przypadkach, takich jak przypadki świadczące o udowodnionym i uporczywym braku woli integracji. Ponadto obciążenie beneficjenta ochrony międzynarodowej co do zasady całością kosztów szkoleń i egzaminów z zakresu integracji społecznej stwarza - zdaniem TSUE - nieracjonalny ciężar.
Zdaniem TSUE grzywna w takich przypadkach nie może w żadnym razie nakładać na uchodźcę nieracjonalnych obciążeń finansowe, zważywszy jego sytuację osobistą i rodzinną. W tej sprawie grzywna przewidziana w przepisach holenderskich jest stosowana w sposób systemowy i może wynieść 1250 EUR. Zdaniem TSUE taki środek jest oczywiście nieproporcjonalny w stosunku do celu przedmiotowych przepisów.
Ostateczny wyrok w tej sprawie wyda sąd w Holandii ale powinien być zgodny z omawianym wyrokiem TSUE.
Źródło: Wyrok TSUE z 4 lutego 2025 r. w sprawie C-158/23.