Ministerstwo Finansów chce usunąć z kodeksu karnego skarbowego przepis, który obecnie pozwala uniknąć kary za przestępstwo lub wykroczenie skarbowe, jeżeli upłynął termin przedawnienia podatku. Taką zmianę zawiera projekt nowelizacji Ordynacji podatkowej i kilkunastu innych ustaw, opublikowany 28 marca 2025 r.
- Kogo chroni przepis art. 44 kodeksu karnego skarbowego
- Dlaczego Ministerstwo Finansów chce usunąć przepis art. 44 § 2 kks
- Wiceminister finansów: 5 lat czasem nie wystarcza na pociągnięcie oszusta podatkowego do odpowiedzialności
Kogo chroni przepis art. 44 kodeksu karnego skarbowego
Na podstawie art. 44 kodeksu karnego skarbowego (kks):
§ 1. Karalność przestępstwa skarbowego ustaje, jeżeli od czasu jego popełnienia upłynęło lat:
1) 5 – gdy czyn stanowi przestępstwo skarbowe zagrożone karą grzywny, karą ograniczenia wolności lub karą pozbawienia wolności nieprzekraczającą 3 lat;
2) 10 – gdy czyn stanowi przestępstwo skarbowe zagrożone karą pozbawienia wolności przekraczającą 3 lata.
§ 2. Karalność przestępstwa skarbowego polegającego na uszczupleniu lub narażeniu na uszczuplenie należności publicznoprawnej ustaje także wówczas, gdy nastąpiło przedawnienie tej należności.
§ 3. W wypadkach przewidzianych w § 1 lub § 2 bieg przedawnienia przestępstwa skarbowego polegającego na uszczupleniu lub narażeniu na uszczuplenie należności publicznoprawnej rozpoczyna się z końcem roku, w którym upłynął termin płatności tej należności. Jeżeli sprawca przestępstwa skarbowego dopuścił się uszczuplenia lub narażenia na uszczuplenie należności celnej, bieg jego przedawnienia rozpoczyna się z dniem, w którym powstał dług celny; jeżeli nie jest możliwe określenie dnia powstania długu celnego, bieg przedawnienia przestępstwa skarbowego rozpoczyna się z dniem najwcześniejszym, w którym istnienie długu celnego zostało ustalone.
§ 4. W wypadkach przewidzianych w § 1 lub § 2, jeżeli dokonanie przestępstwa skarbowego zależy od nastąpienia określonego w kodeksie skutku, bieg przedawnienia rozpoczyna się od czasu, gdy skutek nastąpił.
§ 5. Jeżeli w okresie przewidzianym w § 1 lub § 2 wszczęto postępowanie przeciwko sprawcy, karalność popełnionego przez niego przestępstwa skarbowego określonego w § 1 pkt 1 ustaje z upływem 5 lat, a przestępstwa skarbowego określonego w § 1 pkt 2 – z upływem 10 lat od zakończenia tego okresu.
§ 6. W razie uchylenia prawomocnego orzeczenia przedawnienie biegnie od dnia wydania orzeczenia w tym przedmiocie, chyba że karalność przestępstwa skarbowego już ustała.
§ 7. Przedawnienie nie biegnie, jeżeli przepis ustawy nie pozwala na wszczęcie lub dalsze prowadzenie postępowania w sprawie o przestępstwo skarbowe.
Warto jednocześnie wskazać, że co do zasady, na podstawie art. 70. § 1 Ordynacji podatkowej, zobowiązanie podatkowe przedawnia się z upływem 5 lat, licząc od końca roku kalendarzowego, w którym upłynął termin płatności podatku.
Dlaczego Ministerstwo Finansów chce usunąć przepis art. 44 § 2 kks
W związku z planowanymi zmianami w art. 70 § 6 pkt 1 Ordynacji podatkowej (dot. zawieszenia biegu przedawnienia w związku z wszczęciem postępowania w sprawie o przestępstwo skarbowe lub wykroczenie skarbowe), zawartymi w opublikowanym 28 marca 2025 r. projekcie ustawy o zmianie ustawy – Ordynacja podatkowa oraz niektórych innych ustaw (UD196), Ministerstwo Finansów w tym samym projekcie przewiduje usunięcie ww. przepisu art. 44 § 2 kks.
Przepis ten stosuje się do przestępstw skarbowych a także odpowiednio do wykroczeń skarbowych (art. 51 § 1 kks).
Należność publicznoprawna to zgodnie z art. 53 § 26 i 26a kks należność z tytułu podatku, rozliczenia dotacji lub subwencji a także należność celna.
Ministerstwo Finansów wskazuje, że termin przedawnienia zobowiązania podatkowego ma obecnie znaczenie dla przedawniania się karalności przestępstw skarbowych polegających na uszczupleniu lub narażeniu na uszczuplenie należności publicznoprawnej.
A pozostawienie tego przepisu mogłoby – zdaniem MF - skutkować brakiem możliwości prowadzenia postępowań karnych prawidłowo wszczętych, w których zgromadzono materiał dowodowy, ale doszło do przedawnienia zobowiązania podatkowego, co może wpłynąć negatywnie na ochronę interesów finansowych Skarbu Państwa. Zdaniem resortu finansów, przedawnienie zobowiązania podatkowego nie powinno stać na przeszkodzie należytemu wyjaśnieniu sprawy karnej skarbowej.
Ministerstwo uspokaja, że wykreślenie ww. przepisu nie spowoduje, że możliwe będzie orzekanie w sprawie karnej skarbowej przez czas nieograniczony. Zastosowanie będą miały zasady przedawnienia karalności przestępstw określone w art. 44 § 2. Dla przestępstw niewymienionych w art. 70 § 6 pkt 1 podstawowy termin przedawnienia karalności wynosi 5 lat i jest zbieżny z terminem przedawnienia zobowiązania podatkowego. Jedynie w przypadku wszczęcia postepowania karnego przeciwko sprawcy (ad personam), karalność popełnionego przez niego przestępstwa skarbowego ulega wydłużeniu o kolejne 5 lat. Umożliwi to zakończenie postępowania karnego, w szczególności w sytuacji, gdy jest ono prowadzone już przed sądem, mimo przedawnienia zobowiązania za gruncie prawa podatkowego.
MF argumentuje, że w sytuacji, w której według zmian proponowanych w art. 70 § 6 pkt 1 Ordynacji podatkowej następuje rozdzielenie biegu terminu przedawnienia zobowiązania podatkowego od okoliczności wszczęcia postępowania karnego skarbowego w przypadku około 90% spraw o przestępstwa skarbowe o charakterze uszczupleniowym (powiązanie ma pozostać tylko dla około 10% spraw o najpoważniejsze przestępstwa skarbowe), w pełni uzasadnionym jest rozdzielenie terminu przedawnienia karalności przestępstw skarbowych od okoliczności przedawnienia należności publicznoprawnej, wynikającej z przepisów prawa podatkowego. Wobec proponowanych zmian przepisy kks będą samodzielnie regulować terminy przedawnienia przestępstw skarbowych według zasad polityki karnej państwa, czyli w oparciu o szkodliwość społeczną i według wysokości zagrożenia karą, ale już bez powiązania z przepisami Ordynacji podatkowej w zakresie terminów przedawnienia zobowiązań podatkowych.
Wiceminister finansów: 5 lat czasem nie wystarcza na pociągnięcie oszusta podatkowego do odpowiedzialności
Komentując te zmiany, wiceminister finansów Jarosław Neneman wskazał w wypowiedzi dla Polskiej Agencji Prasowej, że często kwestie oszustw podatkowych wychodzą w trakcie takich poważnych, zwykle wieloletnich śledztw. "Często sprawa pojawia się po informacji od prokuratury, która badając choćby sprawy grup przestępczych, trafia na świadków czy skruszonych przestępców, którzy na to wskazali. Wówczas prokuratura zwraca się do nas o sprawdzenie tych informacji, często robi to w czwartym czy piątym roku. Wszczynane jest postępowanie, żeby można było ustalić, czy w zakresie nadużyć podatkowych także można postawić zarzuty. I takich spraw nie możemy odpuścić” – powiedział wiceminister. Wyjaśnił, że z takimi przypadkami związane jest, proponowane w projekcie omawianej nowelizacji, wykreślenie z kodeksu karnego skarbowego zapisu, że karalność przestępstwa skarbowego ustaje wraz z przedawnieniem podatku.
"To nie jest tak, że to będzie dotyczyć zwykłego, uczciwego podatnika, który kiedyś nie dopełnił formalności. Tu w ogóle nie należy mówić o osobie uczciwej. Chodzi o sytuację, kiedy sąd, a nie urzędnik, orzeknie, że ktoś jest winien przestępstwa skarbowego, czyli nie chodzi o osoby uczciwe. Zależy nam na tym, aby w sytuacji, kiedy zobowiązanie już się przedawniło, ale jednak pojawiły się niezbite dowody, że ktoś popełnił przestępstwo, prokurator mógł postawić zarzuty i skierować akt oskarżenia, a niezawisły sąd za to ukarać” – powiedział wiceminister.
Omawiane zmiany mają wejść w życie od początku 2026 roku.
Źródło: Projekt ustawy o zmianie ustawy – Ordynacja podatkowa oraz niektórych innych ustaw (UD196).