Zapadł bardzo ważny wyrok sądu administracyjnego (WSA), z którego wynika, że opiekunka albo opiekun osoby niepełnosprawnej wcale nie musi oddawać świadczenia pielęgnacyjnego do MOPS w związku ze świadczeniem wspierającym (dla osoby niepełnosprawnej). Wydawałoby się, że wszystko jasne – jest świadczenie wspierające dla osoby niepełnosprawnej więc zwracamy świadczenie pielęgnacyjne. Bo są to świadczenia konkurencyjne - albo jedno albo drugie. Ale nie. Sąd stwierdził:
Nie ziściły się przesłanki uznania pobranego świadczenia pielęgnacyjnego za świadczenie pobrane nienależnie, a co za tym idzie nie ma też podstaw do orzekania o obowiązku jego zwrotu.
Świadczenie pielęgnacyjne wypłacane przez okres czekania na decyzję WZON (poziom potrzeby wsparcia). Potem zwrot świadczenia pielęgnacyjnego. Wyrok zmienia te zasady
Miało być tak. Osoba niepełnosprawna otrzymuje świadczenie wspierające w wysokości np. 30 000 zł. Za okres np. 10 miesięcy. Po otrzymaniu tych pieniędzy opiekun osoby niepełnosprawnej oddaje (do MOPS) równoważne 30 000 zł (świadczenie pielęgnacyjne). Chodziło o to, aby w okresie rozpatrywania wniosku o przyznanie świadczenia wspierającego, rodzina osoby niepełnosprawnej (najczęściej stopień znaczny) miała środki na utrzymanie osoby niepełnosprawnej. Finansować to miało świadczenie pielęgnacyjne, które następnie (jako pewien kredyt społeczny) trzeba zwrócić do MOPS. Taki miał być model rozliczenia między świadczeniem wspierającym a pielęgnacyjnym. W praktyce nie mamy z obu stron po 30 000 zł. Dla 2024 r. za okres 10 miesięcy otrzymywało się 29 880 zł świadczenia pielęgnacyjnego (miesięcznie 2988 zł), a maksymalna wysokość świadczenia wspierającego to za 10 miesięcy 39 180 zł (miesięcznie 3918 zł). W zależności od tempa przyznawania świadczenia wspierającego można było tak rozliczać okresy 5 miesięcy jak i np. 14 miesięcy.
Sąd uznał, że córka osoby niepełnosprawnej nie wiedziała o tym, że musi oddać te pieniądze i je po prostu wydała. Przepisy o zwrocie świadczeń pielęgnacyjnych do MOPS wymagają, aby osoba która wydała takie świadczenie wiedziała o tym, że powinna je zwrócić. W sporze chodziło o kwotę przeszło 9000 zł.
Korzystny wniosek dla rodzin – możliwość zatrzymania świadczenia pielęgnacyjnego (opiekun) i świadczenia wspierającego (osoba niepełnosprawna)
Wyrok WSA w Łodzi. Dane wyroku: 29 stycznia 2025 r. (status nieprawomocny) sygn. akt II SA/Łd 779/24
sędziowie: Agnieszka Grosińska-Grzymkowska /przewodniczący/, Jarosław Czerw, Marcin Olejniczak /sprawozdawca/
Przykład
Córka pobierając świadczenie pielęgnacyjne w okresie od 3 stycznia 2024 r. nie mogła i nie powinna przypuszczać, że 8 kwietnia 2024 r. jej matka otrzyma prawo do świadczenia wspierającego z mocą wsteczną od 3 stycznia 2024 r. Pobierając świadczenie pielęgnacyjne od 3 stycznia 2024 r. córka nie miała świadomości tego, że w przyszłości ziszczą się okoliczności, które przesądzą o nieistnieniu podstaw do jego pobierania. Wniosek z 25 marca 2024 r. o przyznanie prawa do świadczenia wspierającego dał decyzję z 8 kwietnia 2024 r. o jego przyznaniu świadczenia. Przyznanie świadczenia wspierającego poprzedzone zostało decyzją ustalającą poziom wsparcia matki skarżącej, która została wydana 7 marca 2024 r.
A teraz najlepsze - sąd przyjął, że pouczenie córki przez MOPS o konieczności zwrotu świadczenia pielęgnacyjnego bez znaczenia
Ciekawym elementem wyroku WSA w Łodzi (29 stycznia 2025 r. (status nieprawomocny), sygn. akt II SA/Łd 779/24) jest to, że sąd przyjął, iż:
Bez wpływu na ocenę świadomości skarżącej ma skuteczność pouczeń kierowanych doń przez organy w trakcie postępowania w przedmiocie świadczenia pielęgnacyjnego.
Do tej pory zazwyczaj było tak, że w decyzji o przyznaniu świadczenia pielęgnacyjnego, gdzieś na stronie z informacjami była notka o tym, że MOPS poucza opiekuna osoby niepełnosprawnej, że musi oddać pieniądze wtedy i wtedy. W tym wyroku dla sądu nie miało to znaczenia. Istotna była tylko zawartość głowy opiekunki osoby niepełnosprawnej - "Miała, czy nie świadomość o konieczności zwrotu 9000 zł świadczenia pielęgnacyjnego jak jej mama dostała przeszło 9000 zł świadczenia wspierającego?"
Opiekun zatrzymał świadczenie pielęgnacyjne, a osoba niepełnosprawna świadczenie wspierające - jakie praktyczne zastosowanie ma powołany wyrok WSA?
Przykład
MOPS żąda zwrotu od córki 29 880 zł świadczenia pielęgnacyjnego przyznanego na opiekę nad mamą (niepełnosprawność stopień znaczny). Okres korzystania ze świadczenia – 10 miesięcy. Na końcu tego okresu córka złożyła oświadczenie w MOPS, że rezygnuje ze świadczenia pielęgnacyjnego, gdyż jej mama otrzymała świadczenie wspierające. Dowodem tego była dołączona do oświadczenia kopia decyzji Wojewódzkiego Zespołu do Spraw Orzekania o Niepełnosprawności w Poznaniu, ustalająca poziom potrzeby wsparcia. W aktach sprawy była także informacja ZUS o przyznaniu świadczenia wspierającego. MOPS uznał:
1) za nienależnie pobrane świadczenia pielęgnacyjnego za okres 10 miesięcy i
2) zażądał od córki o konieczności zwrotu nienależnie pobranego świadczenia za ten okres.
Córka broniła się w MOPS tym, że o konieczności zwrotu świadczenia pielęgnacyjnego dowiedziała się po upływie tych 10 miesięcy. Pieniądze wydała na leki, jedzenie, ubrania i rehabilitację wymaganą przez jej mamę.
Podstawy prawne - dlaczego sąd mógł uznać, że nie trzeba zwracać do MOPS przeszło 9000 zł świadczenia pielęgnacyjnego?
W sprawach takich jak sytuacja przedstawiona w artykule i przykładach zastosowanie ma art. 30 ustawy o świadczeniach rodzinnych osoba. Przepis wprowadza następujące zasady:
Zasada 1. Osoba która pobrała nienależnie świadczenia rodzinne, jest obowiązana do ich zwrotu.
Zasada 2. Za nienależnie pobrane świadczenia rodzinne uważa się świadczenia rodzinne wypłacone mimo zaistnienia okoliczności powodujących ustanie, zawieszenie prawa do świadczeń rodzinnych lub zmniejszenie wysokości przysługujących świadczeń rodzinnych albo wstrzymanie wypłaty świadczeń rodzinnych w całości lub w części, jeżeli osoba pobierająca te świadczenia była pouczona o braku prawa do ich pobierania.
To podstawowy warunek zwrotu świadczenia pielęgnacyjnego – MOPS musi wykazać, że wiedziałeś o ryzyku zwrotu pieniędzy ze świadczenia pielęgnacyjnego. W praktyce jest to spełniane przez klauzule informacyjne w decyzji o przyznaniu świadczenia pielęgnacyjnego.
Świadczenie pielęgnacyjne zwracasz jak wiedziałeś o tym że musisz je zwrócić
istotne jest dochowanie obowiązku poinformowania świadczeniobiorcy o okolicznościach mających wpływ na prawo do świadczenia, a następnie ustalenie, czy nieuprawnione pobranie świadczenia nastąpiło z "winy" strony, i w konsekwencji, że świadczenie to miało charakter nienależnego"
W powołanym wyroku WSA tak argumentował:
Zasada 3) Kluczowa jest świadomość świadczeniobiorcy braku prawa do pobierania danego świadczenia, która to świadomość musi wynikać z uprzedniego pouczenia.
Zasada 4) Obowiązek zwrotu nienależnie pobranego świadczenia obciąża tylko tego, kto przyjął świadczenie w złej wierze, wiedząc, że mu się ono nie należy, co dotyczy zarówno osoby, która została skutecznie pouczona o okolicznościach, w jakich nie powinna pobierać świadczeń, jak też osoby, która uzyskała świadczenie na podstawie nieprawdziwych zeznań lub dokumentów, czy też w innych przypadkach świadomego wprowadzenia w błąd instytucji zobowiązanej do wypłaty świadczenia.
Zasada 5) Dla prawidłowego ustalenia istnienia obowiązku zwrotu nienależnie pobranego świadczenia decydujące znaczenie ma zatem świadomość osoby pobierającej świadczenie.
Zasada 6) Osoba zobowiązana do zwrotu nienależnie pobranego świadczenia musi być świadoma, że okoliczność, która powoduje ustanie prawa do uzyskanego świadczenia, wystąpiła.
WAŻNA REGUŁA – jak rozpoznać, że nie musisz oddawać świadczenia pielęgnacyjnego (starego) do MOPS
Sąd stwierdził także:
„Świadomość, że świadczenie jest nienależne ma istnieć w dacie jego pobierania, a nie dotyczyć sytuacji przyszłych, niemożliwych do przewidzenia w dacie jego pobierania. W konsekwencji strona nie może ponosić negatywnych skutków takiego stanu rzeczy. Dla oceny okoliczności nie ma również znaczenia próba wykazania, czy córka w dacie składania wniosku o świadczenia wspierające miała świadomość, że zostanie ono przyznane z mocą wsteczną tj. od 3 stycznia 2024 r. Podkreślić należy, że przyznanie świadczenia wspierającego z mocą wsteczną nie może mieć wpływu na ocenę świadomości w aspekcie należnego świadczenia, pobieranego przed wydaniem decyzji. W żadnej mierze nie można w takiej sytuacji przypisać skarżącej świadomego wprowadzenie organów w błąd”.
Świadczenie wspierające - podstawowe informacje z gov.pl
Kwota świadczenia wynosi w widełkach ustawowych od 40% renty socjalnej do 220% renty socjalnej. Poziomy zależą od punktów. Świadczenie jest wprowadzane etapami:
II etap – od 1 stycznia 2025 r. – świadczenie wspierające będzie dostępne także dla osób z niepełnosprawnościami z kolejnymi poziomami potrzeby wsparcia, tj. od 78 do 86 pkt
III – ostatni etap – od 1 stycznia 2026 r. – świadczenie wspierające będzie dostępne także dla osób z niepełnosprawnościami z pozostałymi uprawniającymi poziomami potrzeby wsparcia, tj. od 70 do 77 pkt.
Świadczenie pielęgnacyjne - podstawowe informacje z gov.pl
Dla świadczenia pielęgnacyjnego wymagane jest:
Osoba korzystająca z opieki legitymuje się ważnym orzeczeniem o niepełnosprawności łącznie ze wskazaniami: konieczności stałej lub długotrwałej opieki lub pomocy innej osoby w związku ze znacznie ograniczoną możliwością samodzielnej egzystencji oraz konieczności stałego współudziału na co dzień opiekuna dziecka w procesie jego leczenia, rehabilitacji i edukacji (takie orzeczenie zawiera informację w punktach 7 i 8 o treści: „wymaga”) albo orzeczeniem o znacznym stopniu niepełnosprawności.