Przez tę lukę prawną, konto bankowe może zostać wyczyszczone do zera. „Takie sytuacje zdarzają się częściej niż mogłoby się wydawać, a konsekwencje bywają dramatyczne"

• Przedsiębiorcy prowadzący jednoosobowe działalności gospodarcze poszkodowani względem osób zatrudnionych w ramach stosunku pracy
• Brak kwoty wolnej od zajęcia komorniczego w przypadku jednoosobowych działalności gospodarczych
• Ponad połowa przedsiębiorców prowadzących jednoosobowe działalności gospodarcze nie jest świadoma możliwości zajęcia przez komornika wszystkich środków zgromadzonych na koncie bankowym

Przedsiębiorcy prowadzący jednoosobowe działalności gospodarcze poszkodowani względem osób zatrudnionych w ramach stosunku pracy

Zgodnie z przepisami art. 84 i n. kodeksu pracy – wynagrodzenie za pracę objęte jest ochroną, a w ramach tej ochrony – zostało szczegółowo uregulowane w jakim zakresie, może ono podlegać zajęciu komorniczemu.

Zgodnie z art. 87 kodeksu pracy – z wynagrodzenia za pracę – po odliczeniu składek na ubezpieczenia społeczne, zaliczki na podatek dochodowy od osób fizycznych oraz wpłat dokonywanych do pracowniczego planu kapitałowego (jeżeli pracownik nie zrezygnował z ich dokonywania) – podlegają potrąceniu następujące należności:

1. sumy egzekwowane na mocy tytułów wykonawczych na zaspokojenie świadczeń alimentacyjnych,
2. sumy egzekwowane na mocy tytułów wykonawczych na pokrycie należności innych niż świadczenia alimentacyjne,
3. zaliczki pieniężne udzielone pracownikowi oraz
4. kary pieniężne za:
5. 1. nieprzestrzeganie przez pracownika przepisów BHP lub przepisów przeciwpożarowych,
   2. opuszczenie pracy bez usprawiedliwienia,
   3. stawienie się do pracy w stanie nietrzeźwości, po użyciu alkoholu albo środka działającego podobnie do alkoholu oraz
   4. spożywanie w czasie pracy alkoholu lub zażywanie środka działającego podobnie do alkoholu.

Potrącenia są dokonywane w powyższej kolejności. Oznacza to, że w przypadku gdy dokonuje się potrąceń z różnych tytułów, należności alimentacyjne mają pierwszeństwo przed innymi należnościami.

Potrącenia, o których mowa w pkt 2 i 3 powyżej – nie mogą przy tym przekraczać połowy wynagrodzenia, a łącznie z potrąceniami, o których mowa w pkt 1 powyżej – 3/5 wynagrodzenia. Na zaspokojenie świadczeń alimentacyjnych, które są uprzywilejowane względem innych potrąceń – można zatem zostać potrącone aż 60% wynagrodzenia.

Jednocześnie – ustawodawca zastrzegł tzw. kwotę wolną od potrąceń (pieniądze, które muszą pozostać do dyspozycji pracownika, aby zabezpieczyć mu tzw. minimum egzystencjalne). Stanowi o niej art. 871 kodeksu pracy, zgodnie z którym – wolna od potrąceń jest kwota wynagrodzenia za pracę w wysokości:

1. minimalnego wynagrodzenia za pracę, przysługującego pracownikom zatrudnionym w pełnym wymiarze czasu pracy (która wynosi aktualnie 4 666 zł brutto¹), po odliczeniu składek na ubezpieczenia społeczne, zaliczki na podatek dochodowy od osób fizycznych oraz wpłat dokonywanych do pracowniczego planu kapitałowego (jeżeli pracownik nie zrezygnował z ich dokonywania) – przy potrącaniu sum egzekwowanych na mocy tytułów wykonawczych na pokrycie należności innych niż świadczenia alimentacyjne,
2. 75 % wynagrodzenia określonego w pkt 1 powyżej – przy potrącaniu zaliczek pieniężnych udzielonych pracownikowi i odpowiednio
3. 90 % wynagrodzenia określonego w pkt 1 – przy potrącaniu kar pieniężnych.

Jeżeli natomiast pracownik zatrudniony jest w niepełnym wymiarze czasu pracy – ww. kwoty ulegają zmniejszeniu proporcjonalnie do wymiaru czasu pracy.

Z powyższego wynika, że – w przypadku potrąceń dokonywanych na poczet świadczeń alimentacyjnych – ograniczenie do kwoty minimalnego wynagrodzenia nie występuje.

Co do zasady – przy dokonywaniu potrąceń z wynagrodzenia za pracę – do dyspozycji pracownika, powinno zatem zawsze pozostać co najmniej 75% minimalnego wynagrodzenia, czyli obecnie kwota 3 499,50 zł brutto. Są to pieniądze, które komornik musi pozostawić dłużnikowi, aby zabezpieczyć mu wspomniane powyżej, tzw. minimum egzystencjalne.

Należy jednak zwrócić uwagę, że powyższe zasady wynikają z kodeksu pracy, który ma zastosowanie do osób zatrudnionych na podstawie umowy o pracę, powołania, wyboru, mianowania lub spółdzielczej umowy o pracę, a już nie wobec – przedsiębiorców prowadzących jednoosobową działalność gospodarczą. Ci ostatni nie są – w analogiczny sposób jak pracownicy – chronieni przed zajęciem ich konta bankowego przez komornika i nie mają zagwarantowanej kwoty wolnej od potrąceń, pomimo, że – jak zwraca uwagę KPR Kancelaria Restrukturyzacyjna Kaczor Madejewska – „często wykonują oni prace samodzielnie, w taki sposób jak pracownicy.”

Brak kwoty wolnej od zajęcia komorniczego w przypadku jednoosobowych działalności gospodarczych

W związku z wspomnianą powyżej luką prawną, która pozwala na zajęcie przez komornika wszystkich środków znajdujących się na rachunku przedsiębiorcy prowadzącego jednoosobową działalność gospodarczą – jak wyjaśnia mec. Adam Kaczor, z kancelarii KPR Kancelaria Restrukturyzacyjna Kaczor Madejewska – „W praktyce oznacza to, że z dnia na dzień mogą oni stracić wszystko: środki na opłaty, pensje i podatki, a także na jedzenie czy utrzymanie bliskich, jeśli korzystają tylko z jednego rachunku bankowego. Komornik zajmuje konto i nie zostawia na nim nawet złotówki. Często są to dramaty całych rodzin.” Taki stan rzeczy, powoduje, że przedsiębiorcy – zamiast zachowując część środków na dalsze funkcjonowanie, które być może doprowadziłoby do wypracowania przez nich dochodu, który z kolei pozwoliłby na spłatę zadłużenia – likwidują działalności gospodarcze (tylko w 2044 r. do CEIDG wpłynęło 188,8 tys. wniosków o zamknięcie jednoosobowych działalności gospodarczych) lub otwierają tzw. upadłości konsumenckie. Warto przy tym zwrócić uwagę, że utrata płynności finansowej przez przedsiębiorców nierzadko jest przez nich niezawiniona i wynika z tzw. zatoru płatniczego, który – jak wyjaśnia kancelaria KPR – polega na tym, że za wykonaną usługę lub dostarczony towar przedsiębiorca przez długi czas nie otrzymuje zapłaty od swojego kontrahenta lub kontrahentów, na skutek czego – sam nie może zapłacić swoim wierzycielom i popada w zadłużenie.

W związku z powyższym – w ocenie mec. Adama Kaczora – „należałoby zmienić regulacje prawne dotyczące egzekucji komorniczej, obejmując ograniczeniem – tzw. kwotą wolną od zajęcia również przedsiębiorców prowadzących jednoosobową działalność gospodarczą. Wysokość tej kwoty, zwłaszcza dla przedstawicieli JDG, powinna być taka, aby zapewnić im możliwość dalszego prowadzenia biznesu.”, bowiem – „Choć oczywistym jest, że swoje zobowiązania należy spłacać, to życie pisze różne scenariusze. Zwłaszcza prowadząc własną działalność gospodarczą, nietrudno popaść w zadłużenie, i to nie zawsze ze swojej winy”.

Ponad połowa przedsiębiorców prowadzących jednoosobowe działalności gospodarcze nie jest świadoma możliwości zajęcia przez komornika wszystkich środków zgromadzonych na koncie bankowym

Według badania przeprowadzonego przez Instytut Keralla Research na zlecenie Kancelarii Restrukturyzacyjnej KPR – aż 51% przedsiębiorców prowadzących jednoosobowe działalności gospodarcze nie ma pełnej wiedzy w temacie możliwości zajęcia wszystkich środków zgromadzonych na firmowym koncie bankowym w przypadku egzekucji komorniczej. Co trzeci badany przyznaje, że nie wie o tym absolutnie nic.

– „W polskim prawie jest ogromna luka, która dotyczy jednoosobowych działalności gospodarczych. Mamy do czynienia z sytuacją, w której przedsiębiorcy prowadzący JDG są słabiej chronieni w kontekście egzekucji komorniczych niż np. pracownicy, których mogą zatrudniać. Na dodatek bardzo wielu z nich nie zdaje sobie z tego absolutnie sprawy.” – tłumaczy mec. Adam Kaczor.

Skala problemu jest duża, ponieważ na koniec kwietnia br., zgodnie z danymi GUS – w Polsce zarejestrowanych było niemal 3,8 miliona jednoosobowych działalności gospodarczych.

¹ Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 12.09.2024 r. w sprawie wysokości minimalnego wynagrodzenia za pracę oraz wysokości minimalnej stawki godzinowej w 2025 r. (Dz.U. z 2024 r., poz. 1362)

Podstawa prawna:

Ustawa z dnia 26.06.1974 r. Kodeks pracy (t.j. Dz.U. z 2025 r., poz. 277)