Nie da się ukryć, że zawód prawnika kojarzy się w społeczeństwie z bardzo wysokimi zarobkami. Realia są różne... ale pieniądze nie zawsze są najważniejsze. W zawodach zaufania publicznego takich jak: adwokat czy radca prawny ważne jest wykonywanie czynności "Pro publico bono"/ "pro bono" - dla dobra publicznego, dla dobra ogółu, w interesie publicznym ale też w interesie indywidualnym. Prawnicy często wykonując swoją pracę dobrowolnie i bezpłatnie, dla dobra społeczeństwa. Zaważa to też polski ustawodawca. Obecnie trwają prace nad zmianą zasad funkcjonowania systemu bezpłatnej pomocy prawnej.
- Pro publico bono: bezpłatna pomoc prawna od prawników dla społeczeństwa
- Rządowy projekt ustawy o zmianie ustawy o nieodpłatnej pomocy prawnej, nieodpłatnym poradnictwie obywatelskim oraz edukacji prawnej
- Po co zmiany?
- Kiedy ustawa wchodzi w życie?
Pro publico bono: bezpłatna pomoc prawna od prawników dla społeczeństwa
Nie da się ukryć, że zawód prawnika kojarzy się w społeczeństwie z bardzo wysokimi zarobkami. Realia są różne... ale pieniądze nie zawsze są najważniejsze, ważniejsze jest niesienie pomocy innym. W zawodach zaufania publicznego takich jak: adwokat czy radca prawny ważne jest wykonywanie czynności "Pro publico bono"/ "pro bono" - dla dobra publicznego, dla dobra ogółu, w interesie publicznym, ale też w interesie indywidualnym. Prawnicy często wykonując swoją pracę dobrowolnie i bezpłatnie, dla dobra społeczeństwa. Zaważa to też polski ustawodawca.
Obecnie trwają prace nad zmianą zasad funkcjonowania systemu bezpłatnej pomocy prawnej. Celem nowelizacji jest zwiększenie dostępności wsparcia dla osób potrzebujący pomocy prawnika. Prawdopodobnie dojdzie do rozszerzenia katalogu osób uprawnionych do darmowej pomocy prawnej. Rządowy projekt ustawy (Druk nr 1202) dotyczący tych zmian został skierowany do Komisji Sprawiedliwości i Praw Człowieka.
Rządowy projekt ustawy o zmianie ustawy o nieodpłatnej pomocy prawnej, nieodpłatnym poradnictwie obywatelskim oraz edukacji prawnej
Ma być docelowo zmieniona ustawa z dnia 5 sierpnia 2015 r. o nieodpłatnej pomocy prawnej, nieodpłatnym poradnictwie obywatelskim oraz edukacji prawnej (t.j. Dz.U. z 2024 r. poz. 1534). Ustawa określa zasady udzielania nieodpłatnej pomocy prawnej, świadczenia nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego, a także zasady realizacji zadań z zakresu edukacji prawnej.
Nieodpłatne poradnictwo obywatelskie obejmuje działania dostosowane do indywidualnej sytuacji osoby uprawnionej, zmierzające do podniesienia świadomości tej osoby o przysługujących jej uprawnieniach lub spoczywających na niej obowiązkach oraz wsparcia w samodzielnym rozwiązywaniu problemu, w tym, w razie potrzeby, sporządzenie wspólnie z osobą uprawnioną planu działania i pomoc w jego realizacji. Nieodpłatne poradnictwo obywatelskie obejmuje w szczególności porady dla osób zadłużonych i porady z zakresu spraw mieszkaniowych oraz zabezpieczenia społecznego. Nieodpłatne poradnictwo obywatelskie obejmuje również nieodpłatną mediację.
Najważniejsze zmiany przewidziane w rządowym projekcie ustawy o zmianie ustawy o nieodpłatnej pomocy prawnej, nieodpłatnym poradnictwie obywatelskim oraz edukacji prawnej odnoszą się do takich zagadnień jak:
- Możliwość udzielania porad prawnych zdalnie, nie tylko w sytuacjach epidemicznych.
- Zniesienie obowiązku składania oświadczeń o niemożności pokrycia kosztów porad, co ma uprościć procedury i zachęcić osoby potrzebujące do korzystania z pomocy.
- Doprecyzowanie zasad dotyczących dyżurów prawników – konsultacje powinny odbywać się przez 5 dni w tygodniu, co najmniej 4 godziny dziennie.
- Rozszerzenie prawa do korzystania z porad online na wszystkich uprawnionych, a nie tylko osoby z ograniczoną mobilnością.
- Możliwość wyboru formy konsultacji (osobista lub zdalna) już na etapie zapisu na poradę.
Dodatkowo rząd zobowiązał się do kontrolowania i ustalania budżetu przeznaczonego na system pomocy prawnej w perspektywie 10-letniej. Projekt ustawy został skierowany do pierwszego czytania i większość zmian wejdzie w życie po 14 dniach od ogłoszenia, z wyjątkiem nowych zasad dotyczących porad zdalnych, które zaczną obowiązywać od 1 lipca 2025 roku.
Po co zmiany?
Jak wynika z uzasadnienia do projektu zmian: funkcjonujące dotychczas rozwiązanie nie stanowi efektywnego narzędzia weryfikującego czy o pomoc rzeczywiście ubiega się osoba, której nie stać na uzyskanie komercyjnej pomocy prawnej. Z kolei konieczność składania takiego oświadczenia stanowi często trudną do przezwyciężenia barierę psychiczną dla osób, których sytuacja finansowa nie pozwala na korzystanie z odpłatnej pomocy prawnej, a które mimo to odczuwają dyskomfort przy składaniu przedmiotowych oświadczeń. Odformalizowanie procedury ubiegania się o nieodpłatną pomoc powinno jednocześnie przełożyć się na większą liczbę udzielanych porad.
Podsumowując nowelizacja ma na celu zwiększenie dostępności nieodpłatnej pomocy prawnej dla osób uprawnionych. Obecnie rządowy projekt ustawy o zmianie ustawy o nieodpłatnej pomocy prawnej, nieodpłatnym poradnictwie obywatelskim oraz edukacji prawnej (Druk nr 1202) trafił do prac w Komisji Sprawiedliwości i Praw Człowieka. Dla naszych Czytelników będziemy śledzili zmiany tego procesu legislacyjnego.
Kiedy ustawa wchodzi w życie?
Projekt ustawy został skierowany do I-go czytania w Komisji Sprawiedliwości i Praw Człowieka. Zmiany co do zasady powinny wejść w życie po upływie 14 dni od dnia ogłoszenia, oprócz przepisów o wprowadzeniu porad zdalnych (art. 1 pkt 3, 4 i 7 projektu ustawy). Wejdą one w życie prawdopodobnie 1 lipca 2025 roku, co pozwoli na należyte przygotowanie powiatów do realizacji tego zadania zleconego.
Rządowy projekt ustawy o zmianie ustawy o nieodpłatnej pomocy prawnej, nieodpłatnym poradnictwie obywatelskim oraz edukacji prawnej (druk nr 1202)
Ustawa z 5 sierpnia 2015 r. o nieodpłatnej pomocy prawnej, nieodpłatnym poradnictwie obywatelskim oraz edukacji prawnej (t.j. Dz.U. z 2024 r. poz. 1534)