Utratą plonów, ale też brakiem niektórych dopłat martwią się rolnicy poszkodowani przez podtopienia, gradobicia, ulewne deszcze czy suszę. Dlatego Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi uspokaja i przypomina: zdarzenia pogodowe nie muszą oznaczać utraty prawa do płatności bezpośrednich ani kar za niewypełnienie zobowiązań.
- Siła wyższa i nadzwyczajne okoliczności
- Zachowanie prawa do płatności
- Przykłady dowodów potwierdzających działanie siły wyższej lub wystąpienie nadzwyczajnych okoliczności
Bieżący rok wyjątkowo pokazuje, jak trudna i nieprzewidywalna jest praca rolnika. Dlatego warto wiedzieć jak postępować, by zachować prawo do wsparcia i uniknąć ewentualnych kar.
Siła wyższa i nadzwyczajne okoliczności
Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi wskazuje, że każda sprawa jest indywidualna, ale nie ma sytuacji bez wyjścia, gdy w grę wchodzą tak zwane siła wyższa lub nadzwyczajne okoliczności.
Pojęciem siły wyższej, określane są nadzwyczajne i nieprzewidywalne okoliczności, niezależne od rolnika, których następstw nie można było uniknąć mimo zachowania należytej staranności. Przypadki działania siły wyższej lub wystąpienia nadzwyczajnych okoliczności to w szczególności:
- śmierć beneficjenta;
- długoterminowa niezdolność beneficjenta do wykonywania zawodu;
- poważną klęskę żywiołową powodującą duże szkody w gospodarstwie rolnym;
- zniszczenie w wyniku wypadku budynków inwentarskich w gospodarstwie rolnym;
- chorobę epizootyczną lub chorobę roślin lub obecność agrofaga dotykająca, odpowiednio, cały inwentarz żywy lub uprawy należące do beneficjenta lub ich część;
- wywłaszczenie całego lub dużej części gospodarstwa rolnego, jeśli takiego wywłaszczenia nie można było przewidzieć w dniu złożenia wniosku.
Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa wskazuje, że powyższy katalog zdarzeń, jest katalogiem otwartym. Oznacza to, że kierownik biura powiatowego ARiMR, uwzględniając okoliczności zdarzenia i przedstawione dowody, może w wyniku indywidualnego rozpatrzenia danej sprawy, uznać, że dane zdarzenie było wynikiem działania siły wyższej lub nadzwyczajnych okoliczności.
Okolicznością nadzwyczajną może być m.in.:
- zniszczenie upraw przez dzikie zwierzęta,
- zniszczenie upraw w wyniku niekorzystnych warunków atmosferycznych takich jak np. susza, gradobicie, powódź, mróz, piorun, osuwiska ziemi, zalanie na skutek opadów atmosferycznych,
- zniszczenie upraw lub płodów rolnych spowodowane pożarem (z wyjątkiem przypadków będących konsekwencją celowego wypalania),
- wystąpienie organizmów kwarantannowych,
- tymczasowe aresztowanie beneficjenta,
- zagryzienie zwierząt zadeklarowanych do płatności przez dzikie zwierzęta, jeżeli rolnik może dowieść, że zwierzęta były chronione przed dzikimi zwierzętami tzn. były np. wypasane na obszarze ogrodzonym, chronionym przed dostępem dzikich zwierząt.
Za siłę wyższą nie można uznać przypadku zagryzienia zwierzęcia zgłoszonego do płatności, wypasanego na obszarze, na którym spotykane są dzikie zwierzęta. W takich okolicznościach śmierć zwierzęcia w wyniku ataku dzikiego zwierzęcia jest prawdopodobna, a więc przewidywalna i nie jest sytuacją nadzwyczajną.
Zachowanie prawa do płatności
Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi informuje, że gdy rolnik nie jest wtedy w stanie spełnić kryteriów kwalifikowalności do płatności bezpośrednich lub płatności obszarowych z II filaru WPR, pod pewnymi warunkami nadal zachowuje prawo do otrzymania pomocy i nie musi martwić się, że grożą mu kary.
Po pierwsze: grunty i zwierzęta muszą spełniać warunki kwalifikowalności w dniu wystąpienia siły wyższej lub nadzwyczajnych okoliczności.
Po drugie: niezwłocznie po wystąpieniu tego zdarzenia (obowiązkowo przed wydaniem decyzji o przyznaniu dopłat) rolnik powinien złożyć w biurze powiatowym ARiMR pisemne oświadczenie o zaistniałych okolicznościach.
Pismo musi mieć czytelny podpis, datę złożenia i dowody, które potwierdzą np. gradobicie lub zalanie gruntów. Dowodem potwierdzającym wystąpienie siły wyższej lub nadzwyczajnych okoliczności może być wszystko, co potwierdzi zaistniałą sytuację i nie jest sprzeczne z prawem- m in.: dokumenty, zeznania świadków, opinie biegłych czy oględziny.
Decyzje dotyczące siły wyższej lub nadzwyczajnych okoliczności podejmowane są indywidualnie w odniesieniu do każdego przypadku, na podstawie ww. dowodów.
Przykłady dowodów potwierdzających działanie siły wyższej lub wystąpienie nadzwyczajnych okoliczności
Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa wyjaśnia, że przykładowe dowody potwierdzające działanie siły wyższej lub wystąpienie nadzwyczajnych okoliczności to:
- protokół oszacowania szkód w uprawach rolnych, spowodowanych przez suszę, grad, deszcz nawalny, ujemne skutki przezimowania, przymrozki wiosenne, powódź, huragan, piorun, obsunięcie się ziemi lub lawinę w rozumieniu przepisów o ubezpieczeniach upraw rolnych i zwierząt gospodarskich, sporządzony przez komisję powołaną przez wojewodę właściwego ze względu na miejsce wystąpienia szkód, o której mowa w przepisach w sprawie realizacji niektórych zadań Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa;
- dokument potwierdzający wystąpienie szkody w uprawach rolnych, z którego wynika powierzchnia upraw, na których wystąpiła szkoda spowodowana przez suszę, grad, deszcz nawalny, ujemne skutki przezimowania, przymrozki wiosenne, powódź, huragan, piorun, obsunięcie się ziemi lub lawinę w rozumieniu przepisów o ubezpieczeniach upraw rolnych i zwierząt gospodarskich, sporządzony przez zakład ubezpieczeń, z którym rolnik zawarł umowę ubezpieczenia upraw co najmniej od jednego z tych ryzyk;
- pisemne oświadczenia potwierdzające wystąpienie szkody w uprawach rolnych, spowodowanej przez suszę, grad, deszcz nawalny, ujemne skutki przezimowania, przymrozki wiosenne, powódź, huragan, piorun, obsunięcie się ziemi lub lawinę w rozumieniu przepisów o ubezpieczeniach upraw rolnych i zwierząt gospodarskich sporządzone przez dwóch świadków, którzy nie są domownikami rolnika w rozumieniu przepisów o ubezpieczeniu społecznym rolników - w przypadku gdy, komisja powoływana przez wojewodę właściwego ze względu na miejsce wystąpienia szkód, o której mowa w przepisach w sprawie realizacji niektórych zadań Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa, nie została powołana oraz uprawy nie zostały objęte umową ubezpieczenia;
- zaświadczenie o wystąpieniu pożaru - w przypadku szkód w uprawach lub płodach rolnych spowodowanych pożarem - wydane przez właściwego ze względu na miejsce wystąpienia zdarzenia komendanta powiatowego (miejskiego) Państwowej Straży Pożarnej, w przypadku, gdy w zdarzeniu tym uczestniczyły jednostki ochrony przeciwpożarowej;
- pisemne oświadczenie o wystąpieniu powodzi/zalania/huraganu sporządzone przez rolnika i potwierdzone przez dwóch świadków niebędących domownikami rolnika w rozumieniu przepisów o ubezpieczeniu społecznym rolników. (Domownikiem – w rozumieniu przepisów ustawy z dnia 20 grudnia 1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników (Dz. U. z 2024 r. poz. 90, z późn. zm.) – jest osoba bliska rolnikowi, która: ukończyła 16 lat; pozostaje z rolnikiem we wspólnym gospodarstwie domowym lub zamieszkuje na terenie jego gospodarstwa rolnego albo w bliskim sąsiedztwie, stale pracuje w tym gospodarstwie rolnym i nie jest związana z rolnikiem stosunkiem pracy.)
- pisemne oświadczenie rolnika o położeniu gospodarstwa rolnego na obszarze, na którym został wprowadzony stan klęski żywiołowej na podstawie przepisów o stanie klęski żywiołowej;
- decyzja właściwego organu nadzoru budowlanego, wydana na podstawie przepisów prawa budowlanego, określająca zakres i termin wykonania niezbędnych robót w celu uporządkowania terenu katastrofy i zabezpieczenia budynku służącego gospodarce rolnej do czasu wykonania robót doprowadzających budynek do stanu właściwego;
- decyzja właściwego wojewódzkiego inspektora ochrony roślin i nasiennictwa, wydana na podstawie przepisów o ochronie roślin, nakazująca zniszczenie roślin, produktów roślinnych lub przedmiotów w przypadku wystąpienia lub podejrzenia wystąpienia organizmów kwarantannowych;
- decyzja właściwego powiatowego lekarza weterynarii, wydana na podstawie przepisów o ochronie zdrowia zwierząt oraz zwalczaniu chorób zakaźnych zwierząt, nakazująca zabicie lub ubój zwierząt chorych lub zakażonych, podejrzanych o zakażenie lub o chorobę epizootyczną albo zwierząt z gatunków zwierząt wrażliwych na daną chorobę epizootyczną;
- protokół oględzin lub ostatecznego szacowania szkody w uprawach i płodach rolnych wyrządzonych przez dzikie zwierzęta np. dziki, łosie, jelenie, daniele i sarny, sporządzony przez upoważnionego przedstawiciela dzierżawcy lub zarządcy obwodu łowieckiego lub inne podmioty uprawnione do szacowania szkód łowieckich na podstawie przepisów prawa łowieckiego;
- protokół oględzin i oszacowania szkód wyrządzonych przez dzikie zwierzęta np. żubry niedźwiedzie, bobry w uprawach rolnych sporządzony przez regionalnego dyrektora ochrony środowiska, a na obszarze parku narodowego przez dyrektora tego parku, zgodnie z przepisami ustawy o ochronie przyrody;
- odpis skrócony aktu zgonu rolnika;
- zaświadczenie o czasowej niezdolności do pracy w gospodarstwie rolnym, wydane na podstawie przepisów o ubezpieczeniu społecznym rolników;
- odpis postanowienia sądu o zastosowaniu albo przedłużeniu tymczasowego aresztowania;
- wezwanie sądu do odbycia kary pozbawienia wolności albo aresztu.
ARiMR wyjaśnia, że jeżeli rolnik do dnia wydania decyzji dostarczył dowody potwierdzające działanie siły wyższej lub wystąpienie nadzwyczajnych okoliczności i zostały one uznane przez Kierownika BP za stanowiące podstawę do uznania wystąpienia siły wyższej lub nadzwyczajnych okoliczności, rolnik zachowuje prawo do uzyskania płatności do gruntów rolnych lub zwierząt, których dotyczyło działanie siły wyższej lub nadzwyczajne okoliczności i nie są wobec niego stosowane kary, pod warunkiem, że grunty te lub zwierzęta spełniały warunki kwalifikowalności w dniu wystąpienia siły wyższej lub nadzwyczajnych okoliczności. W przypadku, gdy grunt/zwierzę nie spełniało warunków kwalifikowalności w dniu złożenia wniosku o płatność nie kwalifikuje się do przyznania pomocy z tytułu wystąpienia siły wyższej lub nadzwyczajnych okoliczności.
W przypadku płatności związanych z produkcją do zwierząt za siłę wyższą lub okoliczność nadzwyczajną uznaje się jedynie padnięcie zwierzęcia w okresie przetrzymywania z powodu choroby epizootycznej lub warunkowo zagryzienie zwierzęcia przez dzikie zwierzęta.
W przypadku, gdy rolnik z powodu siły wyższej lub nadzwyczajnych okoliczności nie może wykonać obowiązków wynikających z norm i wymogów warunkowości, na które ma wpływ siła wyższa lub nadzwyczajne okoliczności, nie podlega karom administracyjnym z tytułu ich nieprzestrzegania. Siła wyższa lub nadzwyczajne okoliczności muszą mieć bezpośredni związek z niespełnieniem danego wymogu lub normy.
Jeżeli wniosek złożono w terminie „sankcyjnym” tj. od dnia 17 czerwca do dnia 11 lipca 2025 r. z powodu działania siły wyższej lub wystąpienia nadzwyczajnych okoliczności, nie zostanie zastosowane zmniejszenie płatności o 1% za każdy dzień roboczy.
Jeżeli zmianę do wniosku złożono w terminie „sankcyjnym” tj. od dnia 2 lipca do dnia 11 lipca 2025 r. z powodu działania siły wyższej lub wystąpienia nadzwyczajnych okoliczności, nie zostanie zastosowane zmniejszenie o 1% za każdy dzień roboczy.
Minister właściwy do spraw rozwoju wsi może określić, w drodze rozporządzenia, obszary, które uznaje się za objęte działaniem siły wyższej lub wystąpieniem nadzwyczajnych okoliczności, oraz warunki lub wymogi dla poszczególnych rodzajów pomocy, na które wpływ miało działanie siły wyższej lub wystąpienie nadzwyczajnych okoliczności. W odniesieniu do określonych w tym rozporządzeniu warunków lub wymogów dla poszczególnych rodzajów pomocy, na które wpływ miało działanie siły wyższej lub wystąpienie nadzwyczajnych okoliczności rolnik nie składa do biura powiatowego ARiMR oświadczenia oraz dowodów potwierdzających wystąpienie nadzwyczajnych okoliczności lub siły wyższej. Minister właściwy do spraw rozwoju wsi może zezwolić, w drodze rozporządzenia, na odstępstwa od stosowania norm, mając na względzie wystąpienie warunków pogodowych uniemożliwiających ich przestrzeganie oraz zakres, obszar i skutki występowania tych warunków pogodowych.
W takim przypadku rolnik zachowuje prawo do otrzymania płatności i nie są stosowane wobec niego kary w tym kary administracyjne w związku z niewypełnieniem warunków lub wymogów dla poszczególnych rodzajów pomocy, na które wpływ miało działanie siły wyższej lub wystąpienie nadzwyczajnych okoliczności.
Źródło: Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi, Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa