W 2026 r. program "Asystent osobisty" wchodzi w okres przejściowy. Resortowy AOON 2026 nadal bazuje na stopniach niepełnosprawności, ale przygotowuje grunt pod Ustawową Asystencję z 2027 r., powiązaną z punktami PPW. Nowe wytyczne zwiększają limity do 840 godzin rocznie i stawiają na elastyczność. Sprawdź, jak złożyć wniosek i wykorzystać wsparcie asystenta.
- Kluczowe zmiany w programie Asystent osobisty na 2026 r. i harmonogram wdrożenia nowej Ustawy
- Kto może skorzystać z programu Asystent osobisty w 2026 r.?
- Na co można wykorzystać godziny asystenta osobistego?
- Procedura składania wniosku na rok 2026
- Nowa rola opiekuna rodzinnego a praca asystenta
- Podsumowanie
W 2026 r. program "Asystent osobisty osoby z niepełnosprawnością" (AOON) będzie funkcjonował w dwóch równoległych wymiarach: kontynuacji obecnego Programu Resortowego (AOON 2026) oraz przygotowań do uruchomienia Ustawowej Asystencji Osobistej w 2027 r. Choć resortowy program na 2026 r. zachowuje dotychczasowe zasady dostępu, kluczowe są zmiany zwiększające elastyczność i stopniowe przygotowanie do powiązania asystencji z nowym systemem orzekania. Ile godzin pomocy realnie zyskasz? Czy rola opiekuna rodzinnego się zmienia? Sprawdź, jak poprawnie złożyć wniosek, jakie kryteria decydują o wsparciu i jak w pełni wykorzystać pomoc asystenta.
Rządowy program "Asystent osobisty osoby z niepełnosprawnością" ma na celu wspieranie niezależności osób z niepełnosprawnościami i odciążenie ich opiekunów. Finansowany jest ze środków Funduszu Solidarnościowego, a jego realizacja spada na samorządy – najczęściej gminy lub powiaty. Program na 2026 r. jest bardziej elastyczny i zwiększa budżet, co jest dobrą wiadomością dla osób wymagających ciągłej, kompleksowej pomocy. Właśnie dlatego tak ważne jest śledzenie najnowszych wytycznych, które mogą wprowadzić zmiany w kryteriach dostępu.
Kluczowe zmiany w programie Asystent osobisty na 2026 r. i harmonogram wdrożenia nowej Ustawy
W 2026 r. obowiązują zasady resortowego AOON, ale w tle trwa intensywne przygotowanie do Ustawowej Asystencji Osobistej (UAU), która w pełni zintegruje się z nowym systemem orzekania.
Kontynuacja resortowego AOON i elastyczność limitów godzinowych
W 2026 r. kluczowe będą limity godzinowe ustalone w ramach resortowego programu, zależne od stopnia niepełnosprawności:
Znaczny stopień + niepełnosprawność sprzężona: Maksymalnie do 840 godzin rocznie. Orientacyjnie 70 godzin miesięcznie.
Znaczny stopień: Maksymalnie do 720 godzin rocznie. Orientacyjnie 60 godzin miesięcznie.
Umiarkowany stopień + niepełnosprawność sprzężona: Maksymalnie do 480 godzin rocznie. Orientacyjnie 40 godzin miesięcznie.
Umiarkowany stopień/Dzieci do 16 r.ż.: Maksymalnie do 360 godzin rocznie. Orientacyjnie 30 godzin miesięcznie.
Uelastycznienie wykorzystania: Większy nacisk jest kładziony na możliwość elastycznego wykorzystania godzin, w tym akumulację puli w okresach intensywnych potrzeb (np. podczas rehabilitacji lub w czasie nieobecności opiekuna), o ile pozwalają na to lokalne wytyczne samorządu.
Stopniowe wprowadzanie powiązania z punktacją (PPW/WZON)
Choć resortowy AOON 2026 opiera się na dotychczasowych orzeczeniach, projektowana ustawa o asystencji osobistej, która ma wejść w życie w 2027 r., będzie ściśle powiązana z nowym kryterium Poziomu Potrzeby Wsparcia (PPW), ustalonym w decyzji WZON (Wojewódzkich Zespołów do Spraw Orzekania o Niepełnosprawności). Docelowe limity ustawowe: Ustawa przewiduje miesięczne limity od 30 do 240 godzin w zależności od PPW. Limit 240 godzin (docelowo od 2029 r.) jest zarezerwowany dla osób z najwyższym stopniem potrzeby wsparcia.
Wskazówka na 2026 r.: Już teraz samorządy mogą wykorzystywać informacje o PPW (jeśli osoba ubiegała się o świadczenie wspierające) do bardziej sprawiedliwej dystrybucji ograniczonej puli godzin w ramach AOON 2026. Warto postarać się o decyzję WZON wcześniej, jeśli jest to możliwe.
Nowe zasady kwalifikowania asystentów i zrównanie wynagrodzeń
Program 2026 r. i projekt ustawy dążą do profesjonalizacji zawodu. Kwalifikacje: Wprowadzane są bardziej rygorystyczne wymagania dotyczące kwalifikacji i doświadczenia osób zatrudnianych na stanowisko asystenta (np. ukończenie specjalistycznych szkoleń, w tym z pierwszej pomocy i ewakuacji). Wynagrodzenia: Projekt ustawy przewiduje ujednolicenie i waloryzację wynagrodzeń dla asystentów, co ma na celu podniesienie prestiżu tego zawodu i zapewnienie lepszej jakości świadczonych usług.
Kto może skorzystać z programu Asystent osobisty w 2026 r.?
Program jest skierowany do dwóch głównych grup beneficjentów na podstawie aktualnego orzecznictwa:
1) Dzieci do 16 r.ż. posiadające orzeczenie o niepełnosprawności łącznie ze wskazaniami: konieczności stałej lub długotrwałej opieki/pomocy innej osoby oraz konieczności stałego współudziału na co dzień opiekuna dziecka w procesie jego leczenia, rehabilitacji i edukacji.
2) Osoby posiadające orzeczenie o znacznym lub umiarkowanym stopniu niepełnosprawności wydane przez zespoły ds. orzekania (lub orzeczenie równoważne, np. I lub II grupa inwalidzka).
Włączenie Seniorów: Program resortowy AOON w kolejnych edycjach (2026 i następne) ma w większym stopniu obejmować osoby po 65 r.ż., które mają utrudniony dostęp do usług w ramach innych systemów wsparcia. Ważne: Wsparcie asystenta nie może polegać na zapewnieniu usług opiekuńczych lub specjalistycznych usług opiekuńczych, które są regulowane odrębnymi przepisami. Rola asystenta to przede wszystkim wspieranie w życiu społecznym, zawodowym i osobistym.
Na co można wykorzystać godziny asystenta osobistego?
Zakres usług asystenta jest szeroki i ma na celu zwiększenie samodzielności oraz integrację społeczną osoby z niepełnosprawnością.
- Pomoc w czynnościach życia codziennego: Pomoc przy ubieraniu się, higienie osobistej, przygotowaniu posiłku (ale nie samo gotowanie w zastępstwie).
- Wsparcie w komunikacji: Ułatwianie komunikacji, asystowanie podczas załatwiania spraw urzędowych.
- Asysta w dostępie do edukacji i kultury: Pomoc w dotarciu na uczelnię, do szkoły, do kina, teatru, muzeum.
- Wsparcie w aktywności społecznej: Towarzyszenie w spotkaniach towarzyskich, uczestnictwie w zajęciach rehabilitacyjnych, sportowych lub terapeutycznych.
- Wsparcie w pracy zawodowej: Pomoc w dojeździe do pracy lub w wykonywaniu czynności, które utrudnia niepełnosprawność.
Ważne! Asystent nie może zastąpić profesjonalnego opiekuna medycznego ani pielęgniarki.
Procedura składania wniosku na rok 2026
Procedura składania wniosku o zakwalifikowanie do programu jest zarządzana lokalnie, więc zawsze warto sprawdzić dokładne terminy i formularze na stronie internetowej urzędu gminy lub powiatu (najczęściej jest to Powiatowe Centrum Pomocy Rodzinie – PCPR lub Miejski Ośrodek Pomocy Rodzinie – MOPR).
1. Oczekiwanie na ogłoszenie naboru: Samorządy ogłaszają nabór wniosków zazwyczaj na przełomie roku (listopad/grudzień 2025 r.) poprzedzającego rok realizacji programu (2026).
2. Wypełnienie wniosku: Należy wypełnić formularz wniosku dostępny w danym samorządzie.
3. Wymagane załączniki: Zawsze należy dołączyć kopię aktualnego orzeczenia o niepełnosprawności. Samorządy mogą zalecać dołączenie decyzji WZON ustalającej PPW, jeśli beneficjent ją posiada (choć nie jest to wymóg formalny w AOON 2026).
4. Karta zakresu czynności: Należy bardzo dokładnie opisać, jakiej pomocy potrzebuje osoba z niepełnosprawnością, aby samorząd mógł właściwie ocenić potrzebną liczbę godzin.
5. Ocena i kwalifikacja: Samorząd ocenia wnioski pod kątem formalnym i merytorycznym, przydzielając limit godzin.
Nowa rola opiekuna rodzinnego a praca asystenta
Nowy program ma na celu wyraźne odciążenie opiekunów rodzinnych, a nie ich zastąpienie. Rola asystenta polega przede wszystkim na wspieraniu autonomii osoby z niepełnosprawnością, umożliwiając jej wyjście z domu, udział w życiu społecznym, załatwianie spraw oraz wykonywanie czynności, które zwiększają jej samodzielność. Tymczasem opiekun rodzinny zapewnia opiekę ciągłą; to rodzic, małżonek lub inna bliska osoba zajmuje się czynnościami opiekuńczymi i specjalistycznymi, których asystent przejąć nie może. Co istotne, choć program z zasady preferuje zatrudnianie osób spoza rodziny, w szczególnych przypadkach (na przykład przy braku dostępności kandydatów lub ze względu na specyfikę niepełnosprawności) krewny może pełnić funkcję asystenta. Warto podkreślić, że Program Asystenta jest niezależny od świadczeń pieniężnych (takich jak Świadczenie Wspierające czy Świadczenie Pielęgnacyjne) i może być z nimi łączony, co jest kluczowe dla zachowania ciągłości wsparcia i stabilności dochodów opiekunów.
Podsumowanie
Program "Asystent osobisty osoby z niepełnosprawnością" w 2026 r. stawia na większą elastyczność w ramach dotychczasowych limitów i służy jako okres przejściowy przed wdrożeniem Ustawowej Asystencji Osobistej w 2027 r. Najważniejsza zmiana to prawdopodobne wykorzystanie kryterium punktów potrzeby wsparcia WZON (PPW) przez samorządy do bardziej sprawiedliwej dystrybucji godzin, co będzie korzystne dla osób z najcięższymi niepełnosprawnościami. Aby skorzystać z programu, należy dokładnie śledzić ogłoszenia samorządu lokalnego, przygotować aktualne orzeczenie oraz w miarę możliwości – decyzję WZON. To wsparcie jest bezpłatne i ma kluczowe znaczenie dla poprawy jakości życia oraz niezależności osób z niepełnosprawnościami.
Podstawa prawna
Program "Asystent osobisty osoby z niepełnosprawnością" – edycja na rok 2026 (dokument ministerialny publikowany corocznie).
Ustawa z dnia 7 lipca 2023 r. o świadczeniu wspierającym (Dz.U. z 2023 r. poz. 1429 ze zm.)
Ustawa z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (Dz.U. z 2024 r. poz. 44 ze zm.).