Organy samorządowe nie mogą ustanawiać (a cmentarze – na tej postawie) pobierać jakichkolwiek opłat, które są niezwiązane z pochówkiem zmarłych, tj. m.in. opłat za wjazd na cmentarz i korzystanie z cmentarza – orzekł WSA w Olsztynie. W związku ze zbliżającym się Wszystkich Świętych i wzmożonym ruchem na cmentarzach – warto, aby osoby, które będą odwiedzać groby swoich bliskich, znały te zasady.
- Mieszkaniec Olsztyna nie zgodził się z opłatami za korzystanie z cmentarza narzuconymi przez organ gminy (Radę Miasta Olsztyna)
- WSA w Olsztynie zgodził się z argumentacją skarżącego – cmentarz może pobierać wyłącznie opłaty związane z chowaniem zwłok
- Ustalanie przez gminę i pobieranie przez zarządcę cmentarza opłat za wjazd i korzystanie z cmentarza – nielegalne
- NSA potwierdza w swoich wyrokach: organ gminy może ustalić (a cmentarz – na tej postawie) pobierać tylko takie opłaty, które są związane z pochowaniem zwłok
Mieszkaniec Olsztyna nie zgodził się z opłatami za korzystanie z cmentarza narzuconymi przez organ gminy (Radę Miasta Olsztyna)
Rada Miasta Olsztyna, w dniu 22 lutego 2023 r., podjęła uchwałę zmieniającą uchwałę w sprawie ustalenia stawek opłat za korzystanie z cmentarzy komunalnych oraz usługi w miejskich domach przedpogrzebowych. W podstawie prawnej ww. uchwały, powołano się na art. 18 ust. 2 pkt 15 ustawy z dnia 8.03.1990 r. o samorządzie gminnym (zgodnie z którym – do wyłącznej właściwości rady gminy należy stanowienie w innych sprawach zastrzeżonych ustawami do kompetencji rady gminy) oraz art. 4 ust. 1 pkt 2 ustawy z dnia 20.12.1996 r. o gospodarce komunalnej (zgodnie z którym – jeżeli przepisy szczególne nie stanowią inaczej, organy stanowiące jednostek samorządu terytorialnego postanawiają o: wysokości cen i opłat albo o sposobie ustalania cen i opłat za usługi komunalne o charakterze użyteczności publicznej oraz za korzystanie z obiektów i urządzeń użyteczności publicznej jednostek samorządu terytorialnego).
Jeden z mieszkańców Olsztyna, zaskarżył ww. uchwałę do WSA. W skardze, wniósł o stwierdzenie nieważności załącznika do ww. uchwały, w zakresie obejmującym „Opłaty za każde dochowanie do grobów” oraz „Opłaty eksploatacyjne za groby, na następne 20 lat, po 20 latach od ostatniego pochówku”.
Skarżący zarzucił, że opłaty ustalone w uchwale Rady Miasta są niezgodne z art. 7 ust. 2 ustawy z dnia 31.01.1959 r. o cmentarzach i chowaniu zmarłych, który przewiduje możliwość nakładania opłat związanych wyłącznie z chowaniem zwłok. Brak jest zatem podstaw prawnych dla ustalania przez organy gminy innych opłat niż wyżej wymienione (tj. jakichkolwiek innych opłat związanych z prowadzeniem cmentarza).
WSA w Olsztynie zgodził się z argumentacją skarżącego – cmentarz może pobierać wyłącznie opłaty związane z chowaniem zwłok
WSA w Olsztynie (w wyroku z dnia 3 października 2024 r., sygn. akt II SA/Ol 621/24) zgodził się z argumentacją skarżącego. W uzasadnieniu wyroku – Sąd stwierdził, iż art. 4 ust. 1 pkt 2 ustawy z dnia 20.12.1996 r. o gospodarce komunalnej, który został przywołany w uchwale Rady Miasta Olsztyna, jako jedna z podstaw jej wydania – zawiera, co prawda, ogólną normę, która pozwala na ustanowienie na jej podstawie opłat za usługi komunalne o charakterze użyteczności publicznej i za korzystanie z obiektów i urządzeń użyteczności publicznej, jednak – ustawa ta, ma zastosowanie tylko o tyle, o ile inna ustawa nie określi zakres opłat pobieranych na podstawie tychże odrębnych przepisów (por. wyrok NSA z dnia 20.09.2024 r. sygn. akt III OSK 242/23 oraz wyrok NSA z dnia 14.03.2024 r. sygn. akt III OSK 1704/22). Skoro zatem przepis art. 7 ust. 2 ustawy z dnia 31.01.1959 r. o cmentarzach i chowaniu zmarłych – zawiera wyłącznie upoważnienie do ustalenia opłaty za pochowanie zwłok – tym samym, określa on zakres opłat dopuszczalnych do ustalenia w ramach uchwały Rady Miasta.
Ustalanie przez gminę i pobieranie przez zarządcę cmentarza opłat za wjazd i korzystanie z cmentarza – nielegalne
W uzasadnieniu wyroku WSA w Olsztynie posunął się nawet „o krok” dalej, w stosunku do przedmiotu skargi, stwierdzając iż Rada Miasta nie może ustalać (a cmentarze – na tej podstawie – pobierać) nie tylko opłat związanych z dochowaniem zmarłego do już opłaconego grobu, ale – jakichkolwiek opłat za korzystanie z cmentarza, w tym również za wjazd na jego teren. W uzasadnieniu wyroku, czytamy:
„Organ gminy może zatem ustalić tylko takie opłaty, które są związane z pochowaniem zwłok, a nie jakiekolwiek opłaty związane z prowadzeniem cmentarza, czy też za każde dochowanie do grobu już opłaconego na wskazany okres 20 lat. Przedmiotem uchwały w sprawie stawek opłat za usługi na terenie cmentarzy nie mogą być zatem opłaty za wjazd na cmentarz i korzystanie z cmentarza.” – stwierdził WSA w Olsztynie.
Mając powyższe na uwadze, Sąd stwierdził nieważność zaskarżonej uchwały Rady Miasta Olsztyna. Wyrok – na dzień dzisiejszy – nie jest jeszcze prawomocny (co świadczy o tym, że najprawdopodobniej został on zaskarżony do NSA przez Prezydenta Olsztyna), jednak może on stanowić istotną informację dla wielu osób, od których cmentarze pobierają podobne opłaty, a tym bardziej – w związku ze zbliżającym się Wszystkich Świętych, kiedy wiele osób będzie odwiedzać groby swoich bliskich, a zatem ruch w obrębie cmentarzy (również ten samochodowy) będzie wzmożony.
NSA potwierdza w swoich wyrokach: organ gminy może ustalić (a cmentarz – na tej postawie) pobierać tylko takie opłaty, które są związane z pochowaniem zwłok
Stanowisko zajęte przez WSA w Olsztynie w opisanym powyżej wyroku, znajduje potwierdzenie w orzecznictwie NSA (choć żadne z poniższych orzeczeń NSA nie jest wyrokiem wydanym w następstwie skargi kasacyjnej od ww. wyroku WSA w Olsztynie). I tak:
- w wyroku z dnia 20.09.2024 r., sygn. akt III OSK 242/23 – NSA uznał, iż „Organ gminy może ustalić tylko takie opłaty, które są związane z pochowaniem zwłok”, a
- w wyroku z dnia 14.03.2024 r., sygn. akt III OSK 1704/22 – iż „z art. 4 ust. 1 pkt 2 u.g.k. oraz art. 2 ust. 1 ustawy o cmentarzach nie można wyinterpretować normy prawnej dającej podstawę do nakładania na osoby korzystające z cmentarza opłat będących świadczeniami publicznoprawnymi w drodze aktu prawa miejscowego ponad te opłaty, które możliwe są do ustalenia na podstawie ustawy o cmentarzach. (...) Ustawa o gospodarce komunalnej pozwala na ustalenie cen i opłat za usługi komunalne o charakterze użyteczności publicznej oraz za korzystanie z obiektów i urządzeń użyteczności publicznej jednostek samorządu terytorialnego, natomiast art. 7 ustawy o cmentarzach reguluje zakres tych opłat związanych z funkcjonowaniem cmentarza. Gdyby przyjąć, że na podstawie ustawy o gospodarce komunalnej można ustanawiać inne jeszcze opłaty związane z korzystaniem z cmentarza, wówczas art. 7 ust. 1-3 ustawy o cmentarzach byłby zbędny w zakresie, w jakim określa dopuszczalność ustalania opłat za użycie grobu. (...) Nawet, jeżeli niektóre opłaty objęte unieważnionym przez Sąd pierwszej instancji zarządzeniem Prezydenta Wrocławia obejmowały korzystanie z mienia komunalnego, to i tak nie stanowiło to wykluczenia stosowania art. 7 ustawy o cmentarzach jako przepisu, który w sposób całościowy reguluje opłaty związane z korzystaniem z cmentarza.”
Podstawa prawna:
- Wyrok WSA w Olsztynie z dnia 3.10.2024 r., sygn. akt II SA/Ol 621/24
- Wyrok NSA z dnia 14.03.2024 r., sygn. akt III OSK 1704/22
- Wyrok NSA z dnia 20.09.2024 r., sygn. akt III OSK 242/23
- Ustawa z dnia 8.03.1990 r. o samorządzie gminnym (t.j. Dz.U. z 2025 r., poz. 1153)
- Ustawa z dnia 20.12.1996 r. o gospodarce komunalnej (t.j. Dz.U. z 2021 r., poz. 679)
- Ustawa z dnia 31.01.1959 r. o cmentarzach i chowaniu zmarłych (t.j. Dz.U. z 2024 r., poz. 576 z późn. zm.)