W dniu 18 grudnia 2025 r. Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej (TSUE) orzekł, że nie respektując orzecznictwa TSUE polski Trybunał Konstytucyjny naruszył kilka podstawowych zasad prawa Unii. TSUE uznał także, że polski Trybunał Konstytucyjny nie stanowi niezawisłego i bezstronnego sądu ze względu na poważne nieprawidłowości w powołaniu trzech jego sędziów oraz jego Prezes. Do Trybunału Sprawiedliwości UE nie należy ocena polskiej konstytucji i Trybunału Konstytucyjnego; najwyższym prawem w RP jest konstytucja, a nie decyzje zagranicznych organów; czwartkowa decyzja TSUE nie ma wpływu na funkcjonowanie konstytucyjnych organów RP - głosi komunikat TK z tego samego dnia.
- Czy prawo UE ma pierwszeństwo przed polską Konstytucją?
- Skarga Komisji Europejskiej
- Wyrok TSUE w sprawie C-448/23 Komisja Europejska przeciw Polsce: polski TK naruszył m.in. zasadę pierwszeństwa prawa UE i zasadę wiążącego skutku orzeczeń TSUE
- TSUE: Polska nie może powoływać się na swoją tożsamość konstytucyjną, aby uchylić się od respektowania wartości UE
- TSUE: polski TK od grudnia 2015 r. nie spełnia wymogów niezawisłego i bezstronnego sądu
- TK: do TSUE nie należy ocena polskiej konstytucji i polskiego Trybunału Konstytucyjnego
Czy prawo UE ma pierwszeństwo przed polską Konstytucją?
W dwóch wyrokach, z 14 lipca 2021 r. i z 7 października 2021 r., polski Trybunał Konstytucyjny uznał niektóre postanowienia traktatów, zgodnie z ich wykładnią dokonaną przez Trybunał Sprawiedliwości, za niezgodne z Konstytucją.
Wyroki te zostały wydane w kontekście orzecznictwa Trybunału dotyczącego niezależności polskiego wymiaru sprawiedliwości. Oba te wyroki zasadniczo wyłączają uznaną przez Trybunał kompetencję sądów krajowych do dokonywania kontroli zgodności z prawem procedur powoływania sędziów, obejmującej kontrolę uchwał polskiej Krajowej Rady Sądownictwa (zwanej dalej „KRS”), oraz do orzekania w przedmiocie wadliwości tych procedur. Chodzi o wyroki TSUE:
- z dnia 2 marca 2021 r., A.B. i in. (Powołanie sędziów Sądu Najwyższego – Odwołanie), C-824/18 i
- z dnia 6 października 2021 r., W.Ż. (Izba Kontroli Nadzwyczajnej i Spraw Publicznych Sądu Najwyższego – Powołanie) C-487/19.
Ponadto te wyroki polskiego TK odrzucają zarządzone przez TSUE środki tymczasowe odnoszące się do ustroju i właściwości polskich sądów oraz trybu postępowania przed tymi sądami. Przypomniano, że TSUE postanowieniem z 8 kwietnia 2020 r. (sprawa C-791/19 dotycząca systemu odpowiedzialności dyscyplinarnej sędziów - Komisja Europejska przeciw Polsce ), zobowiązał Polskę do zawieszenia stosowania przepisów przyznających Izbie Dyscyplinarnej Sądu Najwyższego właściwość do orzekania w sprawach dyscyplinarnych sędziów. Środek ten miał na celu zabezpieczenie prawa do skutecznej ochrony sądowej, ponieważ podważone zostały niezależność i bezstronność Izby Dyscyplinarnej.
Skarga Komisji Europejskiej
Komisja Europejska wniosła do TSUE skargę przeciwko Polsce o stwierdzenie uchybienia zobowiązaniom państwa członkowskiego. KE uznała, że wyroki polskiego Trybunału Konstytucyjnego naruszają zasadę skutecznej ochrony sądowej, zasady autonomii, pierwszeństwa, skuteczności i jednolitego stosowania prawa Unii, a także zasadę wiążącego skutku orzecznictwa Trybunału Sprawiedliwości UE.
W swojej skardze Komisja wskazała także na nieprawidłowości w powołaniu trzech sędziów i Prezes polskiego Trybunału Konstytucyjnego. W jej opinii polski Trybunał Konstytucyjny nie jest niezawisłym i bezstronnym sądem ustanowionym uprzednio na mocy ustawy.
Jednocześnie przypomniano, że:
1) w grudniu 2015 r. Sejm VIII kadencji wybrał w miejsce sędziów, których kadencja dobiegła końca, trzy osoby, mimo że Sejm VII kadencji wybrał już trzech innych sędziów na te same stanowiska w październiku 2015 r. W wyrokach z 3 grudnia 2015 r. i z 9 grudnia 2015 r. polski Trybunał Konstytucyjny orzekł, że wybór trzech sędziów przez Sejm VIII kadencji był niezgodny z Konstytucją. Tymczasem trzy osoby wybrane w grudniu 2015 r. złożyły ślubowanie wobec Prezydenta Polski i zostały dopuszczone do orzekania, podczas gdy sędziowie wybrani w październiku 2015 r. nie mogli objąć swoich stanowisk.
2) Zgromadzenie Ogólne mające wyłonić kandydatów na stanowisko Prezesa polskiego Trybunału Konstytucyjnego zostało zwołane w tym samym dniu, w którym miało się odbyć, i nie zgromadziło wszystkich sędziów polskiego Trybunału Konstytucyjnego (ponieważ jeden z nich był nieobecny). Spośród czternastu obecnych sędziów ośmiu odmówiło udziału w głosowaniu, wnosząc o odroczenie posiedzenia, aby umożliwić udział piętnastego sędziego. Kandydatka na stanowisko Prezesa, powołana później przez Prezydenta Polski, została wybrana pięcioma głosami, w tym głosami trzech sędziów, których powołanie było już wcześniej kwestionowane. Tymczasem przedstawienie kandydatów na stanowisko Prezesa niepopieranych przez większość sędziów zostało już wcześniej uznane za niezgodne z polską Konstytucją.
Skarga o stwierdzenie uchybienia zobowiązaniom państwa członkowskiego jest kierowana przez Komisję lub inne państwo członkowskie przeciwko państwu członkowskiemu, które uchybiło zobowiązaniom wynikającym z prawa Unii. Jeżeli Trybunał Sprawiedliwości stwierdzi uchybienie, państwo, którego to dotyczy, powinno jak najszybciej zastosować się do wyroku.
Jeżeli Komisja uzna, że państwo członkowskie nie zastosowało się do wyroku, może wnieść nową skargę i domagać się nałożenia kar pieniężnych. W przypadku niepoinformowania Komisji o krajowych środkach transpozycji dyrektywy Trybunał Sprawiedliwości może, na jej wniosek, nakładać kary pieniężne już na etapie pierwszego wyroku.
Wyrok TSUE w sprawie C-448/23 Komisja Europejska przeciw Polsce: polski TK naruszył m.in. zasadę pierwszeństwa prawa UE i zasadę wiążącego skutku orzeczeń TSUE
Trybunał Sprawiedliwości UE w pełni uwzględnił skargę Komisji i stwierdził uchybienia Polski jako państwa członkowskiego Unii Europejskiej. Trybunał stwierdził, że:
1) wyrok polskiego Trybunału Konstytucyjnego z 7 października 2021 r. narusza zasadę skutecznej ochrony sądowej, ponieważ wbrew orzecznictwu Trybunału odrzuca kompetencje sądów krajowych do kontroli zgodności z prawem procedur powoływania sędziów, w tym poprzez kontrolę uchwał KRS rekomendujących kandydatów do tego powołania, oraz do orzekania o wadliwości tych procedur.
2) podobnie w wyroku z 14 lipca 2021 r. polski Trybunał Konstytucyjny naruszył tę zasadę, gdyż odmówił uznania wiążącego skutku nałożonych przez Trybunał środków tymczasowych odnoszących się do ustroju i właściwości polskich sądów oraz trybu postępowania przed tymi sądami.
Zdaniem TSUE te wyroki TK podważają również zasadnicze cechy porządku prawnego Unii, ponieważ odrzucają zasady autonomii, pierwszeństwa, skuteczności i jednolitego stosowania prawa Unii, a także zasadę wiążącego skutku orzecznictwa Trybunału, przez co uniemożliwiają polskim organom publicznym stosowanie norm prawa pierwotnego Unii.
TSUE: Polska nie może powoływać się na swoją tożsamość konstytucyjną, aby uchylić się od respektowania wartości UE
Trybunał Sprawiedliwości UE przypomniał, że Polska nie może powoływać się na swoją tożsamość konstytucyjną, aby uchylić się od respektowania wspólnych wartości zapisanych w art. 2 TUE, takich jak państwo prawne, skuteczna ochrona sądowa i niezależność wymiaru sprawiedliwości. Zdaniem TSUE, wartości te stanowią bowiem podstawę samej tożsamości Unii, do której Polska przystąpiła dobrowolnie. Po akcesji wartości te znajdują swój konkretny wyraz w prawnie wiążących zobowiązaniach, od których państwa członkowskie nie mogą się uchylić.
Ponadto - zdaniem TSUE - sądy krajowe nie mogą jednostronnie określać zakresu i granic kompetencji przyznanych Unii. Kwestie te niewątpliwie wymagają wykładni prawa Unii i w ramach ustanowionego w traktatach systemu sądowniczego Unii podlegają wyłącznie właściwości sądów Unii. W szczególności autonomia i skuteczność porządku prawnego Unii stoją na przeszkodzie wszelkiej zewnętrznej kontroli orzeczeń Trybunału wydanych w kontekście wykonywania jego wyłącznej kompetencji do dokonywania ostatecznej i wiążącej wykładni prawa Unii oraz do kontroli zgodności z prawem aktów Unii.
TSUE podkreślił, że ewentualne wątpliwości sądów krajowych co do zakresu kompetencji Unii lub ważności aktu prawa Unii ze względu na to, że wykracza on poza sferę kompetencji Unii lub też narusza wymóg poszanowania przez Unię tożsamości narodowej państw członkowskich (na mocy art. 4 ust. 2 TUE - Traktatu o Unii Europejskiej), mogą zostać rozwiane jedynie poprzez dialog z Trybunałem w ramach procedury prejudycjalnej. Dotyczy to również sytuacji, w której wątpliwości te dotyczą dokonanej przez Trybunał wykładni prawa Unii.
TSUE: polski TK od grudnia 2015 r. nie spełnia wymogów niezawisłego i bezstronnego sądu
Wreszcie Trybunał stwierdził, że powołanie trzech sędziów polskiego Trybunału Konstytucyjnego w grudniu 2015 r. oraz jego Prezes w grudniu 2016 r. naruszało podstawowe reguły dotyczące procedur nominacyjnych w Polsce. Z tego powodu polski Trybunał Konstytucyjny nie spełnia wymogów niezawisłego i bezstronnego sądu ustanowionego uprzednio na mocy ustawy w rozumieniu prawa Unii.
TK: do TSUE nie należy ocena polskiej konstytucji i polskiego Trybunału Konstytucyjnego
„Decyzja TSUE nie ma żadnego wpływu na funkcjonowanie konstytucyjnych organów Rzeczypospolitej Polskiej. Zapadła ona całkowicie poza kompetencjami tego organu. Do TSUE nie należy ocena polskiej Konstytucji ani polskiego Trybunału Konstytucyjnego” - głosi oświadczenie opublikowane w czwartek 17 grudnia 2025 r. na stronie internetowej Trybunału Konstytucyjnego.
Zdaniem TK: „najwyższym prawem w Rzeczypospolitej Polskiej jest Konstytucja, a nie decyzje zagranicznych organów - Polska nie zrzekła się tego, wstępując do UE, nie przekazała unijnym organom kompetencji dotyczących władzy sądowniczej i wymiaru sprawiedliwości”.
„Potwierdza to niezmienne orzecznictwo Trybunału Konstytucyjnego, począwszy od wyroku z 11 maja 2005 r., w składzie pod przewodnictwem prof. Marka Safjana, w którym stwierdzono: »Konstytucja RP pozostaje – z racji swej szczególnej mocy – «prawem najwyższym Rzeczypospolitej Polskiej» w stosunku do wszystkich wiążących Rzeczpospolitą Polską umów międzynarodowych, do których zaliczają się także umowy stanowiące podstawę przekazania kompetencji «w niektórych sprawach». Pierwszeństwo prawa unijnego (art. 91 ust. 3) dotyczy tylko ustaw, nie Konstytucji” - głosi oświadczenie TK.
Źródło: Wyrok Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej z 18 grudnia 2025 r. - sygn. C-448/23 (Komisja Europejska przeciw Polsce).