Sąd okręgowy wydał wyrok w sporze między ZUS a emerytem, tak jakby nie było Trybunału Konstytucyjnego. Dlaczego to jest niekorzystne finansowo dla emeryta? Bo na podstawie wyroku TK z 4 czerwca 2024 r. (o którym jest artykuł) emeryt może otrzymać podwyżkę o 1000 zł bieżącej emerytury (średnio) i wyrównanie do 60 000 – 64 000 zł (średnio). W przypadku przyjęcia fikcji, że nie ma wyroku TK z 4 czerwca 2024 r. (i TK zostaje wyręczony przez sąd okręgowy), kwoty są niższe. Sądy okręgowe nie mają takich możliwości jak TK.
Na początku artykułu odpowiedź dlaczego sądy okręgowe uważają, że mogą zastąpić Trybunał Konstytucyjny. To efekt jednej z wykładni polskiej Konstytucji. Mówi, że nie tylko TK, ale i każdy sąd może oceniać Konstytucję RP. To tzw. „rozproszona kontrola konstytucyjności”. Według jej zasad sąd cywilny może samodzielnie oceniać (bez TK), czy dany przepis jest zgodny z Konstytucją.
I tak robią niektóre sądy co do wyroku TK z 4 czerwca 2024 r.
Brak publikacji wyroku TK z 4 czerwca 2024 r. wyklucza możliwość rekompensat dla 200 000 ludzi - nie wszyscy dadzą radę pójść do sądu
Rząd odmówił publikacji wyroku z 4 czerwca 2024 r., co związało ręce ZUS w zakresie naprawy krzywdy około 150 000 – 200 000 (niektóre szacunki są jeszcze wyższe) emerytów. Więc sądy okręgowe na różne sposoby próbują ratować sytuację. Przypomnijmy, że chodzi o pomniejszanie emerytury powszechnej o wypłaty z emerytur wcześniejszych. Jeden ze sposobów ratowania sytuacji przez sądy, to bezpośrednie stosowanie konstytucji.
Przykład
WYROK z 15 stycznia Sądu Okręgowego w Częstochowie IV Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych, sygn. akt IV U 1089/24
Przewodniczył składowi sędziowskiemu: Sędzia Sądu Okręgowego Marek Przysucha.
Sprawa przeciwko ZUS o ustalenia wysokości emerytury. ZUS przegrywa sprawę.
Wyrok? Sąd Okręgowy w Częstochowie ustala wysokość emerytury W. Z. z pominięciem art. 25 ust. 1b ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz.U.z 2024 roku, poz. 1631 ze zm.) poczynając od 1 października 2024 roku. Z punktu widzenia emerytki to jest dopiero od 1 października 2024 r.
Emerytka wygrywa w sądzie okręgowym z ZUS (jeszcze nieprawomocnie) i traci pieniądze
I teraz kluczowe pytanie. Dlaczego ten wyrok jest niekorzystny? Emerytura jest podniesiona. Tak, ale od 1 października 2024 r.
Emerytka została poszkodowana zaś w 2017 r. Wtedy ZUS obniżył jej emeryturę. Jak to wygląda w liczbach? W uzasadnieniu wyroku czytamy jak to w 2017 r. ZUS obliczył wysokość emerytury. Zsumował 1.444,15 zł i zwaloryzowany kapitał początkowy wynoszącą 484.297,27 zł. Od tej sumy odjął sumę kwot pobranych wcześniej emerytur wynoszącą aż 111.247,72 zł. ZUS tą kwotę podzielił przez średnie dalsze trwanie życia (249,9 miesiąca). Wynik? Emerytura 1.498,57 zł brutto miesięcznie. Ta emerytura była niższa od wcześniejszej więc ZUS zawiesił jej wypłatę.
Polecamy VAT 2025. Podatki część 2
Jakie są negatywne skutki rozproszonej kontroli konstytucyjności?
Sądy okręgowe mają ograniczone możliwości wypłaty wyrównania z mocą wsteczną. W przypadku powołanego jako przykład wyroku komplikuje sprawę to, że emerytka prawdopodobnie ostatecznie nie skorzystała z emerytury wyliczonej jej przez ZUS. Więc sądowi trudno byłoby wypłacić wyrównanie.
Dodatkowo prawdopodobnie emerytka złożyła wniosek o ponowne obliczenie świadczenia emerytalno-rentowego, zgodnie z wyrokiem Trybunału Konstytucyjnego z 4 czerwca 2024 r. bez składania wniosku o wyrównanie.
Nawet, gdyby emerytka przyjęła wyliczenia ZUS, to regułą jest wyrównywanie wsteczne emerytur tylko 3 lata wstecz. I tym się różni wyrok TK z 4 czerwca 2024 r. od wyroku sądu okręgowego albo apelacyjnego w takich sporach z ZUS jako powołany jako przykład - wyrok TK zakładał pełne wyrównanie wsteczne.