Od 1 stycznia 2025 r. weszła w życie ustawa zmieniająca ustawę o rencie socjalnej. Zmiana ta była dość istotna, bowiem nowelizacja wprowadziła nowy dodatek – tak zwany dodatek dopełniający. Komu przysługuje, na jakich zasadach i ile wynosi?
- Czym jest dodatek dopełniający i komu przysługuje?
- Od kiedy można starać się o dodatek dopełniający?
- Jaka jest wysokość dodatku dopełniającego?
- Uwaga na pułapki – dodatek dopełniający nie może być łączony z niektórymi świadczeniami
- Nie zgadzam się z decyzją ZUS co do dodatku dopełniającego – co mogę zrobić?
Czym jest dodatek dopełniający i komu przysługuje?
Dodatek dopełniający jest świadczeniem finansowym, czyli przysługuje w wypłacie określonej kwoty pieniężnej. Jest wypłacany comiesięcznie, w formie przelewu lub przekazu pieniężnego. Dodatek ten przysługuje szczególnej kategorii osób, to jest uprawnionym do renty socjalnej, którzy posiadają orzeczenie o całkowitej niezdolności do pracy i niezdolności do samodzielnej egzystencji (warunki muszą być spełnione łącznie). Świadczenie to ma zapewnić osobom niepełnosprawnym większą stabilność finansową przy ograniczonych możliwościach samodzielnego zarobkowania. Założenie jest takie, że świadczenie to może ułatwić uprawnionym dostęp do płatnej opieki medycznej i rehabilitacji, a także specjalistycznego żywienia oraz środków higieny, aczkolwiek nie jest weryfikowany faktyczny sposób jego wykorzystania. Dodatek będzie wypłacany opiekunowi prawnemu osoby uprawnionej, jeżeli taki opiekun został ustanowiony. Gdyby zaś osoba uprawniona ze względu na swój stan, nie mogła samodzielnie odbierać świadczenia oraz nie miała opiekuna prawnego, to będzie ono wypłacane opiekunowi faktycznemu, który składa w tym zakresie stosowne oświadczenie wobec wójta, burmistrza lub prezydenta miasta właściwego ze względu na miejsce zamieszkania lub pobytu uprawnionego do dodatku.
- Całkowita niezdolność do pracy – całkowicie niezdolnymi do pracy są osoby, które utraciły możliwość wykonywania jakiejkolwiek pracy zarobkowej. Niezdolność do pracy orzeka się na okres nie dłuższy niż 5 lat, jeżeli według wiedzy medycznej nie ma rokowań odzyskania zdolności do pracy z upływem tego okresu.
- Niezdolność do samodzielnej egzystencji – oznacza ona takie naruszenie sprawności organizmu, które powoduje konieczność stałej lub długotrwałej opieki i pomocy innej osoby w zaspokajaniu podstawowych potrzeb życiowych, takich jak poruszanie się, samoobsługa i komunikacja.
- Renta socjalna – to świadczenie przysługuje pełnoletnim osobom całkowicie niezdolnym do pracy, jeżeli niezdolność ta powstała przed ukończeniem 18. roku życia lub przed ukończeniem 25. roku życia w trakcie nauki (szkolnej lub na studiach), lub podczas studiów doktoranckich. Nie jest wypłacane z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, a finansowane z Funduszu Solidarnościowego jako forma wsparcia.
W powyższym zakresie orzekają lekarze orzecznicy ZUS.
Od kiedy można starać się o dodatek dopełniający?
Dodatek dopełniający został ustanowiony ustawą z dnia 27 września 2024 r. o zmianie ustawy o rencie socjalnej oraz niektórych innych ustaw, która weszła w życie 1 stycznia 2025 r. Wnioski można było składać właśnie od 01.01.2025 r., aczkolwiek pierwsze świadczenia były wypłacane od maja 2025 r., choć z wyrównaniem dla tych, którzy wcześniej składali wnioski. Wnioski o świadczenie można oczywiście nadal cały czas składać, o ile spełnione są warunki dla przyznania dodatku dopełniającego.
Jaka jest wysokość dodatku dopełniającego?
Dodatek dopełniający wynosi po marcowej waloryzacji z 2025 roku 2.610,72 zł. Przy tym jest to kwota brutto, z której są potrącane składki na ubezpieczenie zdrowotne i zaliczki na podatek, a samo świadczenie jest wolne od zajęć w postępowaniach egzekucyjnych. Kwota dodatku podlega waloryzacji w marcu.
Dodatek nie zawsze przysługuje w pełnej wysokości lub w ogóle nie przysługuje. Warto pamiętać, że nowelizacja ustawowa przewidywała, że:
- Co do zasady, renta socjalna oraz dodatek dopełniający nie przysługują za okres tymczasowego aresztowania lub odbywania kary pozbawienia wolności;
- Jednakże osobie tymczasowo aresztowanej lub odbywającej karę pozbawienia wolności, samotnie gospodarującej, nieposiadającej innego przychodu i niemającej prawa do renty rodzinnej, która jest właścicielem lokalu mieszkalnego (domu jednorodzinnego), której przysługuje spółdzielcze prawo do lokalu lub która jest najemcą lokalu mieszkalnego wchodzącego w skład mieszkaniowego zasobu gminy, innych jednostek samorządu terytorialnego albo stanowiącego własność Skarbu Państwa lub państwowych osób prawnych, może być wypłacane 50 % kwoty renty socjalnej oraz 50 % kwoty dodatku dopełniającego, jeżeli zobowiąże się pisemnie, że z kwoty tej będzie dokonywała opłat z tytułu czynszu lub innych należności za lokal mieszkalny (dom jednorodzinny), a w lokalu (domu jednorodzinnym) nie przebywają inne osoby.
Uwaga na pułapki – dodatek dopełniający nie może być łączony z niektórymi świadczeniami
Dodatek dopełniający nie przysługuje łącznie z niektórymi świadczeniami albo może być obniżony. Przykładowo, jeżeli uprawniony do renty socjalnej i dodatku dopełniającego będzie w zbiegu z prawem do renty rodzinnej, to kwota renty rodzinnej oraz dodatku dopełniającego ulegnie obniżeniu takiemu, aby łączna kwota obu świadczeń nie przekraczała 300 % kwoty najniższej renty z tytułu całkowitej niezdolności do pracy (jest to 1.878,91 zł brutto, zatem 300% to będzie kwota 5.636,73 zł). Kwota obniżonej renty socjalnej nie może być niższa niż 10% kwoty najniższej renty z tytułu całkowitej niezdolności do pracy. Natomiast prawo do dodatku dopełniającego ulega zmniejszeniu lub zostanie zawieszone wraz z prawem do renty socjalnej w przypadku osiągania przychodu z tytułu działalności gospodarczej podlegającej obowiązkowemu ubezpieczeniu w ZUS, zgodnie z art. 104 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. Dodatek nie może też być łączony z rentą z tytułu niezdolności do pracy z ZUS czy świadczeniem uzupełniającym.
Nie należy mylić dodatku dopełniającego ze świadczeniem uzupełniającym. Świadczenie uzupełniające przysługuje w wysokości do 500 zł i jest również świadczeniem miesięcznym, które jednak przysługuje na innych warunkach, bo dla osoby, która (warunki trzeba spełnić łącznie):
- ukończyła 18 lat,
- jest niezdolna do samodzielnej egzystencji,
- nie jest uprawniona do świadczenia pieniężnego finansowanego ze środków publicznych (np. emerytury, renty, zasiłku stałego albo zasiłku okresowego o charakterze innym niż jednorazowe ani nie jest uprawniona do świadczenia z zagranicznej instytucji właściwej do spraw emerytalno-rentowych), albo jest uprawniona do tych świadczeń, ale ich łączna wysokość brutto nie przekracza 2552,39 zł,
- ma polskie obywatelstwo, prawo pobytu lub prawo stałego pobytu w Polsce, jeśli jest obywatelem jednego z państw członkowskich Unii Europejskiej albo Europejskiego Porozumienia o Wolnym Handlu (EFTA) – strony umowy o Europejskim Obszarze Gospodarczym lub Konfederacji Szwajcarskiej, lub ma zalegalizowany pobyt w Polsce (jeśli jest obywatelem państwa spoza UE albo EFTA),
- zamieszkuje w Polsce.
Nie zgadzam się z decyzją ZUS co do dodatku dopełniającego – co mogę zrobić?
Jeżeli nie zgadzasz się z decyzją ZUS dotyczącą dodatku dopełniającego (np. nie przyznano dodatku, odebrano lub zawieszono prawo do niego), masz prawo odwołać się od takiej decyzji, jak od każdej innej wydawanej przez ZUS i na podobnych zasadach. Odwołanie trzeba złożyć w terminie 30 dni do właściwego sądu ubezpieczeń społecznych za pośrednictwem placówki ZUS, która wydała decyzję. W treści decyzji ZUS powinno być zawarte w tym zakresie stosowne pouczenie o prawie odwołania.
Ustawa z dnia 27 września 2024 r. o zmianie ustawy o rencie socjalnej oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. z 2024 r., poz. 1615).