Ustawa, która ma na celu zapewnienie ochrony prawnej ofiarom przemocy domowej
Ustawa z dnia 30 kwietnia 2020 r. o zmianie ustawy – Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw nowelizuje w szczególności ustawę z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (Dz.U. z 2019 r. poz. 1460, z późn. zm.), ustawę z dnia 6 kwietnia 1990 r. o Policji (Dz. U z 2020 r. poz.360) oraz ustawę z dnia 24 sierpnia 2001 r. o Żandarmerii Wojskowej i wojskowych organach porządkowych (Dz. U. z 2019 r. poz.518 i 730), weszła w życie 30 listopada 2020 roku.
Powyższa ustawa ma na celu zapewnienie ochrony prawnej osobom doznającym przemocy w rodzinie poprzez wprowadzenie instrumentów prawnych, które pozwolą na szybkie odizolowanie sprawcy od osoby dotkniętej przemocą. Aktualnie było to możliwe jedynie po decyzji sądu, a oczekiwanie na nią trwało wiele tygodni, czasami miesięcy. W tym czasie ofiary przemocy zmuszone były do życia pod jednym dachem z prześladowcą lub szukały schronienia poza własnym domem.
Zwiększone uprawnienia Policji w zakresie pomocy osobom doznającym przemocy w rodzinie
W myśl nowych przepisów szybka procedura ma być zapewniona m.in. dzięki temu, że funkcjonariusz Policji podejmujący interwencję będzie miał prawo wydać wobec osoby stosującej przemoc w rodzinie, stwarzającej zagrożenie dla życia lub zdrowia osoby dotkniętej tą przemocą, nakaz natychmiastowego opuszczenia wspólnie zajmowanego mieszkania i jego bezpośredniego otoczenia lub zakaz zbliżania się do mieszkania i jego bezpośredniego otoczenia. Policjant w pierwszej kolejności ocenia, czy osoba stosująca przemoc fizyczną stwarza zagrożenie dla życia lub zdrowia domowników. W szczególności bierze pod uwagę:
- akty przemocy fizycznej w rodzinie;
- wiek osoby dotkniętej przemocą w rodzinie; stosowanie przemocy w rodzinie wobec kobiety w ciąży;
- niepełnosprawność osoby dotkniętej przemocą w rodzinie;
- zależność osoby dotkniętej przemocą w rodzinie od osoby stosującej tę
- przemoc ze względu na stan zdrowia lub jej zaburzenia psychiczne;
- zaburzenia psychiczne tej osoby;
- stan sprawcy związany z użyciem, nadużywaniem lub uzależnieniem od alkoholu, środków odurzających lub substancji psychotropowych, środków zastępczych lub nowych substancji psychoaktywnych;
- kierowane groźby użycia przemocy ze skutkiem bezpośredniego zagrożenia życia lub zdrowia;
- dostęp do niebezpiecznego narzędzia lub broni;
- informacje o dotychczas stosowanej przemocy lub prowadzonych postępowaniach wobec osoby stwarzającej zagrożenie;
- informacje o próbach targnięcia się sprawcy na własne życie lub życie osób wspólnie z nim mieszkających.
Jak czytamy w art. 15aa ust.11 powyższej ustawy, Policja przed wydaniem nakazu lub zakazu ma prawo zażądać dodatkowych informacji od innych instytucji lub organów w celu ustalenia, czy zachodzą przesłanki do wydania nakazu opuszczenia mieszkania lub zakazu zbliżania się do mieszkania oraz jego bezpośredniego otoczenia.
Po wydaniu powyższego nakazu sprawca będzie mógł zabrać z mieszkania niezbędne rzeczy. Nakaz ten będzie egzekwowany, łącznie z możliwością użycia środków przymusu przez funkcjonariuszy Policji.
Nakaz i zakaz będą mogły być wydane nawet jeśli wyłącznym właścicielem mieszkania będzie sprawca. Wówczas osoba, która w nim pozostanie będzie zobowiązana pokrywać opłaty, w tym rachunki za czynsz, prąd, chyba że osoba stosująca przemoc jest względem niej obciążona obowiązkiem alimentacyjnym.
Osobie stosującej przemoc w rodzinie, wobec której wydano nakaz opuszczenia mieszkania lub zakaz zbliżania się do niego, będzie przysługiwać zażalenie do sądu rejonowego, na które ma 3 dni od dnia doręczenia nakazu lub zakazu. Skarżący może domagać się zweryfikowania prawidłowości prowadzenia czynności oraz legalności takiej decyzji. Sąd winien rozpoznać owe zażalenie nie później niż w trzy dni od daty wpływu.
Wydany przez Policję nakaz opuszczenia mieszkania i zakaz zbliżania się do mieszkania oraz jego bezpośredniego otoczenia będzie obowiązywać dwa tygodnie od dnia jego wydania, chyba że na wniosek osoby dotkniętej przemocą sąd przedłuży ten okres w trybie zabezpieczenia.
Sąd może przedłużyć nakaz opuszczenia mieszkania i zakaz zbliżania się do mieszkania oraz jego bezpośredniego otoczenia w sytuacji, gdy udzieli zabezpieczenia w sprawie o zobowiązanie osoby stosującej przemoc w rodzinie do opuszczenia lokalu lub o zakazanie zbliżania się – na podstawie Ustawy o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie, na wniosek osoby dotkniętej przemocą. Co ważne powyższy nakaz straci moc, kiedy wobec sprawcy zostanie zastosowany środek zapobiegawczy w postępowaniu karnym, wszczętym w związku z przemocą w rodzinie.
Przyśpieszone rozpoznanie wniosku o zabezpieczenie w sprawie o przemoc
Orzeczenia sądu zobowiązujące sprawcę przemocy do opuszczenia mieszkania oraz zakazu zbliżania się do mieszkania będą wykonalne już z chwilą ich ogłoszenia. Osoby domagające się zastosowania takich środków zostaną zwolnione z kosztów sądowych.
Wniosek o zabezpieczenie w sprawie o przemoc sąd ma rozstrzygać w 48 godzin od jego wpływu – a decyzja sądu powinna być wykonana w 24 godziny. Na rozpatrzenie całej sprawy sąd ma miesiąc.
Adrianna Migus
Wspólnicy. Malecha Krzemiński Noga Kancelaria Prawnicza sp.j