Właściwość sądu dzieli się na rzeczową i miejscową. Właściwość rzeczowa mówi z jakim rodzajem spraw należy się udać do jakiego sądu. Zasadą jest, że sądem właściwym w pierwszej instancji jest sąd rejonowy. Właściwość miejscowa mówi nam gdzie położony jest sąd właściwy dla rozpoznania sprawy. Właściwość miejscową co do zasady można zmieniać umownie.
Właściwość miejscowa
Właściwość miejscowa dzielimy na właściwość ogólną, właściwość przemienną i właściwość wyłączną. Właściwość ogólna to pewna zasada, którą stosuje się w wypadku braku przepisów szczególnych. Właściwość przemienna pozwala na wybór sądu między kilkoma wskazanymi w ustawie. Natomiast właściwość wyłączna wskazuje konkretny sąd do którego należy wnieść pozew.
Właściwość wyłączna
Wiemy już, że właściwość wyłączna to rodzaj właściwości miejscowej. Kodeks postępowania cywilnego podaje pięć sytuacji, w których mamy do czynienia z właściwością wyłączną.
Powództwa dotyczące nieruchomości wytacza się tylko i wyłącznie przed sąd położenia nieruchomości. Jeżeli zatem sprawa dotyczy zasiedzenia nieruchomości położonej w Olsztynie wyłącznie właściwym będzie sąd właściwy dla miejscowości Olsztyn.
Sprawy związane z dziedziczeniem wytacza się przed sąd ostatniego miejsca zamieszkania spadkodawcy.
Zmarł Mariusz J. przed śmiercią mieszkający w Zielonej Górze. Sprawa o stwierdzenie nabycia spadku będzie toczyć się przed sądem w Zielonej Górze mimo, że wszyscy spadkobiercy pochodzą z Gorzowa Wielkopolskiego.
Sprawy z członkostwa w spółdzielni, stowarzyszeniu lub spółce wytacza się przed sąd siedziby spółki.
Mieszkający w Warszawie Hubert O. zaskarżył uchwałę zgromadzenia wspólników spółki A. sp. z o.o.. Spółka A. ma siedzibę w Katowicach zatem właściwym do rozstrzygnięcia będzie sprawy będzie sąd z Katowic.
Wyłącznie właściwy jest również sąd w sprawach małżeńskich. Sądem tym jest sąd ostatniego wspólnego miejsca zamieszkania małżonków. Pod warunkiem jednak, że chociaż jedno z małżonków nadal mieszka w jego okręgu. Gdy taka sytuacja nie ma miejsca wtedy wyłącznie właściwym jest sąd miejsca zamieszkania pozwanego. A gdy i takiej podstawy nie ma sąd miejsca zamieszkania powoda.
W wyniku kłótni małżeńskiej Bartosz D. wyprowadził się od swojej żony Justyny D. Wyjechał z Suwał i przeprowadził się do swojej rodziny w Lublinie. Po roku czasu Justyna D. wystąpiła do sądu o rozwód. W tym wypadku właściwym będzie Sąd Okręgowy w Suwałkach bowiem tam ostatnio wspólnie mieszkali małżonkowie a Justyna D. nadal tam mieszka.
W sprawach między rodzicami a dziećmi sprawy wytacza się przed sąd właściwy ze względu na miejsce zamieszkania powoda.
Umowa prorogacyjna
Umowa prorogacyjna to inaczej umowa o właściwość sądu. Zgodnie z postanowieniami kodeksu postępowania cywilnego strony mogą wybrać sąd właściwy do rozstrzygania sporów między nimi. Jednakże umowy taką nie można zmienić właściwości wyłącznej