Od 1 kwietnia 2025 r. rosną kwoty jednorazowych odszkodowań z tytułu wypadków przy pracy oraz chorób zawodowych. Za każdy procent stałego lub długotrwałego uszczerbku na zdrowiu ZUS wypłaci 1636 zł. To o 205 zł więcej niż dotychczas.
- Jednorazowe odszkodowanie z ZUS z tytułu wypadku przy pracy lub choroby zawodowe - przeciętnie ok. 9 tys. zł
- Kto może otrzymać takie jednorazowe odszkodowanie
- Ile wynosi jednorazowe odszkodowanie - zmiany od 1 kwietnia 2025 r.
- Kwoty odszkodowań - podstawa prawna
- ZUS wypłaca jednorazowe odszkodowanie na wniosek
- Jak się ustala stopień uszczerbku na zdrowiu
- Jak się wylicza wysokość jednorazowego odszkodowania
- Kiedy jednorazowe odszkodowanie się nie należy
Jednorazowe odszkodowanie z ZUS z tytułu wypadku przy pracy lub choroby zawodowe - przeciętnie ok. 9 tys. zł
Jednorazowe odszkodowanie z tytułu wypadku przy pracy lub choroby zawodowej jest najczęściej wypłacanym świadczeniem wypadkowym. W 2024 roku ZUS przyznał 43,9 tys. jednorazowych odszkodowań, które łącznie wyniosły blisko 408,5 mln zł. W województwie kujawsko-pomorskim wypłacono 3,1 tys. odszkodowań na kwotę 25,8 mln zł. Przeciętna wysokość odszkodowania w całej Polsce wyniosła w ubiegłym roku 9,3 tys. zł, natomiast w naszym regionie 8,3 tys. zł - informuje Krystyna Michałek, regionalna rzeczniczka prasowa ZUS w województwie kujawsko-pomorskim.
Kto może otrzymać takie jednorazowe odszkodowanie
O jednorazowe odszkodowanie z ZUS-u mogą ubiegać się osoby objęte ubezpieczeniem wypadkowym, które w wyniku wypadku przy pracy lub choroby zawodowej doznały uszczerbku na zdrowiu. W niektórych sytuacjach możliwe jest otrzymanie odszkodowania nawet dwukrotnie, jeśli stan zdrowia pogorszył się o co najmniej 10 proc. i jest następstwem wcześniejszego wypadku przy pracy lub choroby zawodowej. Prawo do odszkodowania przysługuje również uprawnionym członkom rodziny ubezpieczonego, który zmarł w wyniku wypadku przy pracy lub choroby zawodowej.
Zdarzają się również wyjątkowe sytuacje, w których ZUS wypłaca odszkodowanie osobom, za które nie odprowadzana jest składka wypadkowa. Dotyczy to na przykład ucznia, który uległ wypadkowi podczas lekcji wychowania fizycznego. W takiej sytuacji wypłata odszkodowania zależy od tego, czy w wyniku wypadku zostanie orzeczona całkowita niezdolność do pracy. Jeśli lekarz orzecznik ZUS ustali jedynie uszczerbek na zdrowiu, bez stwierdzenia całkowitej niezdolności do pracy, ZUS nie wypłaci odszkodowania. Wypadki w szczególnych okolicznościach dotyczą nie tylko uczniów, ale także ławników w sądzie czy wolontariuszy. Mogą to być również sytuacje, w których ratujemy życie i zdrowie innych, stawiając czoła grożącemu niebezpieczeństwu, takiemu jak powódź czy pożar – wyjaśnia Krystyna Michałek.
Ile wynosi jednorazowe odszkodowanie - zmiany od 1 kwietnia 2025 r.
Wysokość jednorazowego odszkodowania jest corocznie aktualizowana i uzależniona od procentowego uszczerbku na zdrowiu, który ustala lekarz orzecznik lub komisja lekarska ZUS. Każdy procent stałego lub długotrwałego uszczerbku na zdrowiu odpowiada 20 proc. przeciętnego wynagrodzenia. Od 1 kwietnia 2024 r. do 31 marca 2025 r. za 1% uszczerbku na zdrowiu ZUS wypłacał 1431 zł.
Natomiast podwyższone stawki weszły w życie 1 kwietnia 2025 roku i będą obowiązywać do 31 marca 2026 roku. Ubezpieczony od kwietnia 2025 r. otrzymywać powinien 1636 zł za każdy procent stałego lub długotrwałego uszczerbku na zdrowiu. Przykładowo: jeśli lekarz orzecznik ustali 5-procentowy uszczerbek, odszkodowanie wyniesie 8 180 zł.
Z tytułu orzeczenia o całkowitej niezdolności do pracy oraz niezdolności do samodzielnej egzystencji ubezpieczonego, kwota jednorazowego odszkodowania od kwietnia br wynosi 28 636 zł.
W przypadku, gdy do jednorazowego odszkodowania uprawniony jest małżonek lub dziecko zmarłego ubezpieczonego lub rencisty, wypłacona zostanie kwota 147 271 zł.
Natomiast jeśli do świadczenia uprawniony jest inny członek rodziny, odszkodowanie wyniesie 73 635 zł.
W sytuacji, gdy prawo do zadośćuczynienia mają równocześnie małżonek oraz jedno lub więcej dzieci zmarłego ubezpieczonego lub rencisty, kwota ta wyniesie 147 271 zł, a dodatkowo zwiększy się o 28 636 zł na każde z tych dzieci. Łączna kwota odszkodowania będzie następnie dzielona w równych częściach między uprawnionych.
Kwota 28 636 zł jest przyznawana w sytuacji, gdy obok małżonka lub dzieci, prawo do niej mają również inni członkowie rodziny zmarłego. Mogą to być na przykład rodzice, macocha lub ojczym, o ile w dniu śmierci osoby, po której przysługuje odszkodowanie, prowadzili z nią wspólne gospodarstwo domowe lub jeśli zmarły bezpośrednio przed śmiercią przyczyniał się do ich utrzymania. Każdy z tych członków rodziny może otrzymać tę kwotę, niezależnie od odszkodowania przysługującego małżonkowi lub dzieciom.
Kwoty odszkodowań - podstawa prawna
Aktualne kwoty jednorazowych odszkodowań z tytułu uszczerbku na zdrowiu spowodowanego wypadkiem przy pracy lub chorobą zawodową są zawarte Obwieszczenie Ministra Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej z 28 lutego 2025 r. w sprawie wysokości kwot jednorazowych odszkodowań z tytułu wypadku przy pracy lub choroby zawodowej w okresie od dnia 1 kwietnia 2025 r. do dnia 31 marca 2026 r. (M.P. 2025 poz. 222).
W okresie od 1 kwietnia 2025 r. do 31 marca 2026 r. kwoty jednorazowych odszkodowań z tytułu wypadku przy pracy lub choroby zawodowej, o których mowa w art. 12 i art. 14 ust. 1–4 ustawy z dnia 30 października 2002 r. o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych, zwanej dalej „ustawą”, wynoszą:
1636 zł za każdy procent stałego lub długotrwałego uszczerbku na zdrowiu (art. 12 ust. 1 ustawy);
1636 zł za każdy procent stałego lub długotrwałego uszczerbku na zdrowiu, z tytułu zwiększenia tego uszczerbku co najmniej o 10 punktów procentowych (art. 12 ust. 2 ustawy);
28 636 zł z tytułu orzeczenia całkowitej niezdolności do pracy oraz niezdolności do samodzielnej egzystencji ubezpieczonego (art. 12 ust. 3 ustawy);
28 636 zł z tytułu orzeczenia całkowitej niezdolności do pracy oraz niezdolności do samodzielnej egzystencji wskutek pogorszenia się stanu zdrowia rencisty (art. 12 ust. 4 ustawy);
147 271 zł, jeżeli do jednorazowego odszkodowania jest uprawniony małżonek lub dziecko zmarłego ubezpieczonego lub rencisty (art. 14 ust. 1 pkt 1 ustawy);
73 635 zł, jeżeli do jednorazowego odszkodowania jest uprawniony członek rodziny zmarłego ubezpieczonego lub rencisty inny niż małżonek lub dziecko (art. 14 ust. 1 pkt 2 ustawy);
147 271 zł, jeżeli do jednorazowego odszkodowania są uprawnieni równocześnie małżonek i jedno lub więcej dzieci zmarłego ubezpieczonego lub rencisty, oraz 28 636 zł z tytułu zwiększenia tego odszkodowania przysługującego na każde z tych dzieci (art. 14 ust. 2 pkt 1 ustawy);
147 271 zł, jeżeli do jednorazowego odszkodowania jest uprawnionych równocześnie dwoje lub więcej dzieci zmarłego ubezpieczonego lub rencisty, oraz 28 636 zł z tytułu zwiększenia tego odszkodowania przysługującego na drugie i każde następne dziecko (art. 14 ust. 2 pkt 2 ustawy);
28 636 zł, jeżeli obok małżonka lub dzieci do jednorazowego odszkodowania są uprawnieni równocześnie inni członkowie rodziny zmarłego ubezpieczonego lub rencisty, każdemu z nich niezależnie od odszkodowania przysługującego małżonkowi lub dzieciom (art. 14 ust. 3 ustawy);
73 635 zł, jeżeli do jednorazowego odszkodowania są uprawnieni tylko członkowie rodziny inni niż małżonek lub dzieci zmarłego ubezpieczonego lub rencisty, oraz 28 636 zł z tytułu zwiększenia tego odszkodowania przysługującego na drugiego i każdego następnego uprawnionego (art. 14 ust. 4 ustawy).
ZUS wypłaca jednorazowe odszkodowanie na wniosek
Po zakończeniu leczenia i rehabilitacji ubezpieczony składa wniosek o jednorazowe odszkodowanie, dołączając zaświadczenie o stanie zdrowia (druk OL-9) oraz dokumentację medyczną do swojego płatnika składek, na przykład pracodawcy lub zleceniodawcy. Następnie płatnik składek gromadzi niezbędne dokumenty i przekazuje je w całości do ZUS. Lekarz orzecznik lub komisja lekarska ZUS ocenia stopień uszczerbku oraz jego związek z wypadkiem. Przyznanie lub odmowa przyznania tego świadczenia oraz ustalenie jego wysokości odbywa się na podstawie decyzji ZUS. Zakład wydaje tę decyzję w ciągu 14 dni od uprawomocnienia się orzeczenia Lekarza orzecznika, w ciągu 14 dni od wydania orzeczenia przez komisję lekarską ZUS lub wyjaśnienia ostatniej okoliczności niezbędnej do podjęcia decyzji. Następnie ZUS wypłaca odszkodowanie w terminie 30 dni od dnia wydania decyzji.
Dokumenty niezbędne do wypłaty odszkodowania to:
1) Protokół ustalenia okoliczności i przyczyn wypadku przy pracy, który sporządza pracodawca (w przypadku wypadku przy pracy ubezpieczonego zatrudnionego na podstawie umowy o pracę).
2) Karta wypadku wraz z załącznikami. Jeśli wypadkowi ulegnie osoba zatrudniona na podstawie innej umowy niż umowa o pracę np. na podstawie umowy zlecenia lub umowy agencyjnej postępowanie powypadkowego należy do obowiązków podmiotu, na rzecz którego wykonana była praca. W przypadku osoby prowadzącej pozarolniczą działalność lub współpracującej z taką osobą albo zatrudnionej na podstawie umowy uaktywniającej postępowanie powypadkowe przeprowadzi, właściwy ze względu na siedzibę prowadzenia działalności Zakład Ubezpieczeń Społecznych.
3) Prawomocny wyrok sądu pracy.
4) Decyzja o stwierdzeniu choroby zawodowej wydana przez państwowego inspektora sanitarnego.
Natomiast dokumenty niezbędne do ustalenia prawa do jednorazowego odszkodowania po zmarłym, to m.in.:
- Dokument stwierdzający datę urodzenia i datę zgonu osoby, po której ma być przyznane jednorazowe odszkodowanie.
- Dokument potwierdzający stopień pokrewieństwa (powinowactwa) z osobą zmarłą.
- Odpis skrócony aktu małżeństwa, jeżeli o świadczenie ubiega się wdowa lub wdowiec.
- Zaświadczenie o stanie zdrowia dziecka, wystawione przez lekarza prowadzącego leczenie, jeżeli przyznanie odszkodowania uzależnione jest od ustalenia niezdolności do pracy.
- Zaświadczenie o uczęszczaniu do szkoły, jeżeli dziecko ukończyło 16 lat.
- Dokument o ustaleniu prawa do alimentów na podstawie wyroku sądu lub ugody w odniesieniu do rodziców, osoby przysposabiającej, macochy, ojczyma (jeżeli nie pozostawali we wspólnym gospodarstwie lub osoba zmarła nie przyczyniała się do ich utrzymania).
Jak się ustala stopień uszczerbku na zdrowiu
Stopień uszczerbku na zdrowiu i jego związek z wypadkiem przy pracy lub chorobą zawodową ustala lekarz orzecznik lub komisja lekarska ZUS po tym, jak pacjent zakończy leczenie i rehabilitację. - Po analizie wniosku i dołączonej dokumentacji oraz ewentualnym wyjaśnieniu dodatkowych okoliczności jako ZUS wydajemy decyzję. Mamy na to 14 dni od otrzymania orzeczenia lekarza orzecznika lub komisji lekarskiej ZUS bądź od wyjaśnienia ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji. Odszkodowanie wypłacamy w ciągu 30 dni od wydania decyzji – wyjaśnia rzeczniczka.
Jak się wylicza wysokość jednorazowego odszkodowania
Wysokość jednorazowego odszkodowania to 20% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia za każdy procent stałego lub długotrwałego uszczerbku na zdrowiu. Od 1 kwietnia kwota ta wynosi 1636 zł. Dla przykładu: osoba, u której zostanie stwierdzone 5% uszczerbku na zdrowiu, otrzyma 8180 zł brutto (5 x 1636 zł). Nowa wysokość jednorazowych odszkodowań obowiązuje do 31 marca 2026 r.
Kiedy jednorazowe odszkodowanie się nie należy
Są sytuacje, gdy jednorazowe odszkodowanie się nie należy. Jest tak, gdy to osoba poszkodowana spowodowała wypadek przez to, że naruszyła przepisy bhp umyślnie lub na skutek rażącego niedbalstwa, i gdy zostało to udowodnione. Pieniędzy nie dostanie również osoba, która znajdowała się pod wpływem alkoholu lub substancji psychoaktywnych i przyczyniła się w znacznym stopniu do spowodowania wypadku. Nie dotyczy to wypadków ze skutkiem śmiertelnym.
Krystyna Michałek, regionalna rzeczniczka prasowa ZUS w województwie kujawsko-pomorskim