Dane osobowe
Dane osobowe rozumiane są jako informacje dotyczące zidentyfikowanej lub możliwej do zidentyfikowania osoby fizycznej. Jej tożsamość można określić bezpośrednio lub pośrednio, w szczególności przez powołanie się na numer identyfikacyjny lub jeden albo kilka specyficznych czynników określających jej cechy umysłowe, fizyczne, fizjologiczne, społeczne, kulturowe lub ekonomiczne. Do kategorii danych osobowych należą m.in. adres zamieszkania i zameldowania, data i miejsce urodzenia, numer telefonu, adres e-mail, adres strony www, numer komunikatora (gadu-gadu, skype), numery PESEL i NIP, miejsce pracy, itp. Dane osobowe dzieli się na: zwykłe (czyli takie, które umożliwiają kontakt z daną osobą) oraz wrażliwe (tzn. sensytywne, określające pochodzenie etniczne, poglądy religijne lub polityczne, dotyczące stanu zdrowia, orientacji seksualnej, nałogach, informacja o karalności).
Oświadczenie negatywne, np.: oświadczenie o niekaralności także stanowi dane wrażliwe.
Zakres danych osobowych, jakich może żądać zatrudniający w procesie rekrutacji, jest wyraźnie wskazany w art. 221 ustawy – kodeks pracy. Pracodawca może domagać się informacji o: imieniu (imionach) i nazwisku, imionach rodziców, dacie urodzenia, miejscu zamieszkania (adres do korespondencji), wykształceniu, przebiegu dotychczasowego zatrudnienia. Wskazany katalog jest katalogiem zamkniętym, co oznacza, że bez uzyskania zgody aplikującego pracodawca nie ma prawa pytać o inne rzeczy. Minister pracy i polityki społecznej w rozporządzeniu w sprawie zakresu prowadzenia przez pracodawców dokumentacji w sprawach związanych ze stosunkiem pracy oraz sposobu prowadzenia akt osobowych pracownika doprecyzował, jakich dokumentów może domagać się pracodawca. Należą do nich wypełniony kwestionariusz osobowy osoby ubiegającej się o zatrudnienie, świadectwa pracy z poprzednich miejsc zatrudnienia lub innych dokumenty potwierdzające okresy zatrudnienia, obejmujące okresy pracy przypadające w roku kalendarzowym, w którym pracownik ubiega się o zatrudnienie, dokumenty potwierdzające kwalifikacje zawodowe, wymagane do wykonywania pracy, o którą się stara kandydat, orzeczenie lekarskie stwierdzające brak przeciwwskazań zdrowotnych do pracy na określonym stanowisku, inne dokumenty, jeżeli obowiązek ich przedłożenia wynika z odrębnych przepisów.
Zgoda kandydata
Podstawową zasadą przeprowadzanego procesu rekrutacji jest uzyskanie zgody ze strony jego uczestnika. Zgoda taka powinna być wyrażona w sposób jasny, nie może być domniemana ani dorozumiana. Powinna zostać udzielona dobrowolnie, przed przystąpieniem do procesu rekrutacji. Zgoda jest oświadczeniem woli pozwalającym na przetwarzanie danych osobowych. Kandydat wyraża zgodę tylko dla potrzeb jednego, konkretnego procesu rekrutacyjnego, w określonej firmie. Pracodawca nie może swobodnie dysponować otrzymanym cv, np.: przekazać go innej firmie. Rekomendacja kandydata drugiej firmie wymaga poinformowania go o tym lub otrzymania jego pisemnej zgody. Zazwyczaj jest ona umieszczana bezpośrednio na dokumentach aplikacyjnych (życiorysie i liście motywacyjnym) i potwierdzana podpisem.
Klauzula o ochronie danych osobowych: „Wyrażam zgodę na przetwarzanie danych osobowych zawartych w mojej ofercie dla potrzeb procesu rekrutacji, zgodnie z ustawą o ochronie danych osobowych z dnia 29.08.1997 r. (t.j. Dz.U. 2002 r. Nr 101 poz. 926 r. z późn. zm.)”.
Mimo udzielenia zgody przez kandydata, zatrudniający nie zyskuje uprawnienia do żądania informacji innych niż wymienione w ustawie. Samo przesłanie pracodawcy dokumentów aplikacyjnych nie jest wystarczające dla wzięcia udziału w procedurze. Warunkiem rozpatrzenia danej aplikacji jest opatrzenie jej klauzulą.
Zdjęcie
Z uregulowań ustawy nie wynika uprawnienie przyszłego pracodawcy do domagania się zdjęcia kandydata. Ze zdjęcia zatrudniający czerpie bowiem szereg dodatkowych wiadomości (wygląd, niepełnosprawność), do których żądania nie jest uprawniony. Kandydat może jednak samodzielnie zdecydować o dołączeniu do aplikacji zdjęcia. Może być wykorzystane tylko w celu mającym bezpośredni związek z procesem rekrutacji. Nie może być udostępniane osobom trzecim. Naruszenie tego ograniczenia rodzi negatywne konsekwencje po stronie pracodawcy, który może zostać narażony na zarzut naruszenia wizerunku. Wizerunek, jako dobro osobiste, podlega ochronie na podstawie ustawy – kodeks cywilny. Inaczej sytuacja kształtuje się pomiędzy stronami stosunku pracy. W uzasadnionych sytuacjach pracodawca może żądać od pracownika zdjęcia, np. w celu wydania legitymacji służbowej, identyfikatora lub karty magnetycznej uprawniającej do wejścia do budynku pracy.
Zobacz również: Przetwarzanie danych osobowych pracowników i kandydatów do pracy
Referencje
Pracodawca nie jest także uprawniony do żądania referencji. Niedopuszczalne jest zaciąganie informacji o kandydacie przez samego zatrudniającego u poprzednich pracodawców, bez wiedzy i zgody zainteresowanego. Pracodawca nie ma więc możliwości potwierdzenia treści życiorysu u wymienionych w nim poprzednich pracodawców. Takie zachowanie również może być kwalifikowane jako naruszenie dóbr osobistych.
Zaświadczenie o niekaralności
Zaświadczenie o niekaralności może być wymagane tylko od ograniczonego kręgu osób, od określonych grup zawodowych. Ustawowo zobligowani do złożenia takiego pisma są: prokuratorzy, sędziowie, urzędnicy samorządowi, pracownicy służby cywilnej, policjanci, inspektorzy kontroli skarbowej, nauczyciele mianowani i dyplomowani zatrudnieni na podstawie mianowania, pracownicy ochrony, kierowcy zatrudnieni u przedsiębiorcy wykonującego transport drogowy, księgowi uprawnieni do usługowego prowadzenia ksiąg rachunkowych. Od innych osób pracodawca nie ma prawa by żądać zaświadczenia. Pracownik może oczywiście sam złożyć zaświadczenie o niekaralności ale wówczas musi dołączyć pisemną zgodę na przetwarzanie zawartych w nim danych. W praktyce może to pozytywnie wpłynąć na szanse kandydata w procesie rekrutacji.
Polecamy serwis: Rekrutacja
Zaświadczenie o niekaralności rozumiane jest jako informacja o danej osobie z Krajowego Rejestru Karnego. Wydawane jest przez Biuro Informacyjne KRK i punkty informacyjne działające przy niektórych sądach okręgowych lub rejonowych. Uzyskanie takiej informacji wymaga uiszczenia opłaty, która w 2013 roku wynosi 50 zł (w znaczkach opłaty sądowej) - za informację o osobie. Zaświadczenie ważne jest czasowo – przez 6 miesięcy. Po tym terminie wiadomości w nim zawarte mogą być nieaktualne. Pracodawca ma bardzo ograniczone prawo do wystąpienia z takim wnioskiem. Wymóg zaświadczenia o niekaralności musi być określony w przepisach odpowiedniej ustawy. Pracodawca składający wniosek powinien umotywować go powołując się na odpowiedni przepis ustawy.
Podstawa prawna:
- ustawa z dnia 29 sierpnia 1997 r. o ochronie danych osobowych,
- ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy,
- rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 28 maja 1996 r. w sprawie zakresu prowadzenia przez pracodawców dokumentacji w sprawach związanych ze stosunkiem pracy oraz sposobu prowadzenia akt osobowych pracownika,
- rozporządzeniem Ministra Sprawiedliwości z 14 sierpnia 2003 r. w sprawie określenia wysokości opłaty za wydanie informacji z KRK.