Niewydanie pracownikowi w terminie świadectwa pracy stanowi wykroczenie przeciwko prawom pracownika, które podlega karze grzywny od 1000,00 zł do 30.000,00 zł. Ale jak dotrzymać terminu, gdy pracownik porzuca pracę, jego kontakt z pracodawcą się urywa, a adres zapisany w aktach osobowych jest nieaktualny?
Kiedy kończy się stosunek pracy z pracownikiem, który porzucił pracę?
Gdy dochodzi do rozwiązania lub wygaśnięcia stosunku pracy, pracodawca musi wydać każdemu pracownikowi świadectwo pracy. Także temu, który nagle ją porzucił i „zniknął”. Zawiera ono szereg informacji istotnych dla uprawnień pracowniczych i z zakresu ubezpieczenia społecznego, które będą w przyszłości istotne dla dalszego zatrudnienia pracownika. Choć mogłoby się wydawać, że wystawienie tego dokumentu, to swego rodzaju podstawa związana ze stosunkiem pracy, to jednak mnogość przypadków, które powstają w praktyce sprawia, że także na tym tle powstają problemy. A gdy dochodzi do nagłego zerwania stosunków pomiędzy pracodawcą i pracownikiem, problemy się mnożą.
Wzór świadectwa pracy stanowi załącznik do rozporządzenia Ministra Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej z 30 grudnia 2016 r. w sprawie świadectwa pracy Wynika z niego, że w ustępie 1 tego dokumentu należy wskazać, w jakim okresie pracownik był zatrudniony. To oznacza, że pracodawca musi określić, w którym momencie stosunek pracy uległ rozwiązaniu, co nie jest wcale łatwe, gdy pracownik porzuca pracę.
Dalszy przebieg zdarzań zależy w tym wypadku od pracodawcy, który może zdecydować się na przesłanie pracownikowi oświadczenia o rozwiązaniu umowy bez wypowiedzenia z winy pracownika. Wówczas datą zakończenia stosunku pracy jest w tym wypadku data odbioru przesyłki przez pracownika lub pełnoletniego domownika. Jednak co, jeżeli pracownik przesyłki nie odbierze? Jeszcze niedawno byłby to poważny problem, jednak od czasu odwołania stanu zagrożenia epidemicznego ponownie obowiązuje tzw. fikcja doręczenia, która pozwala przyjąć, że przesyłka została dostarczona 7 dnia od drugiego awizowania, czyli 14 dnia od pierwszej próby doręczenia. To ten dzień staje się w takiej sytuacji dniem, w którym dochodzi do rozwiązania stosunku pracy.
Jednak jeśli okoliczności temu sprzyjają, pracodawca może również (co zdarza się rzadziej), uznać, ze stosunek pracy został rozwiązany bez wypowiedzenia z winy pracodawcy. Do rozwiązania dochodzi wówczas w momencie złożenia przez pracownika ustnego oświadczenia o tym rozwiązaniu, a informację o tym terminie należy zawrzeć na sporządzonej i zamieszczonej w aktach osobowych notatce.
Na jakiej podstawie rozwiązuje się stosunek pracy z pracownikiem, który porzucił pracę?
Kolejny problem może pojawić się przy wypełnianiu ustępu 4 świadectwa pracy. Należy w nim bowiem określić tryb i podstawę prawną rozwiązania stosunku pracy. Gdy dochodzi do porzucenia pracy, w zależności od towarzyszących temu okoliczności, podstawą rozwiązania stosunku pracy może być art. 55 § 11 ustawy z 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy; dalej: k.p. (bez wypowiedzenia z winy pracodawcy) albo art. 52 § 1 pkt 1 k.p. (bez wypowiedzenia z winy pracownika). Najczęściej spotykanym rozwiązaniem jest ten drugi przypadek. Jak odzwierciedlić go w wystawianym świadectwie pracy?
Z objaśnień do wzoru świadectwa pracy wynika, że pracodawca wskazuje jeden z trybów rozwiązania stosunku pracy określonych w art. 231 § 4 lub 5 k.p., w art. 30 § 1 k.p., w art. 48 § 2 k.p., w art. 683 k.p., w art. 201 § 2 k.p. lub w przepisach odrębnych. Dodatkowo w przypadku rozwiązania stosunku pracy w trybie art. 30 § 1 k.p.:
- za wypowiedzeniem lub bez wypowiedzenia – pracodawca wskazuje stronę stosunku pracy składającą oświadczenie woli w tej sprawie,
- bez wypowiedzenia – pracodawca wskazuje art. 52 albo art. 53, albo art. 55 k.p.,
- na mocy porozumienia stron albo za wypowiedzeniem z przyczyn niedotyczących pracownika – pracodawca wskazuje art. 1 albo art. 10 ustawy z 13 marca 2003 r. o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn niedotyczących pracowników.
Oznacza to, że w przypadku pracownika porzucającego pracę, w ustępie 4 świadectwa pracy należy wskazać, że stosunek pracy ustał w wyniku rozwiązania:
1) bez wypowiedzenia z inicjatywy pracownika (art. 55 § 11 k.p.) albo
2) bez wypowiedzenia z inicjatywy pracodawcy (art. 52 § 1 pkt 1).
Pracodawca nie może zamieszczać w świadectwie pracy informacji o przyczynach uzasadniających wypowiedzenie umowy o pracę, czy też uzasadniających rozwiązanie umowy bez wypowiedzenia. Innymi słowy, pracodawca nie może wskazać w świadectwie pracy, że pracownik porzucił pracę.
Kiedy i jak przekazać świadectwo pracy pracownikowi, który porzucił pracę?
Zasadą jest, że świadectwo pracy należy przekazać pracownikowi w dniu, w którym następuje ustanie stosunku pracy, o ile pracodawca nie zamierza nawiązać z pracownikiem kolejnego stosunku pracy w ciągu 7 dni od dnia rozwiązania lub wygaśnięcia poprzedniego stosunku pracy. Tylko w sytuacji, gdy z przyczyn obiektywnych wydanie świadectwa pracy pracownikowi albo osobie przez niego upoważnionej w tym terminie nie jest możliwe, pracodawca w ciągu 7 dni od dnia upływu tego terminu przesyła świadectwo pracy pracownikowi lub tej osobie za pośrednictwem operatora pocztowego albo doręcza je w inny sposób (art. 97 § 1 k.p.)
Gdy pracownik porzuca pracę, przekazanie świadectwa pracy w dniu, w którym następuje ustanie stosunku pracy, zazwyczaj nie jest możliwe. Jak już ustaliliśmy, ustaje on wraz z doręczeniem pracownikowi pisma zawierającego oświadczenie pracownika lub po złożeniu przez niego ustnego oświadczenia, co zwykle jest dla pracodawcy zaskoczeniem. Istotna jest więc druga część wskazanej regulacji, która wyznacza na jego przekazanie siedmiodniowy termin od momentu ustania stosunku pracy. Termin ten rozpoczyna bieg, gdy pracownik odbierze przesyłkę z oświadczeniem pracodawcy, a świadectwo pracy należy przesłać na adres wskazany przez pracownika w czasie zatrudnienia i znajdujący się w aktach osobowych lub odpowiednio, w dniu złożenia przez niego stosownego oświadczenia. Jeżeli okaże się on nieaktualny, pracodawca nie ma obowiązku ustalania nowego miejsca pobytu pracownika i nie będzie można w takiej sytuacji zarzucić mu niedopełnienia ciążącego na nim obowiązku. Powinien w takiej sytuacji pozostawić świadectwo pracy w aktach osobowych pracownika.
Warto również pamiętać, że niewydanie pracownikowi w terminie świadectwa pracy stanowi wykroczenie przeciwko prawom pracownika, które podlega karze grzywny od 1000,00 zł do 30.000,00 zł.
Podstawa prawna
art. 52 § 1 pkt 1, art. 55 § 11 ustawy z 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy (j.t. Dz.U. z 2023 r. poz. 1465 ze zm.)
rozporządzenie Ministra Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej z 30 grudnia 2016 r. w sprawie świadectwa pracy (Dz.U. z 2020 r. poz. 1862 ze zm.)