Kolejna zasadą na której opiera się prawo karne jest zasada winy, która mówi nam, iż sprawca czynu zabronionego ponosi odpowiedzialność karna wyłącznie jeżeli można przypisać mu winę, a winę można przypisać tylko w sytuacji, kiedy z popełnionego czynu można zrobić zarzut. Każdy człowiek za swój czyn odpowiada indywidualnie i osobiście( nie można odpowiadać za czyn sąsiada) i tak też nazywa się kolejna zasada współczesnego prawa karnego a mianowicie zasada odpowiedzialności indywidualnej i osobistej.
Ponadto prawo karne powinno kierować się zasadą humanitaryzmu. Według tej zasady człowiek zawsze stanowi najwyższą wartość. Jednak jest to zasada nierealistyczna, gdyż prawo karne nie może dać absolutnego pierwszeństwa kosztem interesów państwa, ogółu społeczeństwa. Zasada humanitaryzmu odnosi się w praktyce do humanitarnego traktowania skazanego i stosowania takich środków i kar, aby były zgodne z tą zasadą i nie były okrutne.
Zobacz: Kiedy funkcjonariusz odpowiada za przekroczenie uprawnień?
Inne zasady współczesnego prawa karnego to: zasada nullum crimen sine lege, która mówi, iż nie ma przestępstwa jeżeli nie ma takiego zapisu w ustawie; zasada nullum crimen sine lege scripta- akty prawa karnego zawsze muszą być w formie pisanej (a nie ustnej, odrzuca ta zasada prawo zwyczajowe); zasada nullum crimen sine lege certa zwana zasadą przejrzystości- zapisy prawa karnego powinny być zawsze zrozumiałe dla odbiorcy.
Kolejna zasadą prawa karnego zresztą bardzo ważną jest zasada zabraniająca analogii- zakaz analogii- jednostka nie może być pociągnięty do odpowiedzialności karnej za popełnienie czynu podobnego do zabronionego jednak nim nie będącego. np. uprawa maku jest zabroniona , natomiast uprawa innej rośliny , która będzie wyglądała podobnie do maku, choć nim nie będzie nie może być zabroniona. I tu mamy zakaz analogii nigdy prawo karne nie może posługiwać się podobieństwem zawsze czyn musi być dokładnie i precyzyjnie opisany. Jeżeli jednak prawo karne takiego czynu nie opisuje tzn. nie ma ustawy nie ma przestępstwa.
Poza tym przepisy karne nie mogą działać wstecz i o tym mówi kolejna zasada tj. zasada nullum crimen sine lege praevia(lex retro non agit). Warto też wspomnieć o zasadzie nulla poena sine lege dzięki której rodzaj kary jej dolne i górne granice zawsze muszą być określone w ustawie.
Zobacz serwis: Prawo karne