Co jest uznawane za poszlakę
W postępowaniu dowodowym za poszlakę uznaje się fakt uboczny, co do którego nie zachodzą wątpliwości, nie wskazujący wprost, że przestępstwa dokonała dana osoba, jednak pozwalający na wnioskowanie co do tej okoliczności.
Poszlakami są więc fakty poboczne dzięki, którym można wnioskować co do faktu głównego, którym jest ustalenie sprawcy przestępstwa.
Poszlaki nie dotyczą więc znamion przestępstwa ale innych okoliczności, pełnią rolę pomocniczą dla ustalenia tych znamion, mają charakter incydentalny.
Poszlakami są np.:
- zabezpieczone na miejscu przestępstwa ślady linii papilarnych,
- ślady butów, stóp,
- ślady zapachowe,
- natomiast faktami głównymi zeznania naocznego świadka zdarzenia.
Do czego mogą służyć poszlaki
Na podstawie poszlak mogą być tworzone również wersje kryminalistyczne. Ważne jest aby nie wpadać przy tym w spiralę poszlak i nie tworzyć tzw. poszlak pośrednich, czyli wydedukowanych z innych poszlak.
Aby bowiem dokonywać wnioskowania na podstawie poszlaki musi być ona pewna i stwierdzona. W przypadku bowiem wątpliwości co do poszlaki, dalsze wnioskowanie na jej podstawie również jest wysoce wątpliwe.
Zobacz: Jakie przestępstwa się nie przedawniają?
Wykorzystanie poszlak
Oskarżenie opierające się na dowodach poszlakowych i tzw. proces poszlakowy w praktyce wymagają od organów pricesowych wiele wysiłku. Sprawy takie często nazywane są jako takie w których materiał dowodowy jest zbyt “mocny”, aby postępowanie umorzyć, oraz zbyt “słaby” aby skierować akt oskarżenia.
Co stwierdził Sąd Najwyższy
Definiując tę proces poszlakowy, Sąd Najwyższy w jednym z orzeczeń stwierdził: "Przez proces poszlakowy należy rozumieć proces, w którym nie ma bezpośrednich dowodów winy, gdyż poszlaki są dowodami niepełnymi, okolicznościami, na podstawie których można jedynie wnioskować o winie; natomiast wyjaśnienia współoskarżonych, stwierdzających konkretne fakty świadczące o winie oskarżonego, nie są poszlakami, lecz dowodami bezpośrednimi, i na taki ich charakter nie ma wpływu ocena ich wiarygodności" (wyrok SN z 24.04.1975 r, OSNKW 1975, nr 8, poz. 111).
Zamknięcie łańcucha poszlak
W procesie poszlakowym łańcuch wiążących się ze sobą poszlak można uznać za zamknięty tylko wówczas, gdy każda z poszlak będąca ogniwem tego łańcucha ustalona została w sposób nie budzący wątpliwości i uniemożliwiający jakiekolwiek inne rozważania.
Takie prawidłowe ustalenia faktyczne poczynione przez sąd uzależnione są od rozważenia wszystkich okoliczności mogących mieć znaczenie dla rozstrzygnięcia o winie oskarżonego.
W przeciwnym wypadku bowiem, pominięcie bądź nierozważenie przez sąd okoliczności mogących podawać w wątpliwość chociażby tylko jedną z poszlak, nie tylko uniemożliwia podjęcie prawidłowego rozstrzygnięcia o winie oskarżonego, ale także przeprowadzenie należytej kontroli apelacyjnej, a także i kontroli kasacyjnej.
Zobacz: Jakie przestępstwa można popełnić umyślnie?
Udowodnienie faktu głównego
O dowodzie z poszlak jako pełnowartościowym dowodzie winy oskarżonego można mówić dopiero wówczas, gdy zespół (łańcuch) poszlak rozumianych jako udowodnione fakty uboczne prowadzi pośrednio do stwierdzenia jednej tylko wersji zdarzenia (fakt główny). Z niej powinno wynikać, że oskarżony dopuścił się zarzucanego mu czynu.
W konsekwencji, brak jest więc podstaw do przyjęcia, że dowód z poszlak pozwala na uznanie winy oskarżonego, jeżeli zgromadzone poszlaki nie pozwalają na wykluczenie - stosując określoną w art. 5 § 2 k.p.k. zasadę, iż nie dające się usunąć wątpliwości rozstrzyga się na korzyść oskarżonego - możliwości jakichkolwiek innych wersji zdarzenia (wyrok SN z 21 października 2002 r., V KKN 283/01).
W procesie poszlakowym ustalenie faktu głównego (winy oskarżonego) jest możliwe wtedy, gdy całokształt materiału dowodowego pozwala na stwierdzenie, że inna interpretacja przyjętych faktów ubocznych - poszlak (poza ustaleniem faktu głównego) nie jest możliwa. Poszlaki należy uznać za niewystarczające do ustalenia faktu głównego, gdy nie wyłączają one wszelkich rozsądnych wątpliwości w tym względzie, czyli inaczej - gdy możliwa jest także inna, od zarzucanej oskarżonemu, wersja wydarzeń (wyrok SN z 15 października 2002 r., III KKN 68/00).
Podsumowanie
Podsumowując : Prawidłowe orzekanie w procesie poszlakowym ma miejsce wówczas gdy każda z rozpatrywanych poszlak została udowodniona w sposób niebudzący wątpliwości a w sprawie nie znajdują się dowody pozwalające podważyć niekorzystną dla oskarżonego wersję wydarzeń oraz gdy poszlaki te zazębiają się, tworzą łańcuch poszlak których ocena nie pozwala na przyjęcie innej wersji wydarzeń, wykluczającej sprawstwo danej osoby odnośnie popełnionego przestępstwa.
Zobacz serwis: Wykroczenia