Kiedy można zastosować tymczasowe aresztowanie
Co do zasady przesłanki tymczasowego aresztowania znajdują się w art. 258 kodeksu postępowania karnego (dalej: kpk). Zgodnie z tym artykułem areszt można zastosować jeśli:
„1) zachodzi uzasadniona obawa ucieczki lub ukrywania się oskarżonego, zwłaszcza wtedy, gdy nie można ustalić jego tożsamości albo nie ma on w kraju stałego miejsca pobytu, 2) zachodzi uzasadniona obawa, że oskarżony będzie nakłaniał do składania fałszywych zeznań lub wyjaśnień albo w inny bezprawny sposób utrudniał postępowanie karne. § 2. Jeżeli oskarżonemu zarzuca się popełnienie zbrodni lub występku zagrożonego karą pozbawienia wolności, której górna granica wynosi co najmniej 8 lat, albo gdy sąd pierwszej instancji skazał go na karę pozbawienia wolności nie niższą niż 3 lata, potrzeba zastosowania tymczasowego aresztowania w celu zabezpieczenia prawidłowego toku postępowania może być uzasadniona grożącą oskarżonemu surową karą. § 3. Tymczasowe aresztowanie może wyjątkowo nastąpić także wtedy, gdy zachodzi uzasadniona obawa, że oskarżony, któremu zarzucono popełnienie zbrodni lub umyślnego występku, popełni przestępstwo przeciwko życiu, zdrowiu lub bezpieczeństwu powszechnemu, a zwłaszcza gdy popełnieniem takiego przestępstwa groził.” |
Przepisy postępowania 24-godzinnego
Wprowadzone w 2007 r. przepisy dotyczące postępowania przyspieszonego (tzw. sądy 24-godzinne) wprowadziły ku temu nową przesłankę, tj. czyn chuligański. Zgodnie z art. 517c § 1 i 4 kpk, sprawca nie musiał spełniać przesłanek wskazanych powyżej – aby móc zostać tymczasowo aresztowanym. Wystarczyło, iż popełnił czyn chuligański.
Zgodnie z art. 115 § 21 kodeksu karnego: „Występkiem o charakterze chuligańskim jest występek polegający na umyślnym zamachu na zdrowie, na wolność, na cześć lub nietykalność cielesną, na bezpieczeństwo powszechne, na działalność instytucji państwowych lub samorządu terytorialnego, na porządek publiczny, albo na umyślnym niszczeniu, uszkodzeniu lub czynieniu niezdatną do użytku cudzej rzeczy, jeżeli sprawca działa publicznie i bez powodu albo z oczywiście błahego powodu, okazując przez to rażące lekceważenie porządku prawnego.” |
Zobacz: Kiedy sąd orzeka zakaz prowadzenia wszelkich pojazdów na zawsze?
Co stwierdził Trybunał Konstytucyjny
Trybunał Konstytucyjny orzekł, iż niezgodne z konstytucją jest umożliwienie tymczasowego aresztowania sprawcy, tylko z uwagi na chuligański charakter czynu. Zgodnie z wyrokiem – muszą nastąpić przesłanki z art. 258 kpk (patrz pierwsza ramka).
Co więcej, Trybunał orzekł, iż niezgodne z konstytucją są również te zapisy, które w postępowaniu przyspieszonym wyłączają możliwość zastosowania art. 259 § 3 kpk.
Artykuł ten zakazuje stosowania tymczasowego aresztowania jeśli czyn jest zagrożony karą niższą niż rok pozbawienia wolności (chyba, że sprawcę złapano na gorącym uczynku).
Podsumowanie:
Po orzeczeniu Trybunału, sądy nie mogą orzec o tymczasowym aresztowaniu, tylko dlatego że czyn ma charakter chuligański. Wobec takiego sprawcy nie mogą również zastosować aresztu jeśli czyn jest zagrożony karą pozbawienia wolności poniżej roku (chyba że został złapany na gorącym uczynku).
Sygnatura orzeczenia: P 30/07