Kiedy powołuje się biegłego?
Przeprowadzenie dowodu z treści opinii biegłego nie jest czynnością dowodową przeprowadzaną powszechnie tj. w każdym procesie karnym. Zgodnie z treścią przepisu art. 193 Kodeksu postępowania karnego, biegłego (lub biegłych) powołuje się wówczas gdy w sprawie konieczne jest stwierdzenie okoliczności wymagających wiadomości specjalnych. Przykładowo takimi okolicznościami może być dokonanie wyceny danej rzeczy przez biegłego rzeczoznawcę, przeprowadzenie specjalistycznego badania lekarskiego (np. z zakresu neurochirurgi czy kardiologii) czy też dokonanie rekonstrukcji wypadku przez biegłego specjalistę z zakresu rekonstrukcji wypadków drogowych. Należy dodatkowo wskazać, iż wskazane wiadomości specjalne nie mogą dotyczyć prawa ani jego wykładni (bowiem z założenia sąd zna je z urzędu).
Dowód z opinii biegłego
Przeprowadzenie dowodu z opinii biegłego może nastąpić albo na wniosek stron (na przykład pokrzywdzonego, oskarżyciela posiłkowego, obrońcy oskarżonego) lub z urzędu wskutek samodzielnej decyzji sądu (lub prokuratora na etapie postępowania przygotowawczego). Z formalnego punktu widzenia istotne jest aby decyzja o powołaniu biegłego w sprawie nastąpiła w formie postanowienia sądu. W przeciwnym wypadku zeznania świadka nawet jeśli posiada on wiedzę specjalną (np. jest profesorem medycyny) nie mają charakteru wypowiedzi biegłego.
Zgodnie z treścią przepisu art. 194 KPK wskazane postanowienie powinno zawierać 3 niezbędne elementy:
1) imię, nazwisko i specjalność biegłego lub biegłych, a w wypadku opinii instytucji, w razie potrzeby, specjalność i kwalifikacje osób, które powinny wziąć udział w przeprowadzeniu ekspertyzy
2) przedmiot i zakres ekspertyzy ze sformułowaniem pytań szczegółowych
3) termin dostarczenia opinii.
W opisanym powyżej postanowieniu sąd musi dodatkowo wskazać czy dana opinia ma być udzielona pisemnie czy ustnie, oraz czy ma ją przeprowadzić jeden czy wielu biegłych. W przypadku powołania biegłych z zakresu różnych specjalności, sąd musi zdecydować o tym, czy mają oni przeprowadzić badania wspólnie i wydać jedną wspólną opinię, czy opinie odrębne, rozstrzyga organ procesowy powołujący biegłych
Biegłym w sprawie może być osoba wpisana na listę biegłych prowadzoną przez sądy okręgowe lub może to być osoba spoza tej listy, jeżeli jest bezsporne i udokumentowane iż posiada ona wiedzę specjalistyczną na dany temat. Dodatkowo należy zauważyć, iż o wydanie opinii w sprawie można zwrócić się do instytucji naukowej lub specjalistycznej.
Zobacz również serwis: Kodeks karny
W odniesieniu do treści opinii biegłego stronie przysługuje prawo do zapoznania się z nią (w tym do zrobienia z niej kopii dla strony) i ustosunkowania się do niej. Zgodnie z treścią przepisu art. 201 Kodeksu postępowania karnego strona może wnosić o uzupełnienie opinii biegłego powołanego w danej sprawie jeżeli treść opinii tego biegłego jest niepełna, niejasna albo gdy zachodzi w niej sprzeczność. Oznacza to, iż w przypadku pisemnej opinii biegłego (która zawiera wskazane wady) można wnosić o uzupełniające przesłuchanie biegłego na rozprawie lub nawet o powołanie nowego (drugiego biegłego). Jeżeli opinie dwóch biegłych w sprawie są ze sobą sprzeczne to możliwe jest również przeprowadzenie konfrontacji wskazanych biegłych.
Podsumowując powyższe ustalenia należy dodać, iż dowód z treści opinii biegłego podlega tzw. swobodnej ocenie dowodów dokonywanej przez sąd, co oznacza iż z mocy prawa taki dowód nie jest ważniejszy od innych dowodów i automatycznie nie ma pełnego waloru przekonywalności (wiarygodności) dla Sądu. Sąd każdorazowo dokonuje oceny treści takiej opinii i analizuje czy uznać ją za wiarygodną w kontekście całego zebranego w sprawie materiału dowodowego.
Zobacz również serwis: Sprawy karne