W toku prowadzonych postępowań karnych niejednokrotnie zachodzi potrzeba zgromadzenia wiadomości o charakterze specjalnym. Wówczas prokurator lub sąd zgodnie z przepisami procedury karnej na wniosek strony lub z własnej inicjatywy może powołać biegłego (lub biegłych) i zobowiązać ich do sporządzenia opinii udzielającej odpowiedzi na sformułowane pytania.
W praktyce często zdarza się, iż strony na własny koszt zamawiają sporządzenie prywatnej opinii i przedkładają ją organowi, wnosząc aby uznać ją za dowód w sprawie. Jednocześnie często są wręcz zbulwersowane decyzjami sądu (prokuratury) odmawiającymi uznania tych opinii za dowód w sprawie. Należy wyjaśnić, iż takie decyzje organów procesowych w świetle obowiązujących przepisów są słuszne.
Powołanie biegłego
Po pierwsze, należy wskazać, iż powołanie biegłego w sprawie ma charakter formalny (procesowy) i wymaga wydania w tej materii odrębnego postanowienia przez organ prowadzący sprawę.
Powyższe oznacza to, iż osoba sporządzająca prywatną opinię nie ma do tego należytego formalnego umocowania, nie może być zatem uznana za biegłego w sprawie. Na tej samej zasadzie opiera się założenie, iż taka opinia nie może być dowodem w sprawie, albowiem nie zapadła uprzednia decyzja o przeprowadzeniu takiego dowodu. W związku z powyższym opinia taka formalnie nie będzie mogła być podstawą orzeczenia sądu.
Po drugie, na samym już tylko gruncie teoretycznym istnieć może poważna obawa o to, czy przy sporządzeniu takich opinii zachowywany będzie pełny obiektywizm sporządzających ją biegłych. Chodzi o fakt, iż biegły sporządza taką opinię na zlecenie strony (mającej zazwyczaj konkretną intencję) i pobiera za to wynagrodzenie. Już tylko taka konstrukcja zlecenia wykonania prywatnej opinii rodzić może wskazane wątpliwości.
Powyższe dwa argumenty przesądzają, iż słuszne jest obowiązujące założenie wskazujące na to, iż prywatna opinia biegłego złożona przed sądem lub prokuratorem nie ma charakteru dowodu w sprawie, zaś jej autor nie może traktowany jako biegły w sprawie.
Zobacz również serwis: Sprawy karne
Znacznie prywatnej opinii dla procesu karnego
Należy wskazać, że chociaż prywatna opinia biegłego formalnie nie jest dowodem w sprawie, to przecież nie da się zaprzeczyć, iż może zawierać ona istotną treść, lub istotne wskazówki dla sądu. W literaturze procesu karnego spotyka się dwie koncepcje jak traktować przedłożenie takiej prywatnej opinii. Pierwsza z nich zakłada, iż należy ją traktować jako wniosek o sądowe powołanie biegłego na okoliczności wskazane w tej prywatnej opinii.
Drugie ze stanowisk, które wydaje się iż należy przyjąć, stanowi, iż nie jest to wniosek dowodowy, ale jest to informacja o potencjalnym dowodzie. Chodzi o to, że taka opinia jest dla sądu sygnałem, iż poprzez powołanie biegłego może on uzyskać istotne dla sprawy wiadomości. Reasumując zatem, sporządzenie prywatnej opinii może przyniesie korzyść stronie, albowiem ujawnić może istotne dla sprawy informacje, które zbadać może sąd (samodzielnie lub z pomocą powołanego przez sąd biegłego).
Zobacz również serwis: Kodeks karny