Wyznaczenie obrońcy z urzędu na etapie ustanawiania obrońcy jest bezpłatne. Oskarżony nie jest bowiem w tym momencie zobowiązany dokonywać żadnej opłaty ani na rzecz sądu, ani tym bardziej na rzecz ustanowionego obrońcy z urzędu. Nie oznacza to jednak, że w razie skazania oskarżonego za zarzucany mu czyn i obciążenie go kosztami postępowania oskarżony nie będzie musiał zwrócić kosztów obrońcy z urzędu.
Zobacz: Kodeks postępowania karnego
Zgodnie z art. 618 par. 1 pkt. 11 kpk wydatki Skarbu Państwa obejmują m.in. wypłaty dokonane z tytułu nie opłaconej przez strony pomocy prawnej udzielonej z urzędu przez adwokatów. Wypłacone przez Skarb Państwa wydatki z tytułu nieopłaconej obrony z urzędu udzielonej przez adwokata (art. 618 par. 1 pkt 11 k.p.k.) stanowią składnik kosztów sądowych, które ponosi wyłącznie strona, na rzecz której pomoc prawna była świadczona. Tak więc koszty te, w wypadku zasądzenia od skazanego na rzecz Skarbu Państwa kosztów sądowych, obciążają indywidualnie i wyłącznie skazanego, na rzecz którego działał obrońca z urzędu.
Wydatki z tytułu nieopłaconej przez strony pomocy udzielonej z urzędu przez adwokatów ustalane są na podstawie stawek opłat za czynności adwokackie określonych w rozporządzeniu Ministra Sprawiedliwości z 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu (Dz. U. Nr 163, poz. 1348 z późn. zm.).
Zgodnie z § 19 rozp. z 2002 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu koszty nieopłaconej pomocy prawnej ponoszone przez Skarb Państwa obejmują opłatę w wysokości nie wyższej niż 150% stawek minimalnych określonych w rozporządzeniu oraz niezbędne, udokumentowane wydatki adwokata.
Zobacz: Instytucja świadka incognito w procesie karnym
W orzecznictwie przyjęto, że za takie wydatki nie można uznać:
- kosztów dojazdu adwokata do sądu w wypadku, gdy siedziba kancelarii mieści się w innej miejscowości niż właściwy sąd, gdyż obrońca w takiej sytuacji mógł skutecznie ubiegać się o zwolnienie z funkcji obrończych z uwagi właśnie na fakt prowadzenia kancelarii poza miejscowością, w której siedzibę ma sąd właściwy (SA w Katowicach II AKz 271/07, KZS 2007, z. 7-8, poz. 131);
- wydatków związanych z przyjazdem obrońcy w sytuacji, gdy nie korzysta on z ustanowionej w przepisie art. 84 § 2 możliwości złożenia wniosku o zwolnienie go z obowiązków obrony oskarżonego wówczas, gdy czynność ma być dokonana w miejscowości innej niż siedziba kancelarii lub miejsca zamieszkania obrońcy; jedynie wtedy gdyby obrońca wniosek taki złożył, wniosek ten zaś nie zostałby uwzględniony, wydatki łączące się z przyjazdem obrońcy do siedziby sądu byłyby wydatkami niezbędnymi (SA w Katowicach II AKa 365/03, LEX nr 120372);
- kwoty wydatkowanej przez obrońcę z urzędu z tytułu dokonania kserokopii protokołu rozprawy, gdyż wynagrodzenie za obronę z urzędu niewątpliwie obejmuje również koszty przygotowania się obrońcy do sprawy, a nie tylko jego udział w posiedzeniu sądu (SA w Katowicach II AKa 228/04, OSN Prok. i Pr. 2005, nr 10, poz. 30; SA w Katowicach II AKa 114/04, KZS 2005, z. 6, poz. 96).