Ustawa z dnia 3 czerwca 1997 Kodeks karny wykonawczy (Dz. U. z dnia 5 sierpnia 1997r.)daje skazanemu na karę pozbawienia wolności możliwość ubiegania się o odroczenie jej wykonania. Warunkiem jest wykazanie, iż wykonanie kary pozbawienia wolności spowoduje dla skazanego i lub jego rodziny zbyt ciężkie skutki. Przepisy kodeksu karnego wykonawczego nie zawierają katalogu „zbyt ciężkich skutków”, których możliwe wystąpienie uzasadniałoby wydanie przez sąd postanowienia o odroczeniu wykonania kary. W związku z tym każdy przypadek musi być rozpatrzony indywidualnie. Pod pojęciem „zbyt ciężkich skutków” mogą się kryć np. następujące stany faktyczne:
• konieczność zapewnienia rodzinie niezbędnych środków do życia (jeśli skazany jest jedynym żywicielem rodziny) lub opieki nad osobą najbliższą,
• konieczność dokończenia nauki,
• choroba skazanego (nie dotyczy to choroby psychicznej lub innej ciężkiej choroby, gdyż w takim przypadku istnieje odrębna podstawa do odroczenia wykonania kary, o czym mowa w dalszej części artykułu)
Zobacz: Kodeks karny wykonawczy
Jak wspomniano, należy mieć na uwadze, iż jest to wyliczenie przykładowe i każdy z tych przypadków podlegał będzie indywidualnej ocenie sądu. Dla przykładu warto przytoczyć postanowienie Sądu Apelacyjnego we Wrocławiu z dnia 13.10.2004 (II AKzw 837/2004, LexPolonica nr 350626), w którym stwierdzono, iż brak możliwości kontynuowania nauki może być uznany za „ciężki skutek” w myśl art. 151 § 1 kkw, tylko wówczas, gdy natychmiastowe wykonanie kary powoduje przerwanie edukacji, której koniec lub wyodrębniony jej fragment (klasa, semestr) jest nieodległy. Inaczej natomiast należy ocenić sytuację, w której skazany podejmuje dalszą naukę w trakcie toczącego się postępowania karnego, a termin zakończenia nauki znacznie przekracza okres, na jaki - stosownie do art. 151 § 3 kkw - możliwe jest odroczenie wykonania kary.
Wniosek o odroczenie wykonania kary składa się do sadu, który wydał wyrok skazujący. Wniosek podlega opłacie w wysokości 80 zł. Na postanowienie sądu przysługuje zażalenie do sądu II instancji.
Złożenie wniosku o odroczenie wykonania kary nie wstrzymuje wykonania wyroku. W związku z tym mimo złożenia takiego wniosku, mogą zostać podjęte czynności zmierzające do osadzenia skazanego celem odbycia kary pozbawienia wolności.
Zgodnie z art. 151 § 1 kkw odroczenie może być udzielane kilkakrotnie, jednakże łączny okres odroczenia nie może przekroczyć roku. Ograniczenie powyższe nie obowiązuje w przypadku kobiet ciężarnych lub w okresie 3 lat po urodzeniu dziecka i sprawowania nad nim opieki.
Jeśli odroczenie wykonania kary będzie trwało co najmniej jeden rok, to na podstawie art. 152 kkw sąd może warunkowo zawiesić wykonanie tej kary. Możliwe jest to pod warunkiem, że orzeczona kara nie przekracza 2 lat pozbawienia wolności.
Inne przypadki odroczenia
Zobacz: Uprawnienia pokrzywdzonego w sprawie o wykroczenia
Poza opisanymi powyżej przepisy przewidują inne podstawy odroczenia wykonania kary pozbawienia wolności. Są nimi:
a) odroczenie ze względu na ciężką chorobę
Art. 150 kkw stanowi, że wykonanie kary pozbawienia wolności w wypadku choroby psychicznej lub innej ciężkiej choroby uniemożliwiającej wykonywanie tej kary sąd odracza do czasu ustania przeszkody. Należy mieć świadomość, iż nie każda choroba psychiczna uzasadnia odroczenie wykonania kary pozbawienia wolności , ale tylko choroba ciężka. Za ciężką chorobę uznaje się taki stan skazanego, w którym umieszczenie go w zakładzie karnym może zagrażać życiu lub spowodować dla jego zdrowia poważne niebezpieczeństwo.
b) Odroczenie ze względu na przeludnienie
Kolejną przesłanką do odroczenia wykonania kary pozbawienia wolności jest przeludnienie w zakładach karnych. Sąd może odroczyć wykonanie kary pozbawienia wolności na okres 6 miesięcy jeśli liczba osadzonych w zakładach karnych lub aresztach śledczych przekracza w skali kraju ogólną pojemność tych zakładów.
Odroczenia z tego powodu nie stosuje się wobec skazanego, który dopuścił się przestępstwa z zastosowaniem przemocy lub groźby jej użycia lub orzeczono w stosunku do niego karę przekraczającą 2 lata pozbawienia wolności.