Obecnie obowiązujący kodeks karny przewiduje osiem środków karnych. Jednym z nich jest nawiązka. Przepisy poświęcone nawiązce znajdziemy przede wszystkim w Rozdziale V kodeksu- „Środki karne”
Podstawa wymierzenia
Nawiązka może mieć charakter zarówno obligatoryjny (sąd musi ją wymierzyć) jak i fakultatywny (sąd może ją wymierzyć ale nie musi). Może mieć charakter samodzielny (być jedyną dolegliwością) lub występować obok kary lub innego środka karnego.
Podstawowym przepisem regulującym kwestię nawiązki jest art. 47 k.k. Wymienia on sytuacje w których sąd może nałożyć tę dolegliwość na skazanego.
Sąd może skazać na obowiązek zapłacenia nawiązki w razie:
- skazania za umyślne przestępstwo przeciwko życiu i zdrowiu lub inne przestępstwo umyślne, którego skutkiem jest śmierć człowieka, ciężki uszczerbek na zdrowiu, naruszenie czynności narządu ciała lub rozstrój zdrowia (art. 47 § 1)
- skazania za przestępstwo przeciwko środowisku naturalnemu (art. 47 § 2)
- skazania za przestępstwo katastrofy komunikacyjnej, sprowadzenia bezpośredniego niebezpieczeństwa katastrofy komunikacyjnej lub wypadku komunikacyjnego, którego sprawca był w stanie nietrzeźwości (pod wpływem środków odurzających) albo zbiegł z miejsca zdarzenia (art. 47 §3)
Zamiast naprawienia szkody
Sąd może również orzec nawiązkę zamiast obowiązku naprawienia szkody w celu zadośćuczynienia pokrzywdzonemu.
Zamiast obowiązku naprawienia szkody sąd może orzec na rzecz pokrzywdzonego nawiązkę w celu zadośćuczynienia za ciężki uszczerbek na zdrowiu, naruszenie czynności narządu ciała, rozstrój zdrowia, a także za doznaną krzywdę.
Od decyzji sądu zależy czy wymierzy środek karny w postaci naprawienia szkody czy też wymierzy nawiązkę
Nawiązka obowiązkowa
W pewnych określonych przez prawo wypadkach sąd musi wymierzyć skazanemu nawiązkę. Ma to miejsce przy sprawcy czynu o charakterze chuligańskim a także przy skazaniu za nielegalny wyrąb drzewa.
Zobacz: Kary i środki karne
Inne wypadki
Na środek karny w postaci nawiązki można również skazać sprawcę przestępstwa zniesławienia i zniewagi.
W tym wypadku również orzeka się ją fakultatywnie, a to ze względu na specyficzny charakter obu przestępstw.
Wysokość nawiązki
Co do zasady nawiązka może wynosić maksymalnie 100 000 zł. Jednak i od tej zasady kodeks przewiduje odstępstwa. Nawiązka za wyrąb drzewa, nie dość że jest obligatoryjna to na dodatek ma wysokość dwukrotnej wartości wyciętego drzewa.
Na czyją rzecz
Nawiązkę płaci się na rzecz różnych podmiotów. Raz są to organizacje społeczne, raz pokrzywdzeni, innym razem natomiast Skarb Państwa.
Tak więc można zapłacić nawiązkę na rzecz wpisanej do wykazu Ministra Sprawiedliwości organizacji, której podstawowym zadaniem lub celem statutowym jest spełnienia świadczeń na cele bezpośrednio związane z ochroną zdrowia, ochroną środowiska, udzielaniem pomocy ofiarom wypadków.
W wypadku odstąpienia od zasądzenia naprawienia szkody nawiązkę płaci się na rzecz pokrzywdzonego. Podobnie rzecz się ma gdy oskarżony skazywany jest za występek chuligański.
Janusz B. popełnił czyn chuligański. Zniszczył samochód. Policji nie udało się ustalić właściciela samochodu. Zgodnie z przepisami kodeksu karnego Janusz B. zapłaci nawiązkę na rzecz Skarbu Państwa.
W sytuacji gdy orzeczenie przepadku byłoby niecelowe można orzec nawiązkę na rzecz Skarbu Państwa.
Natomiast gdy mamy do czynienia ze skazaniem za nielegalny wyrąb lasu wtedy beneficjentem nawiązki jest właściciel drzew.
Wykonanie kary
Wykonanie orzeczonej nawiązki następuje w drodze egzekucji sądowej, przez komornika. Chyba że jest orzeczona na rzecz Skarbu Państwa, wtedy mają zastosowanie przepisy o egzekucji administracyjnej.
Podsumowanie
Możliwość łączenia nawiązki z karami jak i z innymi środkami karnymi, uzasadnia szerokie spektrum jej zastosowania, w zależności od oceny stopnia społecznej szkodliwości czynu przez sąd w celu urealnienia zasady sprawiedliwości społecznej, jak i zadania bezpośredniej dolegliwości sprawcy czynu zabronionego.
Zobacz serwis: Kodeks karny