Wprowadzenie do tematu prekluzji w sprawach o podział majątku oraz pierwsza część wpisu „Podział majątku – o jakich roszczeniach pamiętać? [spłata długów]” znajduje się tutaj.
Rozliczenie posiadania przedmiotów należących do majątku wspólnego
Jednym z roszczeń, którego istnienie należy rozważyć w każdej sprawie o podział majątku jest roszczenie o dokonanie rozliczenia z tytułu posiadania tylko przez jednego małżonka przedmiotu lub przedmiotów należących do majątku wspólnego. Także i to roszczenie objęte jest prekluzją, tj. po zakończeniu sprawy o podział majątku nie będzie możliwe już jego dochodzenie w innym postępowaniu.
Polecamy: Darowizny, testamenty, spadki (PDF)
Prawo małżonków do współposiadania rzeczy
Każdy z małżonków ma prawo do współposiadania przedmiotów wchodzących do majątku wspólnego. Każdy z małżonków ma także prawo do korzystania z tych rzeczy w takim zakresie, w jakim możliwe jest to do pogodzenia z tożsamym prawem drugiego małżonka.
Prawo współposiadania, a ustrój majątkowy
Prawo do współposiadania i korzystania z rzeczy wspólnej istnieje niezależnie od ustroju panującego w małżeństwie – różna będzie jedynie podstawa prawna tego prawa. W trakcie trwania wspólności majątkowej podstawą prawną jest art. 341 k.r.o., zaś po jej ustaniu prawo należy wywodzić z art. 206 k.c.
Jakie roszczenia przysługują małżonkowi?
Małżonek ma dwa rodzaje roszczeń, może on żądać:
- dopuszczenia go do posiadania wspólnego przedmiotu (czasem dojdzie do podziału quoad usum, tj. każdy z małżonków będzie uprawniony do wyłącznego korzystania z poszczególnych wyodrębnionych części przedmiotu)
- zapłaty wynagrodzenia za korzystanie z rzeczy w sposób wyłączający jej posiadanie przez drugiego właściciela
Dopuszczenie do posiadania wspólnego przedmiotu
W trakcie trwania małżeństwa każde z małżonków może żądać dopuszczenia go do współposiadania rzeczy wchodzącej w skład majątku wspólnego. Najczęściej spory dotyczą wspólnego lokalu mieszkalnego, zajętego wyłącznie przez jednego z małżonków.
Sytuacja wygląda jednak inaczej już po rozwodzie – trudno bowiem wyobrazić sobie wspólne zajmowanie mieszkania przez byłych już małżonków. Oczywiście małżonek pozbawiony posiadania może w sprawie o podział majątku wnosić o przyznanie tego właśnie składnika na jego rzecz oraz żądać nakazania drugiemu małżonkowi wydania mu tego lokalu. Posiadanie nie jest bowiem wystarczające do ustalenia, któremu z byłych małżonków powinna zostać przyznana dana rzecz na własność z tytuły podziału majątku wspólnego.
Roszczenie o zapłatę wynagrodzenia za korzystanie z rzeczy
Roszczeniem zgłaszanym w sprawach o podział majątku (najczęściej właśnie już po rozwodzie) jest roszczenie o zapłatę.
Małżonek zajmujący lokal w sposób uniemożliwiający drugiemu małżonkowi korzystanie z niego jest zobowiązany do rozliczenia uzyskanej w ten sposób korzyści. Oczywistym jest, że w sytuacji, w której korzysta z lokalu wspólnego nie ponosi on kosztów związanych chociażby z wynajmem. Najczęściej drugi z małżonków, który został pozbawiony posiadania wspólnego lokalu, zmuszony jest wynająć lub kupić inny lokal, co wiąże się dla niego z dodatkowymi kosztami. Ponadto nie może korzystać z rzeczy należącej do niego lub czerpać z niej korzyści (np. poprzez jej wynajęcie).
Przedawnienie
W przypadku roszczenia o zapłatę wynagrodzenia za korzystanie z rzeczy w sposób wyłączający jej posiadanie przez drugiego małżonka, poza prekluzją, należy uważać na termin przedawnienia. Roszczenie sprowadza się do żądania zasądzenia konkretnej kwoty, a zatem zastosowanie będzie miał sześcioletni termin przedawnienia (liczony na koniec roku kalendarzowego). Po upływie tego terminu nie będzie możliwe dochodzenie wskazanego roszczenia. W przypadku spraw podziałowych będzie miało to taki skutek, że roszczenie to będzie mogło być dochodzone za sześcioletni okres poprzedzający zgłoszenie żądania w składanym wniosku o dokonanie podziału majątku wspólnego, zaś w trakcie postępowania będzie mogło być rozszerzone o kolejne okresy.
Wysokość wynagrodzenia za korzystanie z rzeczy
Wynagrodzenie ustalane jest w oparciu o stawki rynkowe za korzystanie z danego rodzaju rzeczy. W postępowaniach sądowych najczęściej z pomocą w wyliczeniu odpowiedniej kwoty przychodzi biegły, który w opinii dokonuje zestawienia np. czynszów najmu podobnych lokali, w podobnym standardzie i lokalizacji, aktualnych w konkretnym przedziale czasowym. Tak ustalone średnie wynagrodzenie zestawiane jest z czasem, w jakim współwłaściciel korzystał z rzeczy w sposób sprzeczny z art. 206 k.c., a następnie znajduje odzwierciedlenie w wydanym przez sąd postanowieniu kończącym sprawę o podział majątku.
Polecamy serwis: Podział majątku