Zakłócenia osobowości
Psychologia i psychiatria wyodrębniły jeszcze wiele innych zakłóceń osobowości czy anomalii psychicznych (np. silny syndrom antyspołeczny, ekshibicjonizm, narcyzm, różnego rodzaju psychozy, sadyzm, masochizm, homoseksualizm, biseksualizm), które wpływając w znacznym i radykalnym stopniu na psychikę człowieka nie pozwalają mu na swobodne podjęcie istotnych obowiązków małżeńskich.
Wpływ zaburzenia na przedmiot zgody małżeńskiej
Sąd Kościelny musi w każdym wypadku uwzględnić nie tylko występowanie danego zaburzenia, ale ponadto stopień jego natężenia i jego wpływ na przedmiot zgody małżeńskiej, czyli na podjęcie istotnych obowiązków małżeńskich.
Jest bowiem faktem niezaprzeczalnym że człowiek nie może przyjąć odpowiedzialności za to czego nie może wypełnić, czyli za to do czego w sposób naturalny nie jest zdolny.
Aby wyrazić zgodę małżeńską osoba musi być najpierw zdolna do uczynienia tego. Dlatego też Kodeks Prawa Kanonicznego określa następnie, kto jest niezdolny do wyrażenia zgody małżeńskiej :
Niezdolni do zawarcia małżeństwa są ci, którzy: ( zob. kan. 1095)
1. Są pozbawieni wystarczającego używania rozumu;
2. Mają poważny brak rozeznania oceniającego co do istotnych praw i obowiązków małżeńskich wzajemnie przekazywanych i przyjmowanych;
3. Z przyczyn natury psychicznej nie są zdolni podjąć istotnych obowiązków małżeńskich.
Przez niezdolność do podjęcia istotnych obowiązków małżeńskich z przyczyn natury psychicznej rozumie się niezdolność do realizowania przedmiotu zgody małżeńskiej.
Strony bowiem powinny być zdolne do podjęcia, a potem jako małżonkowie do wyplenienia wszystkich podstawowych obowiązków małżeńskich. Niezdolność podjęcia choćby jednego z tych obowiązków powoduje niezdolność wyrażenia skutecznej zgody małżeńskiej. Chodzi o obiektywną zdolność do podjęcia i wypełnienia tych obowiązków, a nie o ich rozumienie i postawę woli względem nich.
Należy podkreślić, iż niezdolność ta musi istnieć w momencie zawierania małżeństwa i nie chodzi tu o wszelkiego rodzaju trudności charakteru, które można przezwyciężyć pracą nad sobą, ale o pewne poważne, niepokonalne niedyspozycje psychiczne i osobowościowe, które nie pozwalają na nawiązanie jedności psychofizycznej między małżonkami.
Mimo że osoba dotknięta niezdolnością może tej jedności i wspólnoty małżeńskiej bardzo chcieć, to jednak nie jest zdolna tego wykonać. Małżeństwo stwarza zgoda stron, między osobami prawnie do tego zdolnymi, wyrażona zgodnie z prawem kanonicznym ( Kan. 1057 § 1, KPK).
Zobacz również: Nadużywanie alkoholu a "rozwód kościelny"
Niezdolni do zawarcia związku małżeńskiego
Zatem, niezdolnymi do zawarcia związku małżeńskiego są ci, którzy podlegają chorobie umysłowej, istniejącej w momencie zawierania małżeństwa i znoszącej możność dokonania aktu ludzkiego, czyli uniemożliwiającej rozeznanie dokonującej się czynności i znoszącej wolność decyzji ( zob. Góralski W., Małżeństwo, w: Komentarz do Kodeksu..,t.3, s. 258-259). „ Wola człowieka działającego w stanie maniakalnym jest ograniczona w samym procesie formacyjnym poprzez irracjonalną i fantastyczną wizję, opartą wyłącznie na jego wyobraźni i stanie ducha, w jakim znajduje się jego psychika”.
Z kolei człowiek znajdujący się w stadium ciężkiej depresji „nie jest zdolny do poznania przedmiotu zgody małżeńskiej, w szczególności zaś do dokonania krytycznej analizy/oceny co do małżeństwa. Jego decyzje i zachowania charakteryzuje bowiem niepewność, smutek, ograniczenie myśli i woli”. Czuje się on przymuszony do małżeństwa czynnikami zewnętrznymi. W tej kwestii jego proces myślenia jest spowolniony. „Nie jest też w stanie dokonać motywów przemawiających za i przeciw decyzji małżeńskiej” ( G. Leszczyński, Psychoza maniakalno - depresyjna…, s. 178-196). Tak więc wola decyzyjna osoby zostaje ograniczona i sprowadzona do roli wykonawcy woli innych osób.
Zobacz również serwis: Rozwód kościelny