Prawo kościelne stoi na straży nierozerwalności małżeństwa. Wyrazem zawarcie małżeństwa jest wyrażenie zgody zawarcia małżeństwa. Małżeństwo powstaje przez zgodę. Zgoda małżeńska może być wyrażona przez osoby prawnie do tego zdolne. Ponadto zgoda musi zostać wyrażona zgodnie z przepisami prawa kościelnego.
Wady zgody małżeńskiej mogą spowodować stwierdzenie nieważności małżeństwa. Istnieje warunek muszą istnieć przed zawarciem małżeństwa lub najpóźniej w trakcie jego zawierania.
Prawo kościelne wymienia się następujące wady zgody małżeńskiej
Niewystarczające używanie rozumu
Wada ta może przyjąć dwojaką postać. Po pierwsze małżonek nie może dobrowolnie i rozumnie wyrazić zgody małżeńskiej. Spowodowane może to być:
- upojeniem alkoholowym,
- odurzeniem narkotykami,
- stanem hipnozy.
Po drugie małżonek nie jest w stanie sam kierować swoim działaniem. Spowodowane jest to:
- chorobą umysłową,
- niedorozwojem umysłowym,
- zaburzeniami umysłowymi,
- zaburzeniami osobowości.
Poważny brak rozeznania co do istoty małżeństwa
W tym przypadku, małżonek nie ma pojęcia na czym polega małżeństwa, jakie są prawa i obowiązki wzajemne małżonków. Do takich obowiązków możemy zaliczyć:
- akty małżeński (współżycie małżonków),
- stawianie przeszkód w zrodzeniu potomstwa,
- wierność,
- wzajemna pomoc,
- troska i wspólne wychowanie dzieci.
Zobacz: Braki formy kanonicznej podstawą do stwierdzenia nieważności małżeństwa
Jeśli, ktoś nie przywiązuje uwagi do tych praw i obowiązków, do których zobowiązuje go małżeństwo, małżeństwo jest nieważne.
Niezdolność do podjęcia obowiązków małżeńskich wynikających z przyczyn psychicznych
Nie chodzi tu o choroby psychiczne, lecz o takie anomalia psychiczne, które uniemożliwiają podjecie obowiązków małżeńskich. Możemy do nich zaliczyć:
- niedojrzałość osobowość,
- narcyzm,
- uzależnienia psychiczne: alkoholizm, narkomania,
- egoizm,
- zbytnie emocjonalne związanie z rodzicami,
- homoseksualizm,
- erotomanię,
- oziębłość seksualną,
- transwestytyzm.
Błąd co do osoby małżonka
Błąd to niezgodne z rzeczywistością, mylne przekonanie o czymś. Błąd może stać się przyczyną nieważności małżeństwa. Błąd co do osoby małżonka, jest bowiem wadą zgody małżeńskiej. Jeśli w chwili zawarcia małżeństwa jedna ze stron nie jest osobą za którą się podaje, to małżeństwo jest nieważne.
Natomiast błąd co do cech danej osoby, może ale nie musi stać się przyczyną nieważności małżeństwa. Błąd co do cechy przyszłego małżonka jest wadą zgody małżeńskiej, kiedy jest bezpośredni i zasadniczo zamierzony.
Kobieta wychodzi za mąż za mężczyznę, sądząc że jest on człowiekiem bogatym. Jeśli okaże się jednak, że nie należy od do bogatych. To błąd co do stanu majątkowego męża nie będzie wadą zgody małżeńskiej. Natomiast w przypadku, kiedy kobieta postanowiła sobie, że w życiu wyjdzie tylko za bogatego lekarz, ponieważ nie chce żyć w ubóstwie jak jej rodzice i rodzina. Wtedy błąd co do majętności małżonka, uznaje się za uzasadniający do stwierdzenia nieważności małżeństwa.
Zobacz: Różnice między rozwodem kościelnym a rozwodem cywilnym
Błąd co do istoty małżeństwa
Małżeństwo według prawa kanonicznego jest związkiem nierozerwalnym. Jeśli więc jeden z małżonków błędnie podejmuje tę ważną cechę małżeństwa i zawiera małżeństwo na jakiś czas lub tylko na próbę, staje się to wadą zgody małżeńskiej.
Podstępne wprowadzenie w błąd
W przypadku zawarcia małżeństwa pod wpływem podstępnego wprowadzenia w błąd, staje się ono nieważne. Wprowadzenie w błąd musi dotyczyć bardzo ważnych cech drugiej osoby, np.:
- kobieta wmawia mężczyźnie, że jest w ciąży, a mężczyzna z tego powodu decyduje się na małżeństwo z nią,
- utajenie bezpłodności.
Wprowadzić w błąd nie musi tylko przyszły małżonek. Podstępnie może zachować się także osoba trzecia, członek rodziny, czy przyjaciel.
Pozorna zgoda małżeńska
Dzieje się tak w przypadki, kiedy małżonek na zewnątrz wyraża chęć zawarcia małżeństwa, a wewnętrznie wcale zgody takiej nie wyraża. Zewnętrznie wypowiada sakramentalne „tak” a w środku jego odpowiedź brzmi „nie”.
Powodem pozornej zgody mogą być:
- awersja do małżonka,
- przymus,
- chęć nadania dziecku nazwiska ojca,
- miłość do innej osoby,
- zdobycie korzyści materialnych,
- ratowanie swojego dobrego imienia.
Pozorna zgoda ma miejsce również wówczas, gdy symulująca strona chce małżeństwa, ale z tego małżeństwa wyklucza jakiś istotny element, np. wierność, wzajemną troskę.
Zobacz: Rozwiązanie małżeństwa niedopełnionego
Zgoda pod warunkiem
Warunkiem jest zdarzenie przyszłe, ale niepewne. W przypadku zgody małżeńskie, jeśli małżonek zawiera małżeństw pod warunkiem spełnienia się jakiejś okoliczności, jest ono nieważne. Przyszły małżonek zawarcie małżeństwa uzależnia od spełnienia w przyszłości przez drugą stronę jakiegoś warunku. Nie ma przy tym znaczenia czego dotyczy warunek. Nie ma znaczenia, czego ten warunek dotyczy.
Kobieta zwiera małżeństwo z mężczyzną pod warunkiem, że przestanie on pić. Jest ono nieważne. Nie ma możliwości zawarcie małżeństw po warunkiem spełnienia jakiegoś żądania w przyszłości.
Przymus i bojaźń
Nieważne jest małżeństwo zawarte pod wpływem przymusu lub bojaźni, od której osoba chcąc się uwolnić wyraża zgodę małżeńską. Możemy wyróżnić dwa rodzaje przymusu:
- fizyczny,
- moralny.
Przymus fizyczny ma miejsce zawsze, kiedy używana jest siła, aby wymóc wyrażenie zgody. Przymus moralny to presja, nacisk na psychikę osoby, przez który wywiera się wpływ na jej wolę.
Wyrażenie zgody pod wpływem bojaźni ma miejsce, kiedy małżonek wyraża zgodę tylko po to, by uwolnić się od lęku, szantażu, czy od jakiegoś grożącego zła.
Wady zgody małżeńskiej mogą spowodować stwierdzenie nieważności małżeństwa. Istnieje warunek muszą istnieć przed zawarciem małżeństwa lub najpóźniej w trakcie jego zawierania.
Zobacz serwis: Rozwód kościelny