Proces kanoniczny o stwierdzenie nieważności małżeństwa ma niewiele wspólnego z procesem cywilnym. Podstawą do unieważnienia małżeństwa jest wykazanie istnienia przesłanek wskazanych w prawie kanonicznym- jak np. brak zgody małżeńskiej.
Proces bada również okoliczności, odnośnie zgody małżeńskiej, czyli pewne zobowiązania, które dotyczącą związku małżeńskiego w kościele. Taką okolicznością odnośnie przyrzeczenia małżeńskiego, jest zgoda wobec partnera na posiadanie potomstwa, gdzie jedna ze stron w okresie przedślubnym, nie wspominała o niechęci do posiadania potomstwa. Takie zobowiązanie do dopełnienia małżeństwa wyrażone w momencie zgody małżeńskiej, powinno być spełnione w akcie pożycia małżeńskiego. W przeciwnym razie strona ma możliwość wnioskowania o stwierdzenie nieważności omawianego małżeństwa kościelnego z tytułu : wykluczenie potomstwa przez którąś ze stron.
Aby bardziej przybliżyć możliwości wnioskowania o proces kościelny na podstawie argumentacji wypełniającej ramy prawne przesłanek, przedstawiam poniżej tytuły.
Zainteresowana osoba, która ma zamiar złożyć skargę o stwierdzenie nieważności małżeństwa, musi najpierw uświadomić sobie, na jakiej podstawie chce to zrobić. Nie wnosi bowiem o orzeczenie rozwodu, jak to ma miejsce w sądzie cywilnym, ale uważa, że jego małżeństwo było zawarte nieważnie.
Zobacz również: "Rozwód kościelny" - czy można odwołać się od wyroku?
- Małżeństwo może zostać nieważnie zawarte z powodu jakieś przeszkody zrywającej kanony 1083 – 1094 Kodeksu Kanonicznego.
- wiek młodociany (14 lat dla kobiety i 16 dla mężczyzny),
- niezdolność płciowa (impotencja),
- istniejący węzeł małżeński ( małżeństwo z inną osobą),
- różność religii (ślub z osobą nieochrzczoną),
- święcenia,
- śluby lub profesja zakonna,
- uprowadzenie,
- przeszkoda występku (małżonkobójstwa),
- pokrewieństwo (w linii prostej i do 4 stopnia linii bocznej),
- powinowactwo (w linii prostej),
- przyzwoitości publicznej,
- pokrewieństwa prawnego (powstałego z adopcji).
- Małżeństwo może zostać nieważnie zawarte na skutek braków dotyczących zgody małżeńskiej. Określone zostały przez prawodawcę w kanony 1095-1107.
- brak minimum małżeńskiego poznania
- pozbawienie używania rozumu,
- poważny brak rozeznania oceniającego co do istotnych praw i obowiązków małżeńskich,
- niezdolność do podjęcia istotnych obowiązków małżeńskich z przyczyn natury psychicznej,
- podstęp przy zawieraniu małżeństwa ( umyślne wprowadzenie w błąd),
- symulacja,
- wykluczenie któregoś z istotnych przymiotów lub elementów małżeństwa (jedność, nierozerwalność ,zrodzenie i wychowanie potomstwa),
- zawieranie małżeństwa pod warunkiem,
- przymus i bojaźń.
- Przyczyną nieważności małżeństwa mogą być braki dotyczące formy kanonicznej, a więc sposobu zawierania małżeństwa. Dotyczy w szczególności kapłana asystującego przy zawieraniu małżeństwa (posiadanie przez niego odpowiedniego upoważnienia), oraz zobowiązanie do zawierania małżeństwa przez katolików według formy kanonicznej.
Zobacz również serwis: Rozwód kościelny