Testament ustny sporządza się w ten sposób, że spadkodawca oświadcza swoją ostatnią wolę ustnie w obecności co najmniej 3 świadków. Kto może być świadkiem testamentu ustnego? Kto nie będzie mógł być świadkiem? Jak zmienią się przepisy, kiedy w życie wejdzie projektowana nowelizacja przepisów Kodeksu cywilnego o testamentach?
- Kto może być świadkiem testamentu ustnego?
- Jak zmieni się krąg świadków testamentu ustnego?
- Czy świadkiem testamentu będzie mógł być przedstawiciel osoby prawnej?
Testament ustny jest najczęściej występującą w praktyce formą testamentu szczególnego. Z tego sposobu wyrażenia ostatniej woli można skorzystać w określonych, szczególnych sytuacjach, w których sporządzenie testamentu zwykłego nie jest możliwe.
Przepisy Kodeksu cywilnego ograniczają krąg osób, które mogą być świadkami testamentu ustnego. Jest to podyktowane dążeniem do zapewnienia bezstronności świadków, oraz wyeliminowania wątpliwości osób trzecich co do tej bezstronności. Dlatego przyjęto co do zasady, że z kręgu osób mogących być świadkami testamentu ustnego wyłączona jest osoba, dla której testament przewiduje jakąkolwiek korzyść oraz osoby powiązane z nią ścisłymi więzami rodzinnymi. Nowelizacja poszerza ten krąg wyłączeń.
Kto może być świadkiem testamentu ustnego?
W dotychczasowym stanie prawnym świadkiem przy sporządzeniu testamentu ustnego może być każdy, za wyjątkiem:
- osoby, dla której w testamencie została przewidziana jakakolwiek korzyść,
- małżonka tej osoby,
- jej krewnych lub powinowatych pierwszego i drugiego stopnia,
- osób pozostających z nią w stosunku przysposobienia.
Krewni lub powinowaci pierwszego stopnia to: ojciec, matka, dziecko, teść, teściowa. Krewni lub powinowaci drugiego stopnia to: dziadek, babcia, wnuk, wnuczka, brat, siostra, szwagier, szwagierka.
Jak zmieni się krąg świadków testamentu ustnego?
Nowelizacja Kodeksu cywilnego poszerza krąg osób, które nie mogą być świadkami testamentu ustnego o:
- krewnych lub powinowatych trzeciego i czwartego stopnia osoby, dla której w testamencie została przewidziana jakakolwiek korzyść,
- osobę pozostającą we wspólnym pożyciu z tą osobą,
- byłego małżonka albo małżonka w separacji tej osoby,
- osoby, co do których stosunek przysposobienia z tą osobą został rozwiązany.
Autorzy projektu nowelizacji przyjęli, że od bycia świadkiem testamentu powinni być wyłączeni krewni do czwartego stopnia pokrewieństwa, tak, aby objąć kręgiem osób wyłączonych siostrzeńców, siostrzenice, bratanków, bratanice, stryjostwo i wujostwo oraz rodzeństwo cioteczne beneficjenta spadku. Do tego kręgu zostały włączone osoby pozostające we wspólnym pożyciu (konkubina/konkubent) beneficjenta.
Projektodawca uwzględnił postulaty, by wyraźnie zapisać w ustawie, że wyłączenie dotyczy także małżonka pozostającego w separacji lub rozwiedzionego. Regulacja ta ma znaczenie zarówno w sytuacji, gdy małżonek w separacji lub były małżonek, nadal zachowują bliskie relację z osobą, która otrzymywałaby z testamentu jakąkolwiek korzyść, jak i w sytuacji, gdy relacja między pozostającymi w separacji małżonkami lub małżonkami rozwiedzionymi jest szczególnie napięta i zdominowana emocjami. Na podobnej zasadzie projektodawca uznał, że powody wyłączenia od bycia świadkiem testamentu powinny istnieć także po rozwiązaniu przysposobienia, gdyż sytuacja taka mogłaby także wzbudzać uzasadnione wątpliwości co do bezstronności takiej osoby.
Rozwiąż nasz quiz i sprawdź, co wiesz o testamentach!
ShutterStock
Czy świadkiem testamentu będzie mógł być przedstawiciel osoby prawnej?
Projekt ponadto wychodzi naprzeciw sytuacjom, w których rozrządzenia testamentowe przewidują korzyści dla osób prawnych lub jednostek organizacyjnych nieposiadających osobowości prawnej. Świadkiem testamentu ustnego, który przyznaje jakąkolwiek korzyść osobie prawnej lub jednostce organizacyjnej niebędącej osobą prawną, której ustawa przyznaje zdolność prawną nie będzie mogła być:
- osoba uprawniona do reprezentacji takie osoby prawnej lub jednostki,
- jej wspólnik lub akcjonariusz.
W szczególności zatem świadkiem testamentu ustnego nie będzie mógł być np. członek zarządu osoby prawnej, wspólnik spółki osobowej (jawnej, partnerskiej, komandytowej, komandytowo-akcyjnej) uprawniony do jej reprezentacji, osoba reprezentująca stowarzyszenie zwykłe – jeśli dany podmiot będzie beneficjentem spadku. Świadkiem będzie mógł być natomiast członek innego organu osoby prawnej (np. rady nadzorczej).
Świadkami testamentu ustnego nie będą mogli być także wspólnik lub akcjonariusz osoby prawnej (lub jednostki), jako że osoby te są rzeczywistymi beneficjentami w przypadku spadkobrania przez osobę prawną, co podwyższa ryzyko ewentualnego fałszowania przez te osoby testamentu.