Trudno odsunąć dziecko w testamencie
Jeśli mąż (lub partner) dowiedział się, że dziecko które wychowuje nie pochodzi od niego (np. w wyniku zdrady) często nie chce aby po nim dziedziczyło (pomijając inne aspekty takiego zdarzenia). Wydaje się, że najłatwiejsze byłoby uregulowanie tej kwestii w testamencie – to napotyka jednak na liczne problemy.
Po pierwsze, samo pominięcie dziecka w testamencie nie pozbawia go uprawnień spadkobiercy – może dochodzić zachowku. Wydziedziczenie natomiast (czyli pozbawienie zachowku) wymaga uzasadnienia – którym nie jest samo pochodzenie dziecka.
O wydziedziczeniu – porównaj
W takiej sytuacji, pozostaje jedynie zaprzeczenie ojcostwu- które skutkuje odsunięciem dziecka od dziedziczenia, jak i zerwaniem (formalnych) więzów pokrewieństwa. To jest jednak trudne, zwłaszcza dla małżonka matki dziecka.
Mąż jest domniemanym ojcem
Jeśli dziecko urodziło się w trakcie małżeństwa – uznaje się, że ojcem jest mąż matki. Jest to obalane domniemanie, ale na tyle silne, aby stanowić m.in. podstawę do sporządzenia aktu urodzenia dziecka.
W przypadku rozwodu, nadal zastosowanie mają domniemania- uzależnione jednak czasowo:
- Jeśli dziecko urodzi się przed upływem trzystu dni od jego ustania lub unieważnienia, domniemywa się, że pochodzi ono od męża matki. (Domniemania tego nie stosuje się, jeżeli dziecko urodziło się po upływie trzystu dni od orzeczenia separacji);
- Jeżeli dziecko urodziło się przed upływem trzystu dni od ustania lub unieważnienia małżeństwa, lecz po zawarciu przez matkę drugiego małżeństwa, domniemywa się, że pochodzi ono od drugiego męża.
Powyższe domniemania mogą być ustalone wyłącznie w postępowaniu o zaprzeczenie ojcostwa.
I w tym postępowaniu leży właśnie problem- a dokładnie w czasie w jakim ojciec może wytoczyć powództwo (dziecko może to zrobić dopiero po uzyskaniu pełnoletności… o ile zechce).
Mąż matki, może bowiem wytoczyć powództwo w ciągu 6 miesięcy od daty, w której dowiedział się … o urodzeniu dziecka (a nie jak wydawało by się logiczne, od dnia w którym dowiedział się, że dziecko nie pochodzi od niego). Stąd, zakładając że mąż matki wiedział o porodzie już w jego dniu, po czym dowiedział się np. po 5 latach, że dziecko jest efektem zdrady- nie będzie mógł ojcostwu zaprzeczyć. A tym samym dziecko będzie (chyba że będą przesłanki do wydziedziczenia lub stwierdzenia niegodności) po nim dziedziczyć – niezależnie od braku biologicznego pokrewieństwa.
Partnerzy mają lepszą sytuację
Po ostatniej dużej nowelizacji kodeksu rodzinnego (z 13 czerwca 2009r.) w lepszej sytuacji znajdują się pod tym względem partnerzy matek dziecka, którzy uznali ojcostwo (nie domniemywa się, że są ojcami, tak jak mężowie- muszą to oświadczyć w urzędzie stanu cywilnego). W wyniku powołania nowej procedury mogą oni domagać się uznania bezskuteczności uznania w ciągu 6 miesięcy od dnia, w którym dowiedzieli się, że dziecko nie pochodzi od nich. Terminem granicznym jest w tym przypadku jedynie uzyskanie pełnoletności przez dziecko- wówczas tylko jemu przysługuje takie powództwo.
Porównaj: ubezskutecznienie uznania ojcostwa