Ustawa o ochronie sygnalistów obowiązuje od 25 września 2024 r. Cześć przepisów ustawy okazała się niejasna dla samorządowców. Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej wyjaśnia wątpliwości dotyczące ich interpretacji.
- Przepisy ustawy o ochronie sygnalistów budzą wątpliwości
- Wyjaśnienie MRPiPS
- Kiedy przyjmować zgłoszenia wewnętrzne
Przepisy ustawy o ochronie sygnalistów budzą wątpliwości
Wszystkie podmioty, których dotyczy ustawa o ochronie sygnalistów, na organizację i wdrożenie systemów do zgłaszania naruszania prawa miały 3 miesiące. Stosunkowo krótki czas, by zrealizować nowe wytyczne, nie stanowił większego wyzwania dla jednostek samorządu terytorialnego, jak też ich jednostek organizacyjnych. W urzędach pojawiają się natomiast wątpliwości, co do niektórych zapisów, które znalazły się w ustawie.
Budzącym niejasności wśród samorządowców jest m.in. fragment ustawy dotyczący wykroczenia ws. ochrony danych osobowych. Ich zdaniem na podstawie tej ustawy nie można zgłosić każdego naruszenia prawa, ale tylko to naruszenie, które da się zaliczyć do jednej z 17 kategorii tam wymienionych, np. ochrony danych osobowych. A przecież istnieje RODO, które reguluje przypadki naruszania danych osobowych, ustanawia organy odpowiedzialne za stosowanie przepisów i nakazuje wdrożenie odpowiednich procedur. Którą zatem ustawę w takim wypadku należy stosować?
Wyjaśnienie MRPiPS
Redakcja Serwisu Samorządowego PAP zwróciła się o wyjaśnienie do MRPiPS. Resort wskazał, że ustawa nie reguluje nowych norm prawnych i obowiązków organów w zakresie usuwania naruszeń. Nowe wytyczne mają jedynie umożliwić sygnaliście zgłaszanie nieprawidłowości dodatkowymi kanałami. Ustawa nie wskazuje jakie konkretne działania następcze ma podjąć organ w celu usunięcia naruszenia z jakiejkolwiek dziedziny. Ustawa o ochronie sygnalistów nie wyłącza stosowania przepisów RODO (z wyjątkiem regulacji art. 8 ust. 5 i 6 ustawy o ochronie sygnalistów).
Na mocy ustawy wdrożenie określonych systemów do zgłoszeń wewnętrznych, przy spełnieniu określonych warunków, dotyczy również szkół, żłobków, domów kultury czy placówek medycznych. Podmioty te mogą mieć ograniczone zasoby kadrowe lub finansowe, które uniemożliwiają stworzenie osobnego działu do obsługi sygnalistów, bądź wynajęcia podmiotu zewnętrznego, który przejąłby te obowiązki. MRPiPS wskazuje tutaj na art. 23 ust. 4 ustawy. "Zgodnie z nim obowiązki związane z wprowadzeniem procedury zgłoszeń wewnętrznych w jednostkach samorządu terytorialnego wykonują jednostki organizacyjne jednostki samorządu terytorialnego.
Kiedy przyjmować zgłoszenia wewnętrzne
Dla urzędników jednostek samorządu terytorialnego kłopotliwy jest również zapis nakładający obowiązek przyjmowania zgłoszeń wewnętrznych. Na mocy ustawy zobowiązane do wdrożenia tego typu systemu są podmioty prywatne i publiczne, w których wykonuje lub świadczy pracę co najmniej 50 osób. Inne kryterium wskazuje, że kanały do przyjmowania zgłoszeń wewnętrznych mają zastosowanie w gminach i powiatach, które liczą minimum 10 tyś. mieszkańców. Samorządowcy mają w tej sytuacji problem w określeniu, czy np. dom kultury zatrudniający 35 pracowników, który znajduje się ponad dziesięciotysięcznej gminie jest zobligowany do wdrożenia procedur związanych ze zgłoszeniami wewnętrznymi.
W odpowiedzi MRPiSP podało, że w takich jednostkach samorządu terytorialnego powinna zostać przeprowadzona weryfikacja liczby osób wykonujących pracę zarobkową na rzecz danego podmiotu (zgodnie z art. 23 ust. 1 ustawy o ochronie sygnalistów). W gminach i powiatach poniżej 10 tysięcy mieszkańców nie ma obowiązku wprowadzenia procedury wewnętrznej, zgodnie z art. 23 ust. 5 ustawy. Wskazany przepis stanowi, że przepisów całego rozdziału trzeciego o zgłoszeniach zewnętrznych nie stosuje się do gmin i powiatów liczących mniej niż 10 tysięcy mieszkańców.