Podstawy prawne ustawowego ubezpieczenia zdrowotnego uregulowane są w 5 Księdze Kodeksu Socjalnego ( Sozialgesetzbuch V ) a odnośnie prywatnego ubezpieczenia zdrowotnego w ustawie o umowie ubezpieczeniowej ( § 192 do § 208 Versicherungsvertragsgesetz).
Od 1 kwietnia 2007r. wprowadzony został powszechny obowiązek ubezpieczenia w systemie ustawowego ubezpieczenia zdrowotnego a od 1 stycznia 2009 r. wprowadzony został także powszechny obowiązek ubezpieczenia w systemie prywatnego ubezpieczenia zdrowotnego.
Oznacza to, że osoba mająca miejsce stałego zamieszkania w Niemczech zobowiązana jest być od chwili wprowadzenia tego obowiązku ubezpieczona.
Omawiamy tu przede wszystkim prywatne ubezpieczenie chorobowe, które dotyczy w szczególności osoby prowadzące działalność gospodarczą na własny rachunek.
§ 193 ustawy o umowie ubezpieczeniowej ( Versicherungsvertragsgesetz) stanowi, że każda osoba , która ma miejsce zamieszkania w Niemczech, musi być ubezpieczona na wypadek choroby w zakładzie (przedsiębiorstwie) ubezpieczeniowym, który dopuszczony jest w Niemczech do prowadzenia działalności jako ubezpieczyciel. Powoduje to, że ubezpieczenia chorobowe z Polski czy innych państw, które nie są dopuszczone do prowadzenia działalności jako ubezpieczyciel, nie są honorowane w Niemczech.
Przypominamy, że nie dotyczy to urlopowiczów i innych osób przebywających tymczasowo na terenie Niemiec. Specjalne regulacje przewidziane są dla studentów.
Europejska karta chorobowa (S1) ograniczona jest tylko do nagłych przypadków.
Zasadą jest, że niepłacenie składek ubezpieczeniowych uprawnia ubezpieczenie do wypowiedzenia umowy ubezpieczeniowej.
Niepłacenie składek na prywatne ubezpieczenie chorobowe, a to jest novum, nie upoważnia ubezpieczenia do odstąpienia albo wypowiedzenia umowy ubezpieczeniowej.
Jeżeli ubezpieczony nie płaci dwóch składek , to prowadzi to do zawieszenia świadczeń ubezpieczeniowych. Ubezpieczenie musi jednak przed tym pisemnie wezwać ubezpieczonego do zapłaty i pouczyć go o powyższych skutkach.
Jeżeli dwa tygodnie po tym pierwszym upomnieniu zaległości ubezpieczonego wyższe są jak jedna miesięczna składka, to ubezpieczenie musi ponownie w formie pisemnej pouczyć ubezpieczonego o zawieszeniu świadczeń
Zawieszenie świadczeń nie następuje, jeżeli ubezpieczony jest „potrzebującym pomocy” w sensie ustawy o pomocy socjalnej.
Nawet w przypadku zawieszenia w nagłych przypadkach wystąpienia choroby, bólach albo ciąży ubezpieczeni mają w dalszym ciągu prawo do świadczeń ubezpieczeniowych.
Możliwa jest także wprowadzenie taryfy podstawowej, która zapewnia tylko podstawowe świadczenia.
Ubezpieczony sam może z zachowaniem terminu wymówić umowę ubezpieczeniową, ale musi on w terminie czterech tygodni przedstawić ubezpieczeniu nową umowę ubezpieczenia.
Jeżeli tego nie uczyni, to jego wypowiedzenie jest nieważne.
Niepłacenie składek na ubezpieczenie zdrowotne nie jest czynem karalnym, ale niepłacenie składek na ubezpieczenie na wypadek wymagania opieki ( Pflegeversicherung) jest wykroczeniem zagrożonym grzywną do 2.500,00 EUR ( § 121 SGB XI – niemiecki Kodeks Socjalny XI).
Osoby prowadzące działalność gospodarczą na własny rachunek, a dotyczy to przede wszystkim samozatrudnionych, mają często kłopoty z płaceniem składek na ustawowe czy prywatne ubezpieczenie zdrowotne.
W ustawowym ubezpieczeniu zdrowotnym regulacje prawne przewidywały % 5 dodatku za zwłokę miesięcznie ( tzw. Säumniszuschlag ), co prowadzili do ok. 40% oprocentowania rocznego.
Miało to niejako zdyscyplinować członków do regularnego płacenia składek.
Prowadziło to w efekcie do dalszego zadłużenia osób niepłacących składek.
W prywatnym obrocie prawnym odsetki w tej wysokości określa się jako lichwiarskie. Na podstawie § 138 BGB umowy kredytowe z tak wysokim oprocentowaniem są nieważne.
Temu ma przeciwstawić się ustawa o usunięciu socjalnego zbyt wysokiego nadwyrężenia finansowego przy zaległych składkach do ubezpieczenia zdrowotnego*, która weszła w życie z dniem 1.08.2013r. Ma ona niejako charakter ustawy amnestyjnej.
Przewiduje ona , obniżenie dodatku za zwłokę do % 1 za miesiąc.
Osoby, które dotychczas nie były nawet zameldowane w ustawowym ubezpieczeniu zdrowotnym zwolnione są od płacenia zaległych składek, jeżeli zameldują się do ustawowej kasy chorych do dnia 31.12.2013 r.
Pan X mieszka w Niemczech od stycznia 2007 r. i nie jest zameldowany w żadnym ubezpieczeniu zdrowotnym. Przed wejściem w życie powyższej ustawy w przypadku zgłoszenia pan X musiałby zapłacić zaległe składki od kwietnia 2007r. z dodatkami w wys. 5 % miesięcznie za zwłokę.
Obecnie pan X melduje się w listopadzie 2013 r. w ustawowym ubezpieczeniu chorobowym., co powoduje zwolnienie od uiszczenia zaległych składek i dodatków za zwłokę.
* Gesetz zur Beseitigung sozialer Ṻberforderung bei Beitragsschulden in der Krankenversicherung