Charakter prawny majątku spółki cywilnej
Na wstępie trzeba powiedzieć, iż spółka cywilna nie jest osobą prawną ani jednostką organizacyjną nieposiadającą osobowości prawnej, o której mowa w przepisie art. 33 [1] Kodeksu cywilnego. Stosunek spółki cywilnej, łączący jej wspólników, jest rodzajem stosunku zobowiązaniowego, umowy uregulowanej w przepisach Kodeksu cywilnego. Konsekwencją powstania stosunku spółki i jej działalności jest powstanie „majątku spółki” – będącego w istocie majątkiem wspólników na zasadach współwłasności łącznej. Oznacza to, iż majątek spółki cywilnej należy do wszystkich wspólników i nie można w nim wyróżnić udziałów przypadających poszczególnym wspólnikom. „Majątek spółki cywilnej” nie jest objęty małżeńską wspólnością majątkową (art. 33 pkt 3 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego).
Odpowiedzialność solidarna wspólników spółki cywilnej
Zgodnie z treścią przepisu art. 864 Kodeksu cywilnego, wspólnicy spółki cywilnej odpowiadają solidarnie za zobowiązania powstałe w związku z działalnością spółki. Wierzyciel może zatem żądać spełnienia świadczenia od wszystkich wspólników lub od niektórych z nich, zaś spełnienie świadczenia przez któregokolwiek ze wspólników zwalnia w tym zakresie pozostałych.
W konsekwencji, wierzyciel spółki cywilnej, dążąc do wymuszenia spełnienia należnego mu świadczenia, musi dokonać wyboru osoby, którą pozwie. Wybór ten będzie rzutował na kształt postępowania egzekucyjnego – przesądzi bowiem o tym, wobec jakich osób będzie mogła być prowadzona egzekucja.
Zobacz również serwis: W sądzie
Egzekucja przeciwko wspólnikom spółki cywilnej
Współwłasność łączna majątku spółki cywilnej ma istotne konsekwencje w postępowaniu egzekucyjnym. Zgodnie z treścią przepisu art. 778 Kodeksu postępowania cywilnego, do egzekucji ze wspólnego majątku wspólników spółki prawa cywilnego konieczny jest tytuł egzekucyjny wydany przeciwko wszystkim wspólnikom. W efekcie, aby skierować egzekucję do „majątku spółki”, należy uzyskać tytuł egzekucyjny przeciwko wszystkim wspólnikom.
W procesie cywilnym oznacza to konieczność pozwania wszystkich wspólników (którzy będą współuczestnikami materialnymi), jednak omawiany przepis ma znacznie szersze zastosowanie – przykładowo odnosi się również do tytułu egzekucyjnego w postaci aktu notarialnego zawierającego oświadczenie o poddaniu się egzekucji. W takiej sytuacji, aby tzw. notarialny tytuł egzekucyjny pozwalał na skierowanie egzekucji do „majątku spółki”, egzekucji wprost z aktu notarialnego muszą poddać się wszyscy wspólnicy.
Zobacz również serwis: Notariusz
Tytuł wykonawczy przeciwko wszystkim wspólnikom pozwala wierzycielowi na skierowanie egzekucji zarówno do majątku osobistego każdego ze wspólników, jak i do „majątku spółki”. Tym samym wierzyciel jest w korzystnej sytuacji – ze wszystkich składników majątku dłużników może wybrać te, z których najdogodniej będzie się zaspokoić i do nich skierować egzekucję. Przykładowo – wierzyciel może skierować egzekucję do wierzytelności obu wspólników wobec ich kontrahenta, wynagrodzenia ze stosunku pracy wspólnika A i rachunku bankowego wspólnika B. Takie ukształtowanie wniosku egzekucyjnego pozwala na szybsze uzyskanie dochodzonej kwoty i zmniejszenie wysokości zaliczek na koszty egzekucyjne w porównaniu z sytuacją, w której wierzyciel skierowałby egzekucję tylko do składników „majątku spółki” czy wspólnika i byłby zmuszony do skierowania egzekucji do elementów majątku, z których zaspokojenie się trwa dłużej – np. ruchomości czy nieruchomości.
Należy zaznaczyć, iż powyższe uwagi nie odnoszą się do sytuacji, w której wspólnik jest dłużnikiem ze stosunku prawnego nie związanego ze spółką cywilną, a np. z osobiście prowadzoną działalnością gospodarczą. Problematyka taka wymaga osobnego omówienia.
Zadaj pytanie: Forum prawników
Tytuł egzekucyjny przeciwko jednemu ze wspólników spółki cywilnej
Sytuacja wierzyciela komplikuje się, jeśli posiada on tytuł egzekucyjny wyłącznie przeciwko jednemu wspólnikowi lub przeciwko niektórym wspólnikom. W takiej sytuacji tytuł egzekucyjny nie może zostać opatrzony klauzulą wykonalności przeciwko wszystkim wspólnikom, a w efekcie – nie będzie uprawniał do egzekucji z majątku spółki, a jedynie z majątku osobistego wspólników wymienionych w treści tytułu.
Z uwagi na treść przepisu art. 366 Kodeksu postępowania cywilnego, który brzmi Wyrok prawomocny ma powagę rzeczy osądzonej tylko co do tego, co w związku z podstawą sporu stanowiło przedmiot rozstrzygnięcia, a ponadto tylko między tymi samymi stronami, w przypadku gdy tytuł egzekucyjny ma przymiot powagi rzeczy osądzonej (jak np. wyrok lub nakaz zapłaty) wierzyciel nie może ponownie pozwać wszystkich wspólników o to samo roszczenie, a to z uwagi na negatywną przesłankę procesową w postaci powagi rzeczy osądzonej (art. 199 § 1 pkt 2 Kodeksu postępowania cywilnego). Sąd w takiej sytuacji odrzuci pozew w stosunku do wspólników przeciwko którym toczyło się już postępowanie cywilne, rozstrzygnięte prawomocnie co do istoty sprawy. Powyższe uwagi należy też odnieść do przesłanki negatywnej w postaci stanu sprawy w toku, powstającego z momentem doręczenia pozwanemu odpisu pozwu.
Zobacz również serwis: Pozwy
Wierzyciel uzyskał prawomocny wyrok zasądzający świadczenie od wspólnika A. Następnie, wierzyciel pozywa solidarnie wspólników A, B i C, a przed prawomocnym rozstrzygnięciem tej sprawy co do istoty, składa jeszcze pozew przeciwko wspólnikom B i D. W pierwszym postępowaniu sąd powinien odrzucić pozew w stosunku do wspólnika A z uwagi na powagę rzeczy osądzonej. W drugim postępowaniu sąd powinien odrzucić pozew w stosunku do wspólnika B z uwagi na stan sprawy w toku. Dlatego bardzo starannie należy ustalić krąg pozwanych wspólników spółki cywilnej.